Azərbaycana heç bir faydası dəyməyən AMEA hələ də öz işi ilə məşğul olmur



Ənvər Börüsoy
 
Elə bilməyin ki, bu yazımızdan millət vəkili Adil Əliyevin xəbəri var? Biz ona görə bu yazını qələmə aldıq ki, AMEA-nın elmi işçiləri gözlərini daha geniş açsınlar. 
 
Bu il sentyabr ayının 2-də millət vəkili və Milli Məclisin sədr müavini Adil Əliyev Azərbaycan ictimai fikrinin “üz qarası” Ramiz Mehdiyevi sərt şəkildə tənqid edərək, son zamanlar ölkədə baş vermiş bir sıra mətləblərə aydınlıq gətirməyə çalışıbdır. 
 
O həqiqətləri ki, Ramiz Mehdiyev prezidentin icra aparatının rəhbəri olduğu vaxtlar deputat mandatlarının şəxsən onun rəhbərliyi altında satılması və digər problemlər qabardılıbdır. Ramiz Mehdiyev və yaxın çevrəsi Bakı şəhər Baş Polis İdarəsinin sabiq rəisi general-leytenant Məhərrəm Əliyevin işdən çıxarılmasında onun birbaşa əlinin olduğu da ortaya çıxıb. Adil Əliyevin açıqlamasından sonra, Ramiz Mehdiyev və onun köhnə dillə desək “zurnaçıları”, indiki deyimlə “trollar”ı hərəkətə keçiblər. Bəs bu problemin arxasında nələr dayanır? Nə üçün bu savaş AMEA prezidenti və Milli Məclis sədrinin müavini arasında bu qədər alovlanıbdır? 
 
“Stalinizm” ölməyib “Beşinci Kolon”nun simasında davam edir
 
Ramiz Mehdiyev hakimiyyətin ən yüksək eşalonunda təmsil olunan və Milli Məclisin sədr müavini Adil Əliyevin cəsarətlə verdiyi açıqlamalara özünün söz deməyə üzü olmadığı üçün, yandaşlarını, yəni trolları hərəkətə keçib. Beləliklə AMEA-da YAP ərazi təşkilatının sədri, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Ulduzə Qurbanovanın 21 sentyabr 2020-ci ildə yaydığı sərt ittiham gündəmə gətirilib. Halbuki, qanunla dövlət idarələrində siyasi partiyaların özəklərinin yaradılması yasaqdır. AMEA-nın  keçmiş sovet-partiya nomenklaturası üslubu ilə fəaliyyət göstərməsi bu qurumun ən böyük qüsurlarından biridir. YAP-ın adından ərazi təşkilatının bəyanat verilməsi partiyanın daxili nizamnaməsinə qarşıdır. Ali dövlət vəzifəsi daşıyan birisi ilə bağlı atılacaq hər bir addım rayon təşkilatının rəhbərliyi ilə razılaşdırılmalıdır. YAP-ın nizamnaməsini pozan isə baxın görün kimdir? AMEA-nın ərazi təşkilatı. Bəs AMEA prezidentinin icazə olmadan ərazi təşkilatı belə bir addım ata bilərdimi? Əsla yox!


 
Deməli “sifariş” birbaşa Ramiz Mehdiyevdən gəlib. Bütün bunlar azmış kimi, hələ də mərhum dövlət başçısı Heydər Əliyevin və prezident İlham Əliyevin kölgəsində, bəli məhz kölgəsində gizlənərək, Ramiz Mehdiyevin sərt şəkildə tənqid olunmasını həm də AMEA-nın təhqir olunması kimi pərdələməyə çalışlıb. Guya bundan AMEA-nın elmi işçiləri dərindən narahatdırlar. Guya AMEA-nın elmi işçiləri fədakarcasına elmə və dövlət xidmət edirlər. 
 
Sizlərə bir faktı xatırladım. Sovetlər Birliyi dağılmamışdan öncə mərhum akademik, görkəmli alim Əziz Mirəhmədov Yazıçılar Birliyində, sonra o dövrdə çıxan “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzetində “Etiraf” adlı silsilə məqalələrlə çıxış etdi. Akademik məcbur olaraq, Azərbaycan xalqına qarşı necə işlədiyinin etiraflarla dolu mənzərəsini yaratdı. O dövrdə AMEA-nın elmi tədqiqat institutlarında toplam 33 min nəfər alim çalışırdı. Onlardan kimsə Əziz Mirəhmədov qədər özündə cəsarət tapıb, Moskvanın zorbalığı və təzyiqləri ilə Azərbaycana qarşı necə işlədiklərini etiraf etmədi. Ona görə də AMEA bütün dövrlərdə miskin durumu yaşamaq zorunda qalıbdır. Çünki, binanın içindən “stalnizm”in dəhşət saçan repressiya illərinin qorxusu hələ də gəlməkdə davam edir. Çünki, alimlərin çoxu o dövrün zehniyyətindən qurtulmayıblar. İnstitut direktorları, AMEA-nın rəyasət heyəti və akademiklər ömürlərinin sonuna kimi tutduqları vəzifədə qalmaq uğrunda döyüşürlər. Elmin gəncləşməsinə buna görə ciddi-cəhdlə mane olurlar. Unutmayın ki, diktator Stalin kabinetində öldü. Səfehliyi ilə ad çıxarmış Nikita Xruşşov kabinetindən qovulmuşdu. Durğunluq və ətalət erasının banisi Leonid Brejnev də kabinetində canını tapşırdı. Onun mənəvi varisləri Yuriy Andropov və Konstantin Çernenko da kabinetdə həyatla vidalaşdılar. Bu faktlar sübut edir ki, 83 yaşlı Ramiz Mehdiyev hələ də kabinetdən əl çəkmək fikrində deyil. Nə olursa olsun, təki kabineti olsun və əmr versin. Siyasi intriqalarla oynasın. Buna siyasi leksikonda “stalinizm”, ictimai-sosioloji baxımdan “Beşinci Kolon” təfəkkürü deyilir. 


 
Millət vəkili Adil Əliyev nədən AMEA-nı suçladı?
 
40 ilə yaxındır ki, AMEA-nın humanitar sahələr üzrə bütün elmi insitutlarını yaxından tanıyıram. Bu institutların heç biri Azərbaycan elminin inkişafında maraqlı olmayıblar. Biz 200 ildir erməni problem ilə üz-üzə dayanmışıq. Tarixi ərazilərimizin uzupatorluğu adına indiyə kimi heç bir ciddi və sanballı elmi iş ortaya qoymamışıq. Ona görə də, ermənilər Rusiyanın, eləcə də Avropa və Ərəb Dünyasının vasitəsilə istədiyi oyunları çox asanlıqla oynaya bilirlər. Buna örnək kimi onu göstərə bilərəm ki, Azərbaycanda qədim ölü dilləri bilən bir nəfər də olsun alim yoxdur. Qədim dilləri və mədəniyyətləri bilmədən Qafqaz ərazisindəki tarixi-ictimai prosesləri ortaya qoymaq çox çətindir. Bizdən fərqli olaraq, Gürcüstan və Ermənistanda bu sahədə xeyli mütəxəssislər var. Dilçilik İnstitutuna uzun illər bu sahənin flaqmanı Məmmədağa Şirəliyev, Ağamusa Axundov və Tofiq Hacıyev kimi sanballı dilçilərdən sonra, indi həmin instituta ortabab səviyyədə fars dili mütəxəssi kimi tanınan Möhsün Nağısoylu direktor təyin olunub. Kimin dəstəyi ilə? Əlbəttə Ramiz Mehdiyevin. Tarix İnstitutu demək olar ki, orta əsrlər üzrə ixtisaslaşıb. Qafqaz və Azərbaycanın qədim tarixi üzrə cəmi bir elmi işçi olub. O da Ramiz Mehdiyevin sevimlisi Fəridə Məmmədova. Onun “Qafqaz Albaniyası” elmi tədqiqatlarının məntiqi budur ki, Azərbaycan qədim çağlardan bu gün ermənilərin iddia etdiyi kimi “Ləzgistan”, “Şirvan Tat”, “Avarstan” və Xəzərətrafı bölgələrin isə, “Talışıstan” olması faktorudur. Ramiz Mehdiyev və tərəfdarlarının məntiqinə görə, Azərbaycanda türk etnosu ilkin orta əsrlərdə Orta Asiyadan köçərək Gəncəbasar, Naxçıvan, Qazax, Mil və Muğanda məskunlaşmış “yarımköçərilər”, bizlərik. Halbuki, keçmişdə olduğu kimi, bu gün də Azərbaycanda milli azlıqlar adına rutul, saxur, avar, ingiloy, haput, lahıc, tat, ləzgi, didoy, aqul, buduq, talış, kürd, udi, əlik, qrız, xınalıq, yergüc, çek və digər xalqlar yaşamaqda davam edirlər. Tarixi keçmişimizdə olduğu kimi elə indi də həmin xalqların assimliasiyaya məruz qalmasına görə Azərbaycan Türkləri heç bir niyyət güdməyiblər. Azərbaycan torpaqlarında bütün xalqların keçmişdə olduğu kimi, bu gün də yaşamaq haqqı vardır. Bu tarix hamımızın ortaq dəyəridir. Tarix İnstitutunun heç bir alimi bu günə qədər qədim dövrlərimizi, özəlliklə də dövlət olma düzənimizin genalogiyasını ortaya qoymayıb. Millət vəkili Adil Əliyev AMEA-nı yumşaq dillə də olsa, tənqid edəndə bu faktları nəzərdə tutubdur. 
 


Milli fəlsəfə yoxdursa, dövlət də yox kimidir
 
AMEA-nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu tarixdə 18 qüdrətli imperiya və 35 möhtəşəm dövlət qurmuş biz türklərin fəlsəfi fikir tariximizi, dövlətləşmənin hüququnu ortaya qoyan elmi iş təqdim etməyib. Bunun suçu Ramiz Mehdiyevdədir. Çünki, onun ən çox qorxduğu sahə fəlsəfədir. Bu institut sadəcə tərcümə işi ilə və ya bizə təlqin edilən fəlsəfi mənbələri təqdim etməklə məşğul olub. Millət vəkili Adil Əliyevin Ramiz Mehdiyevi sərt şəkildə tənqid etməsinin səbəblərindən biri də budur. Əslində bizim milli dövlət olmaq düşüncəmizi elmi konsepsiyalar adı altında zorlayan elmin bizə nə faydası deyə, millət vəkili həyəcan təbili çalmışdır.  
 
AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutununun direktoru Maisə Rəhimovadır. O, çox gözəl insan və tabeçiliyində olan alimlərin daim dayığısına qalmağı bacaran  xanım əfəndi olsa da, rəhbərlik etdiyi sahənin sanballı mütəxəssislərindən sayılmır. Ona görə də, Azərbaycan və Qafqaz ərazisindəki arxeoloji abidələrin və eləcə də etnoqrafik düzən məsələsində türk faktorunun aparıcı ünsür olmasını qabartmaqda çətinlik çəkir. Demək olar ki, ortaq türk etnoqrafiyası və arxeologiyasının sistemləri bu institutda tamamilə yasaq edilib. Çünki, Ramiz Mehdiyev belə istəyib. Moskvanın irəli sürdüyü “elmi konsepsiya” anlayışı AMEA-nın fəaliyyətinin bir parçası olmalıdır. 
 
Millət vəkili Adil Əliyevin AMEA ilə bağlı tənqidi fikirlərinin arxasında bu konsept durur. Onun anadan olduğu Sədərək rayonunun Makka kəndində eneolit dövründən bu günümüzə qədər mövcud olan arxeolloji və maddi-mədəni abidələrin türk etnosu təfəkkürünə söykəndiyini AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunda etiraf edən yoxdur. 


 
Dahi Nizami Gəncəvini “kürd”ləşdirənə akademik statusu niyə verilib?
 
Ədəbiyyat İnstitutu fəaliyyəti faktiki olaraq, keçmiş Sovetlər Birliyi dönəmindən qalma qaydalarla əsasında aparılır. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı və onun ədəbi-tənqidi sistemi faktiki olaraq yox kimidir. Azərbaycan ədəbiyyatının Türk Dünyası ədəbi mirası olması konsepsiyası bu instituta sanki yaddır. Ədəbiyyat Muzeyi isə, faktiki olaraq, ifrat “şirvançılıq” siyasəti yürüdən, hətta ermənilərin dəyirmanına su tökən Rafael Hüseynov adlı sadavsıza həvalə edilibdir. O, utanmadan Türk Dünyasının dahi şairi, filosofu və bəşəri mənada fikir babası Nizami Gəncəvinin kürd mənşəli olduğunu iddia edir. Hətta bu barədə kitab nəşr edib. Bütün bunlar bir daha onu göstərir ki, Ramiz Mehdiyevin “kurasiyası”nda olan kadrlar Azərbaycanı və türklüyümüzü inkar doktrinası ilə fəaliyyət göstərir. Bütün bunları nəzərə almaqla   millət vəkili Adil Əliyev AMEA-ya qarşı sərt mövqe nümayiş etdirirsə, deməli əlində yetərincə tutalqası var. 
 
Şərqdən uzaq elmi mərkəz
 
AMEA-nın Şərqşünaslıq İnstitutu ilə bağlı biz 1992-ci ildə mətbuatda çıxış edərək qeyd etmişdik ki, bu institutun statusu dəyişməlidir. Yəni şərq ölkələrində mövcud coğrafi siyasət, dinlər, təriqətlər, məzhəblər, əşirət düşüncəli sistemlər, iqtisadi və digər sahələr dərindən araşdırılmalıdır. Çünki, Azərbaycan dövlətinə təhlükə olan bir sıra ideyalar məhz Şərq dövlətlərindən transfer olunur. İndiyə kimi bu məsələlərin heç biri institut tərəfindən qabardılmayıb. Azərbaycanda dini radikalizmin alovlanması məhz bu səbəblərdən yaranıb. Dövlətin ali qanunu Anayasamızın dəyişdirilməsi və şəriət qanunları ilə idarə olunan banan ölkəyə çevrilmənin təməlini şərt olaraq görən bu güclər vaxtında ifşa olunmalı idi. AMEA isə, hər zaman olduğu kimi susmaqla bu məsələlərdə tərəfsizlik nümayiş etidirbdir. Millət vəkili Adil Əliyev AMEA-ilə bağlı ciddi narazılığını bildirəndə bu faktları göz önünə almışdır. 
 
Neft-qaz gəlirlərindən daha çox fayda verə biləcək intellekt
 
Humanitar və texniki fənləri özündə birləşdirən elmi tədqiqat institutlarının qarşısında bir vəzifə olmalıdır: Azərbaycan dövlətinin inkişafına xidmət göstərmək. Texniki fənlərlə bağlı İdarəetmə Sistemləri, Riyaziyyat və Mexanika, Radiasiya Problemləri,   Nəsrəddin Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası, İnformasiya Texnologiyaları,  Biofizika, Neft-Kimya Prosesləri, Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya, Aşqarlar Kimyası, Polimer Materialları, Neft və Qaz, Coğrafiya, Geologiya və Geofizika, Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzi, Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar, Botanika, Zoologiya, Fiziologiya, Mikrobiologiya, Dendrologiya, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya və Genetik Ehtiyatları kimi ciddi, sanballı elmi tədqiqatlar institutları Azərbaycana neft və qazdan daha çox, özü də hər il milyardlarla dollar gəlir verə bilərlər. Çünki, ölkəmizdə yetərincə intellektual baza mövcuddur. Mərhum prezident Heydər Əliyev və prezident İlham Əliyev hər zaman intellektual və elmi konsepsiyalara çox ciddi dəyər veriblər. Çünki, əqli kapital ən böyük gəlir mənbəyi deməkdir. 
 
Küncdə-bucaqda tökülən göz yaşları



Prezident İlham Əliyev AMEA-nın əsaslı təmirdən sonra açılış mərasimində çıxış edərkən alimlər üçün daha nələrin edilməsi təklifi ilə çıxış edərkən AMEA-nın mərhum prezidenti Mahmud Kərimov hamının gözü qarsısında bildirmişdi ki, elm sahəsində çalışan alimlərin maaşları fəhlənin orta aylıq gəlirindən də aşağıdır. Elmin inkişafı naminə alimlərin maaşlar azından 2-3 dəfə artırılmalıdır. O, bu məqsədlə hazırladığı konsepsiyanı prezidentə təqdim etmişdi. Ancaq, Prezident Aparatında o zamanlar at oynadan Fatma Abdullazadə və Ramiz Mehdiyevin təklifi ilə maaşlar 20 faiz artırıldı və alimlərin mövcud problemləri beləcə neçə illərdir həllini tapmır. O zaman onminlərlə alimin prezident İlham Əliyevə olan güvəni tamamilə sarsılmışdı. Biz özümüz canlı şahidik ki, AMEA-nın alimləri qorxa-qorxa və pıçıltı ilə Ramiz Mehdiyev və Fatma Abdullazadəyə ağla gəlməyən söyüşlərlə qarğış edirdilər. Hətta gizli-gizli göz yaşları tökərək taleyin onlara verdiyi bu acınacaqlı həyatı söyürdülər. 
 
Millət vəkili Adil Əliyev alimlərin durumunu bildiyi üçün AMEA-nın rəhbərliyini tənqid etmişdir.     
 
Gülüm olanın külü 
 
Bu gün YAP-ın AMEA-dakı ərazi üzrə təşkilatı bəyanat verərək bildirir ki, millət vəkili Adil Əliyev alimlərin acınacaqlı durumu ilə niyə maraqlanmır? Alimlərin problemlərini niyə qabartmır? Başqa ittihamlarla bu dəyərli insanı suçlamaqdan belə çəkinmirlər. Utanıb çəkimədən millət vəkilini “məsuliyyətsiz” və “populist” fikirlər söylədiyini elan ediblər. Əslində Ramiz Mehdiyevin əlaltıları olan bir qrup YAP-ın adından alver edərək, alimlər haqqında millət vəkilini “keçmişi”ni unutmağı hansı əsaslarla tövsiyə etdiklərini isə qapalı saxlayıblar. Halbuki, Adil Əliyevin və onun təmsil olunduğu ailəni Azərbaycanda hər kəs yaxşı tanıyır. Onun böyük qardaşı Məhərrəm Əliyev ilk dəfə olaraq, paytaxt Bakını kriminallaşmadan təmizləyib. Polisin şərəfinin yüksəldilməsi siyasətini ortaya qoyub. Adil Əliyev Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq, idman sahəsində kriminalaşmanın qarşısını almış və onları Azərbaycanı bir dövlət kimi sevməyə, ona sadiq olmağa yönəldən federasiya rəhbəri kimi tanınır. Artıq belə bir yanaşma ölkəmizdə 40-a yaxın idman federasiyaları üçün böyük bir örnəyə çevrilib. 
 
Nərimanov rayonu ərazisində onun millət vəkili kimi necə işlədiyinin hər kəs şahiddir. Ona görə də, Milli Məclisə III, IV, V, VI çağırışda əhali ancaq ona səs verməyi vacib sayıblar. 1992-ci ildə Qarabağ və Vətən uğrunda müharibənin alovlandığı dönəmdə yaxın xaricdə yaşadığı komfortlu həyatını və bütün perpektivləri buraxaraq Vətənə dönmüş və indiyə kimi dövlətimizə xidmət edir. İndi hər şeyi görməzlikdən gələn AMEA-nın adından ona cavab yazılması əslində sifarişli bir iş olduğunu hər kəs bilir. “Boz Kardinal” ayaması ilə tanınan Ramiz Mehdiyev yaralı rus ayısı kimi saga-sola baxmadan hamı ilə döyüşdüyünü zənn edir. Onun basına gələnlərə, sərt şəkildə tənqid edənlərə dönüb baxsa daha yaxşı olardı. Buna tarixin yazılmamış ilahi ədalət qanunu deyilir. Hər şey bumenranq kimi özünün qafasında çatlayır. Bircə bunu unutmasın.