2025-ci il üçün Azərbaycan ətrafındakı vəziyyəti şərtləndirən amillərin əksəriyyəti ötən ilin sonlarında formalaşıb və yaxın perspektivə təsir edəcək. 

Rusiya ilə münasibətlərdə fasilə gözlənilir. Kreml Azərbaycanın mülki təyyarəsinə edilən hücuma görə günahını etiraf etməyib. İlk hesabat üçün araşdırma müddəti 30 gündür, yəni yanvarın sonuna kimi təyyarə qəzasının səbəblərinə aydınlıq gətirilməlidir. Bir çox skeptiklər Braziliyanı qara qutuların göndərilməsi üçün doğru ünvan hesab etmirlər. Lakin Braziliya bu təyyarələri istehsal edən ölkədir və Bakı kimi onlar üçün də təyyarənin texniki nasazlıqlara görə yox, kənar təsirlərə görə qəzaya uğradığını müəyyən etmək vacibdir. 

Əgər Kreml Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin səsləndirdiyi tələblər çərçivəsində tədbirlər görməzsə, o zaman Bakı növbəti addımlarını müəyyən etmək üçün Rusiya ilə münasibətlərə fasilə verəcək. Bu mövzu münasibətlərdə izsiz qalmayacaq. Artıq demək olar ki, Bakı ilə Moskva arasında münasibətlər əvvəlki kimi olmayacaq, onların necə olacağı isə Kremlin ilk hesabatdan əvvəl və ya sonrakı davranışından asılı olacaq. 

Türkiyə ilə münasibətlər ardıcıl olaraq müsbətdir. Yeni mövzu ortaya çıxır - Suriya və Azərbaycan bu mövzuda fəal iştirak edəcək. Bu, Ankara üçün TDT çərçivəsində Suriyaya münasibət kontekstində lazımdır. Azərbaycan üçün isə qonşuluqda siyasi qarşılıqlı fəaliyyətin və iqtisadi fəallığın genişləndirilməsi üçün imkanlar açılır. 

Türkiyə ilə münasibətlərdə Ermənistan mövzusu aktuallığını itirəcək, çünki Türkiyə və ABŞ münasibətlərində Ermənistan mövzusu artıq prioritetlər arasında deyil. 

İran problemli olaraq qalacaq, lakin Tehran kirpisinin iynələri artıq əvvəlki kimi deyil. Əzilmiş İran hələ də təhlükə yaradır, çünki onun proksi dəstələri artıq İranın öz ərazisinə gəlib və istifadə oluna bilər. Bununla belə, İranın şərqi, cənubu və qərbi ən kəskin gərginliyin yarandığı yerlərdir, şimalı isə ən proqnozlaşdırıla bilən bölgə olaraq qalır. Güman etmək olar ki, Bakıya müsbət mesajlar verən elçilər göndəriləcək. Mesajların Xamneinin özündən gəlməsi Bakı üçün vacibdir və şəxsən özünün ifadə etməsi arzuolunandır. İran XİN və hətta prezidentlə danışıqlar Xamneinin şəxsi təsdiqi olmadan ciddi sayıla bilməz! 

Qərblə transformasiya gözlənilir. Təyyarə faciəsi və Prezident İlham Əliyevin prinsipial reaksiyası Qərb paytaxtlarına şok effekti yaratdı. Biz azərbaycanlılar üçün Azərbaycan Prezidentinin prinsipial mövqeyi yeni bir şey deyil, normadır. Lakin Qərb paytaxtlarında belə bir stereotip kök salmışdı ki, Bakı Moskva ilə əlbirdir. İndi isə bunun heç də belə olmadığı üzə çıxdı, daha bir stereotip məhv edildi! 

Azərbaycan Prezidentinin prinsipiallığı daimi tendensiyadır və bu, milli maraqların mütləq prioritet olduğu xarici siyasətin bütün sahələrinə aiddir. Beynəlxalq münasibətlərdə prinsipiallıq iradə, resurslar və zaman hissi tələb edir. Prezident İlham Əliyevdə bu keyfiyyətlər kifayət qədərdir. 

Azərbaycan Prezidenti Yeni il təbrikində Ermənistanın hərbiləşdirilməsinə və regionda silahlanma yarışına geniş yer ayırıb. Şübhəsiz ki, dövlət başçısı daha məlumatlıdır və Ermənistanın hərbiləşdirilməsi mövzusuna çox vaxt ayrılırsa, deməli, bunun əhəmiyyəti var. Bu kontekstdə mesaj həm Ermənistan rəhbərliyinə, həm də Ermənistanı silahlandıran havadarlarına yönəlib. 

Unutmayaq ki, hərbi büdcə fərqi 3-4 dəfə Azərbaycanın xeyrinə olanda belə Paşinyan Qarabağda “Miatsum” deyə qışqırırdı; Həmin Paşinyan 2023-cü ilin sentyabrına qədər Qarabağda Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin qalıqlarını silahlandırmaq və maliyyələşdirməkdə davam edirdi, halbuki o zaman artıq vəziyyətin ümidsizliyi aydın idi. 

Bakı qəti şəkildə əmindir ki, Ermənistan növbəti dəfə geosiyasi qarşıdurma alətinə çevrilir. Azərbaycan buna yol verə bilməz və bununla bağlı xəbərdarlıqlar çox aydındır. Sülh prosesi şəffaflaşıb və İrəvandakılar gərginliyin qarşısını almaq üçün nə etmək, danışıqlar prosesinin konstruktiv axarına necə qayıtmaq lazım olduğunu bilirlər. 

Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzi