Rusiyanın Ukraynanı işğal etmək və “cilovlamaq” üçün başlatdığı müharibənin ikinci ayı başlanıb.

 Son bir ayda Putin Rusiyası müharibə yolu ilə istədiklərinə nail ola bilməyib, əvəzində dünyadan təcrid edilmiş halda güncə sıxışdırılır. NATO-ya üzv dövlətlərin Brüsseldə bir araya gələrək Rusiya məsələsini müzakirə etməsi, ABŞ Prezidenti Baydenin Varşavaya baş çəkməsi, Britaniyanın Ukraynaya daha müasir silahlar verəcəyini elan etməsi qarşıdakı dövrdə gərginliyin davam edəcəyindən xəbər verir.
“AzPolitika.info” mövzunu Azad Demokratlar Partiyasının sədri, təhlükəsizlik eksperti Sülhəddin Əkbərlə müzakirə edib.

Müsahibəni təqdim edirik:
- Sülhəddin bəy, Brüsseldə NATO-ya üzv ölkələrin liderləri görüşərək Ukrayna-Rusiya müharibəsi mövzusunda qapalı müzakirələr apardı. Çoxları gözləyirdi ki, bu görüşdə ittifaqın Ukraynaya dəstəyi rəsmi xarakter alacaq, habelə rəsmi Kiyev tərəfindən qaldırılan məsələlər həll ediləcək. Amma NATO açıq elan etdi ki, Ukrayna müharibəsində tərəf kimi iştirak etmir. NATO-ya üzv dövlətlərin liderlərinin görüşü və qəbul etdiyi qərarları necə xarakterizə edirsiniz?
- NATO liderlərinin görüşü Ukrayna müharibəsinin bir ayının tamam olduğu ərəfəyə təsadüf etdi. Buna təsadüfi hal kimi baxmaq doğru olmazdı. 
Birincisi, məqsəd bir tərəfdən Rusiya-Ukrayna müharibəsinin bir ayına yekun vurmaq, bu günə qədər edilən köməyin səmərəliliyini və təsirini öyrənmək, bundan sonra atılacaq birgə addımları koordinasiya etmək idi.
İkincisi, NATO Ukrayna ilə bağlı operativ-taktiki baxımdan hansı addım atmalıdır, NATO-nun şərq qanadının gücləndirilməsi üçün hansı işlər görülməlidir. 
Üçüncüsü, strateji perspektivlə bağlı NATO hansı addımlar atmalıdır.
Beləliklə, şərti olaraq NATO-nun gündəliyini iki hissəyə ayırmaq olar. Yəni Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı hərbi alyans hansı addımlar atmalıdır, hazırda müharibənin getməsi fonunda alyansın şərq cinahının gücləndirilməsi üçün nələr görülməlidir və strateji perspektivlə bağlı hansı inkişaf yolu tutulmalıdır. Əsasən bu məsələlər müzakirə edilib.

- Prezident Zelenskinin alyansdan məhdudiyyətsiz dəstək tələbini nəzərə alaraq NATO-nun liderlər zirvəsində verilən qərarları real vəziyyətə nə dərəcədə adekvat hesab etmək olar?
- Atılan addımların şəraitə uyğun olub-olmadığına baxmaq lazımdır. Həm də buna haradan baxıldığı da əhəmiyyətlidir. Bakıdan baxanda bu bir cür, Kiyevdən baxanda başqa cür, Brüsseldən baxanda isə fərqli görünə bilər. Aydındır ki, NATO 30 üzv dövlətdən ibarətdir, hər bir üzv dövlətin öz marağı var. Və bir də ümumi maraqlar var. Bu maraqları uzlaşdırmaq və ümumi qərar qəbul etməyin necə çətin proses olduğu ilə yəqin ki, razılaşarsınız. Odur ki, əvvəl NATO müdafiə nazirləri, sonra xarici işlər nazirləri bir araya gəlir və nəhayətdə liderlər razılaşdırılan qərarları təsdiq edirlər. Əslində bu uzun prosesdir və burada qəbul olunan qərarlar heç də hər bir üzv ölkənin marağı ilə tam uyğun olmaya bilər. Ukrayna səmtindən baxdıqda təbii ki, NATO-nun verdiyi qərarlar yetərsiz və ya natamam görünə bilər.

Bütövlükdə balanslaşdırılmış formada yanaşdıqda NATO ABŞ liderliyində Ukraynaya verilən yardımın artırılması haqda qərar qəbul edib. Həm miqdarca daha çox, həm də keyfiyyətcə daha üstün silahlar veriləcək. NATO-nun Şərq qanadında dənizdə, havada və quruda hərbi alyansın fəaliyyəti gücləndiriləcək, dörd əlavə hərbi döyüş birliyinin yerləşdirilməsi haqda artıq qərar verildi. Bunlar Bolqarıstan, Macarıstan, Rumuniya və Slovakiyada yerləşdiriləcək. Bundan əvvəl isə Polşa və Baltik ölkələrində belə qüvvələr yerləşdirilib.

Demək olar ki, prosesə 120 döyüş təyyarəsi, 100-dən artıq döyüş gəmisi cəlb olunub. Hələlik bu, NATO-nun müdafiə və çəkindirmə gücü kimi, Rusiyanın da imkanları nəzərə alınmaqla, yetərli hesab olunur. Strateji perspektivlə bağlı da Putin hakimiyyətdə olduqca Rusiyanın sivilizasiyadan təcrid edilməsi baş verəcək. Putin Rusiyası təkcə diplomatik-siyasi baxımdan təcrid edilməyəcək, ona qarşı yalnız iqtisadi müharibə aparılmayacaq. Ukrayna üzərindən dolayısilə müharibə aparmaqla yanaşı, mədəni sahədən idman sahəsinə qədər, Rusiyanın təcrid edilməsi siyasəti aparılacaq. Putin hakimiyyəti devrilənə və ya Moskvada dəyişiklik olunana qədər bu xətt mövcud olacaq.

Strateji perspektivə gəldikdə isə, iyun ayında İspaniyada NATO-nun növbəti sammiti keçiriləcək. Orada NATO-nun yeni strateji konsepsiyası qəbul ediləcək. Yeni konsepsiyada da NATO-nun strateji baxışları öz əksini tapacaq.

- Müharibə başlayan ərəfədə bəyan etmişdiniz ki, yaxın 3-4 gün Ukrayna baxımından kritik əhəmiyyət daşıyacaq. Artıq müharibədən bir ay zaman keçir, indi vəziyyəti necə qiymətləndirmək olar?
- Mən 3-4 günü təsadüfən deməmişdim. Kəşfiyyat məlumatlarına görə, 3-4 gün ərzində, Putinin planına görə, Kiyev tutulmalı idi. Bu halda ya hazırkı Ukrayna hakimiyyəti Kremlin bütün şərtlərini qəbul edəcəkdi, ya da devriləcək və yerinə oyuncaq rejim qurulacaqdı. Yeni rejimə də Kremlin bütün şərtləri imzalatdırılacaqdı.Putinin ildırımsürətli müharibə planı baş tutmadı. Əvəzində Putin Qərbin strateji tələsinə düşdü. Ötən bir ay göstərir ki, artıq bütün dünya bunu anlayır. Ciddi analitiklərin və ekspertlərin təhlilinə baxsanız görərsiniz ki, bu təsdiq olunur. Mən qeyd etmişdim ki, bu müharibə geopolitik səbəbləri və hədəfləri olan müharibədir, yeni dünya nizamı quruculuğu ilə birbaşa bağlıdır. Ukrayna-Rusiya savaşı isə onun bir epizodu, səhnəsidir. Yəni Ukrayna müharibəsinin nəticəsindən asılı olmayaraq bu geopolitik savaş davam edəcək. Çünki bu, sivilizasiyaların savaşıdır. Əvvəllər bu dini əsasda götürülürdü, Rusiya xristian olduğundan sivilizasiyanın bir parçası hesab olunurdu. Ancaq indi azad dünya ilə avtoritar dünyanın savaşı gedir. Başqa sözlə, sivilizasiya əsası dəyişilib, artıq dini əsasla getmir. Bir tərəfdə azad dünya var, bir tərəfdə də azad olmayan iki mərkəzli avtoritar dünya var - Pekin və Moskva mərkəzli. İndi bu mərkəzlərdən birinin sıradan çıxarılması hədəfi ortaya qoyulub. Bu baxımdan Ukrayna müharibəsi bu geopolitik savaşda operativ-taktiki məna daşıyır. Sözsüz ki, bu strateji savaş uzunmüddətli nəzərdə tutulur, tükəndirici savaş olacaq. Strateji baxımdan resursu çox olan tərəf də bu savaşda qalib gələcək. Şübhəsiz ki, bu strateji savaşda ABŞ liderliyində azad dünya qalib gələcək. Çünki strateji baxımdan resursu müqayisə olunmaz dərəcədə yüksəkdir.

Biz birbaşa operativ-taktiki səviyyəyə, yəni Ukrayna savaşına ensək, burada Putinin ildırımsürətli müharibəsi baş tutmadı, Putin Ukraynada Qərbin tələsinə düşdü və indi Ukraynaya lazım olan hər cür dəstək veriləcək ki, Putin orada qalib gələ bilməsin. İndi bu mərhələyə keçilib. Putinə nəinki qələbə, heç imkan verilməyəcək ki, Ukraynada uğur qazana bilsin. Bu baxımdan qarşıdakı iki-üç həftənin həlledici və kritik olacağını düşünürəm. Əvvəl mən 3-4 günü kritik hesab edərkən ildırımsürətli müharibəni nəzərdə tuturdum. İndi iki-üç həftə deyəndə isə onu nəzərdə tuturam ki, Putinin bütün ehtiyatını cəlb edərək ikinci hücum dalğası başlatmaq planı var. Hesab edirəm ki, bu hücum dalğası da baş tutmasa, bundan sonra biz real mənzərəni Ukrayna səhnəsində görməyə başlayacağıq. Yəni ondan sonra böyük ehtimalla Putin danışıq masası arxasında əyləşib Ukraynadan çəkilmək haqqında qərar verəcək, hərçənd mən bunun ehtimalını az görürəm. Dirənəcəyi halda da Ukraynanın əks-hücuma keçərək Putin ordusunu darmadağın etməsini görməyə başlayacağıq. Bu perspektivi görən Rusiya, indi adi silahlı qüvvələr sahəsində Ukrayna ilə bacara bilməyəcəyini hiss etdiyindən, kütləvi qırğın silahları ilə dünyanı təhdid etməyə başlayıb.
- Bəzi analitiklər Ukrayna müharibəsinin qısa müddətdə başa çatacağını, bəziləri isə uzunmüddətli olacağını proqnoz edirlər. Sizin fikrinizcə, bu müharibə nə zaman yekunlaşacaq?