Aram Sərkisyan

ru.1in.am, 19.11.2018

Ermənistan müdafiə naziri vəzifəsini icra edən David Tonoyan noyabrın 12-də MN-də baş tutmuş mətbuat konfransında Ermənistanın Rusiyadan tezliklə “Suxoy Su-30” qırıcıları alacağı haqda mətbuatda artıq çoxdan yetərincə şişirdilən informasiyanı təkzib edib.

Seçim edilib

Tonoyan deyib ki, hazırda İsveçdən “JAS-39 Gripen” almaqla bağlı qərar qəbul edilməyib, əvəzində başqa tərəfdaşdan ən ciddi şəkildə nəzərdən keçirilən təklif gəlib və bu ölkədən qırıcı almaq haqda ən yaxın zamanda qərar alınacaq. Müdafiə naziri vəzifəsini icra edənin sözlərinə görə, seçim artıq edilib, bəzi maliyyə məsələləri həll olunur. Nazir vəzifəsini icra edən KİV-lərdən birinin nazir “təklif deyəndə Rusiyanın Su-30 qırıcılarını nəzərdə tutduğu mümkündürmü?” sualına  cavab verib: “Ola bilsin, bu, Su-30-dur”.

Ermənistanın yetərincə maliyyə vəsaiti varmı?

Artıq keçən məqaləmizdə qeyd etdiyimiz kimi, Ermənistanda Rusiyadan Su-30 qırıcıları almaq məsələsi artıq xeyli uzun müddətdir ki, müzaklirə edilir, Ermənistan müdafiə naziri də öz hərbi aviasiyamızın olmasının gərəkdiyindən dəfələrlə danışıb. Amma, birincisi, Su-30-un alınması üzrə sövdələşmənin hansı formatda gerçəkləşdiriləcəyi aydın deyil. Başqa sözlə, Ermənistan tərəfi bu qırıcıları hansı maliyyə vəsaitiylə almaq niyyətindədir və bu qədər baha həzzi əldə etmək üçün Ermənistanın maliyyə imkanları bəs edəcəkmi? Çünki hərbi ekspertlərin dəyərləndirdiyinə görə, bir Su-30 qırıcısı tam 50 milyon dollaradır. Ola bilsin, Rusiya Ermənistanın hərbi müttəfiqi kimi bu sövdələşmənin gerçəkləşməsi üçün Ermənistan tərəfinə ayrıca hərbi kredit verəcək, ya da güzəşt siyasəti tətbiq edəcək?

Hərbi ekspert Leonid Nersisyan əmindir ki, istənilən halda bu sövdələşmənin Ermənistana 2018-2020-ci illər üçün 100 milyon dollar həcmində verilmiş “hərbi kreditə” dəxli olmayacaq.

Biz XXI yüzilliyin ordusunu qururuq

Bu kontekstdə ikinci önəmli məsələ Ermənistanda bəzi hərbi xadimlərin öz hərbi aviasiyamızın olması məqsədəuyğunluğunu şübhə altına almaq cəhdləridir. O cümlədən Ermənistan müdafiə nazirinin keçmiş müavini Artur Aqabekyan bildirib ki, bizim şəraitimizdə hərbi aviasiyanın görəcəyi bir iş yoxdur. Aqabekyan öz Facebooksəhifəsində yazıb: “Deməyi özümə borc bilirəm ki, hərbi aviasiyanın bizim hərbi arenada dünən heç bir işi olmayıb, bu gün də olmayacaq. Xüsusən də bizim günlərdə – yüksək texnologiyaların inkişafı şəraitində onun tətbiqi, demək olar, mümkünsüz olacaq – istənilən arenada. Yeri gəlmişkən, Rusiyanın siyasi rəhbərliyi də bu fikrə tərəfdardır”.

Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin mətbuat katibi Artsrun Ovannisyan bu bəyanata cavab verib: “ER SQ-nin şanlı hərbi keçmişi olan keçmiş başçılarından çoxfunksiyalı aviasiyanın rolu haqda mənfi qiymət eşitmək xüsusən kədərlidir, amma, o biri yandan, bunda təəccüblü heç nə yoxdur… Hər kəsin öz fikrini bildirmək hüququ var, ancaq biz XXI yüzilliyin ordusunu qururuq”.

Rusiya qırıcıları qarışmır

Təbii, söhbət Ermənistanın müdafiəsi və təhlükəsizliyindən gedirsə, bu sayaq məsələlər son dərəcə mühümdür və izahata ehtiyacı var. Məlumdur ki, Ermənistan-Rusiya sazişləri və KTMT sazişləri çərçivəsində Rusiyanın öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərə əsasən, Rusiyanın Gümridə mənzillənmiş 102-ci hərbi bazasında hava hücumuna qarşı bölmələr var və İrəvanın “Erebuni” aeroportunda yerləşmiş Rusiya aviaeskadrası Ermənistan ərazisini qorumağa borcludur. 2015-də isə Ermənistan və Rusiya arasında “Qafqaz bölgəsində kollektiv təhlükəsizliyin birləşmiş bölgəsəl hava hücumundan müdafiə sisteminin yaradılması haqda saziş” imzalanıb və iki ildən sonra hər iki ölkə tərəfindən ratifikasiya olunub. Buna əsasən, Ermənistan və Rusiya “birləşmiş” gücləri bölgədə hava hücumundan müdafiəni təkmilləşdirməlidir.

Amma Ermənistan MN lap başdan izah edib ki, saziş Artsax Respublikasının (Dağlıq Qarabağın-red.) ərazisində qüvvədə deyil, uyğun olaraq Ermənistan və Artsax (Dağlıq Qarabağ-red.) müdafiə nazirlikləri arasındakı əməkdaşlığa təsir etmir. Rusiya ekspertləri də, demək olar, bir ağızdan deyirlər ki, Qarabağ cəbhəsində hərbi əməliyyatlar təzələnəcəyi halda Rusiya qırıcıları münaqişəyə qarışmayacaq. Rusiya hərbi eksperti Pavel Felgenhauer 1in.am–la söhbətdə belə bir fikir ifadə edib. Rusiya eksperti əmindir ki, istənilən halda özəl hərbi aviasiyanın varlığı Ermənistan üçün çox önəmlidir.

Ermənistanın qırıcıları olmalıdır

Moskva siyasi və hərbi analiz Mərkəzinin direktor müavini, hərbi ekspert Aleksandr Xramçixin də hesab edir ki, Dağlıq Qarabağ zonasında silahlı münaqişə meydana çıxsa və döyüş əməliyyatları Ermənistan ərazisinə toxunmasa, onda, ehtimala görə, Rusiya SQ qarışmayacaq. Rusiya eksperti şübhə etmir ki, Ermənistan SQ-nin qırıcılara ehtiyacı var və hesab edir ki, burada müzakirə üçün də bir şey yoxdur.

Xramçixin 1in.am-la söhbətdə qeyd edib ki, Ermənistanın, doğrudan da, “qırıcı aviasiyası” yoxdur. Onda yalnız qırıcıların olmaması üzündən əslində, faydasız olan hücum təyyarələri var.

Xramçixin qeyd edib: “Qırıcılar olmasa, müharibə halında hücum təyyarələrini heç nə qorumayacaq, uyğun olaraq, təbii ki, qırıcılara malik olmaq lazımdır. Ermənistan o vəziyyətdə deyil ki, qırıcıları olmasın, çünki Rusiyanın 18 ədəd MİQ-29 qırıcısı çox azdır, xüsusən də bunlar Ermənistanın deyil, Rusiyanınkı olduğuna görə”.

Qiymət məsələsi və tədarük müddəti

Qırıcıların dəyərinə gəlincə, hərbi ekspert vurğulayıb ki, bu gün belə növ texnika ucuz olmur və bu faktı gözardı etmək olmaz. “Bəli, yeni qırıcıların qiyməti tam 50 milyon dollardır. Özü də Rusiya sənayesi bu planda xeyli yüklənib, çünki təyyarələr həm Rusiya HHQ, həm də Qazaxıstan üçün istehsal olunur. Amma siyasi qərar alınsa, bu halda Ermənistanın sifarişi təxirəsalınmaz ola bilər. Ermənistan növbəyə dursa isə, qırıcıları ən yaxşı halda 2-3 ildən sonra ala bilər”.

Aviasiyasız vuruşmaq mümkünsüzdür

Aleksandr Xramçixin bu baxış nöqtəsiylə razı deyil ki, pilotsuzlar (PUA) qırıcı aviasiyanın yoxluğunu hansısa dərəcədə əvəzləyə bilər, çünki PUA ya kəşfiyyat, ya da zərbə üçündür. Hətta Ermənistanda olan Su-25 hücum təyyarələri də bu vəzifəni həll edə bilmir. Güclü hava hücumundan müdafiə sistemi isə aviasiyanın yoxluğunu qismən əvəzləyir, çünki HHM passiv müdafiədir, düşmən müdafiəsinin dərinliyinə əks-zərbə endirmək imkanı vermir.

Xramçixin qeyd edib: “Belə taktika heç vaxt heç kimə qələbə gətirməyib. Çağdaş dünyada aviasiyası olmayan ölkə əsla vuruşa da bilməz, uyğun olaraq burada müzakirəlik heç nə yoxdur”.

Pul yoxdursa, lizinqə alın

Rusiya hərbi politoloqlar Assosiasiyasının eksperti Aleksandr Perenciyev isə bu məsələyə özgə sayaq yanaşaraq xatırladır ki, Ermənistan və Rusiyanın səyləriylə bölgədə vahid HHM sistemi qurulub, nəticədə Rusiya maraqlıdır ki, Ermənistan qırıcılar daxil olmaqla tamdəyərli HHM sisteminə malik olsun. Perenciyevin sözlərinə görə, Ermənistanın KTMT-yə üzvlüyü də Ermənistan tərəfinə Rusiya tərəfindən silah və hərbi texnikanı cüzi – Rusiyanın daxili qiymətlərinə almaq imkanı verir.

Hərbi ekspert Aleksandr Perenciyev şərh edir: “Əlbəttə, biz maraqlıyıq ki, Ermənistan qırıcılara malik olsun. Əlbəttə, bu qırıcıları Ermənistana istənilən halda tədarük edəcəyik. Və bunları almaq üçün Ermənistanın maliyyə vəsaiti bəs etmirsə, onda qırıcıları hərbi lizinq çərçivəsində tədarük edərik. Rusiya habelə kredit təqdim edə bilər ki, Ermənistan bu maşınları əldə edə bilsin. Amma mən hesab edirəm ki, Ermənistanın qırıcı almaq imkanı yoxdur demək düzgün deyil, çünki biz təkcə S-400 zenit-raket sistemi deyil, ya da raket əleyhinə kompleksi olmayan vahid HHM sistemindən danışırmırıq, bu planda, sözsüz, qırıcılar da HHM-in əsas komponentlərindən biridir”.

Tərcümə Strateq.az-ındır.