Mayın sonunda Pekində 13-cü çağırış Çin Xalq Nümayəndələr Məclisinin (XNM) 3-cü iclası keçirilib. Çinin illik parlament iclasları hökumətin bu il üçün hesabatlarını nəzərdən keçirir və təsdiqləyir, qarşıdakı dövr üçün planları hazırlayır və yeni qanunlar qəbul edir. Gözlənilmədən bu dəfə Honq-Konqun Milli Təhlükəsizlik Qanununun hazırlanması ilə bağlı məsələ gündəmə gəlib.

2014 və 2019-cu illərdə Honq-Konqda baş verən iğtişaşlar zamanı ÇXR orqanlarının “strateji dözümlülüyünün” səbəblərindən biri də məhz qətiyyətli tədbirlər sayəsində nizamın bərpası üçün qanunvericilik bazasının yoxluğu idi. Təhlükəsizliyin qorunması ilə bağlı yerli qanunun qəbulu Honq-Konqun ÇXR-ə verilməsi barədə 1984-cü ilin Çin-İngiltərə sazişində təmin edilib. Mətn 2003-cü ildə hazırlanıb, lakin etirazla üzləşdiyindən qəbul edilməyib. Yaranmış qanunvericilik boşluğundan iğtişaşların təşkilatçıları faydalanıblar.

Təəccüblü deyil ki, XTM təklifi müzakirə edərək demək olar ki, yekdilliklə Syanqan (Honq-Konq) üçün qanun hazırlamağa qərar verib. Bununla yanaşı, Çin liderləri, qanunvericiliyin Honq-Konqun əsas qanununu, yəni konkret olaraq konstitusiyanı pozması halında “bir ölkə – iki sistem” siyasətini azaltmağa yönəlməyəcəyini vurğulayıblar. Sakinlərin hüquqları pozulmayacaq. Məhdudiyyət yalnız xuliqanlığı sevənlərə və daha ciddi kütləyə – ÇXR-dən ayrılma təhrikçilərinə, təxribat və terror aktlarının təşkilatçılarına təsir edəcək.

Bundan əlavə, nizam və sabitlik Honq-Konqa məşhur olduğu maliyyə əməliyyatları üçün zəruri olan şöhrətini qorumaq imkanı verəcək. “Atlar daha sürətli qaçacaq və rəqs məclisləri daha da yaxşılaşacaq”, – deyə Dövlət Şurasının Honq-Konq və Makao İşləri Ofisinin rəhbəri Sya Baolon Honq-Konq millət vəkilləri ilə görüşdə zarafatla deyib. O, Honq-Konqun ÇXR yurisdiksiyasına verilməsi ərəfəsində Den Syaopinin bu sözlərini təbdil edib: “Hippodromda at yarışları davam edəcək, rəqs dayanmayacaq”.

Bununla birlikdə, yeni qanun Honq-Konqda yeni zorakılıq hadisəsinə səbəb olub, minlərlə gənc avtobus işçisi yenidən küçələrə çıxıb, polislə toqquşub və həbslər baş verib. Qərb ölkələrinin təpkisi, Çin hakimiyyətinin tədbirlərini pisləyən açıqlamalar eşidilib. Təbii ki, ən sərt reaksiya Vaşinqtondan gəlib. Prezident Tramp 2019-cu ilin “Honq-Konq Vətəndaş Haqları və Demokratiya Qanunu”na istinad edərək, “kifayət qədər Honq-Konq muxtariyyətinin” yoxluğuna görə xüsusi gömrük rejiminin dayandırıldığını açıqlayıb.

Vəd edilmiş təhlükəsizlik qanununun qəbulundan sonra Honq-Konq Xüsusi İnzibati Bölgəsinin digər qanunları da dəyişməyəcək. Bənzərsiz şəhər sakinlərinin həyat tərzinin dəyişməsi ehtimalı azdır. Bu, səbəbsiz deyil, qanununun müzakirəsinin başlanmasından sonrakı ilk günlərdə Honq-Konqun dünyadakı xüsusi mövqeyini və bununla əlaqəli faydalarını itirməkdən çəkinən, iğtişaşlardan yorulan 1 milyona yaxın insan onu dəstəkləyən petisiyaya imza atıb.

Honq-Konqun dünya əhəmiyyətli maliyyə, nəqliyyat və ticarət mərkəzi kimi rolu çoxdan məlumdur. Onunla sərhəddə müasir Şenjenin limanları və beynəlxalq hava limanı, beynəlxalq ticarət mərkəzləri və zəngin bankları var. Fond birjası da. Lakin bütün bu müəssisə və təşkilatlar Çin qanunlarına uyğun olaraq fəaliyyət göstərir və Qərbdə onlara inamsızlıq qalır.

“Qızıl yumurta qoyan toyuğ”u kəsmək istəməməsi Pekinin səbr etdiyi şeylərdən biri idi. Digər izah Denin 1984-cü ildə Marqaret Tetçerlə danışıqlar apararkən, Honq-Konqda 50 il nizamı dəyişməyəcəyinə dair vəddir. Gerisayım 1 iyul 1987-ci ildə, Britaniya bayrağı endirildikdə başlayıb.
Düşünürəm ki, başqa, bəlkə də ən vacib səbəb var: ÇXR-in – sosialist ölkəsinin tərkibində kapitalist dövlətinin qanunları – “bir ölkə – iki sistem” anlayışı.
Digər bir inkişaf etmiş və orijinal ərazi ilə – Tayvanla birləşmə perspektivini nəzərə alsaq, Çin üçün bu siyasətə sədaqət son dərəcə vacibdir. Pekin adanın 22 milyon sakininə onilliklər boyu inkişaf etmiş nizam və həyat tərzini qoruma vəd edir. Tayvanda Honq-Konqdakı iğtişaşların bütün eniş-yoxuşlarını xüsusi diqqətlə izlədikləri, Çin hakimiyyətinin həm hərəkətlərini, həm də hərəkətsizliyini fəal şəkildə şərh etmələri təəccüblü deyil. “Honq-Konq Təhlükəsizlik Aktı” artıq diqqət mərkəzindədir.

Honq-Konq və Tayvan Vaşinqton üçün Çinlə Soyuq müharibənin velosipedində iki pedal olub. Pekin üçün Honq-Konq və Tayvan problemləri bir-birinə bağlıdır. Bu problemli ərazilərlə əlaqədar olaraq “bir ölkə – iki sistem” siyasəti və “Birləşmiş Çin” strategiyası qüvvədədir. Pekin onlardan yazılı və şifahi razılaşmalara əməl etmə tələb edir. Honq-Konq üçün bu, 1984-cü ildə Çin-İngiltərə danışıqları zamanı qeydə alınan daxili təhlükəsizlik haqqında qanunun qəbuluna ehtiyacdır. Tayvan üçün, bu, “1992-ci il konsensusu”dur: “Çin və Tayvan ayrı-ayrı dövlətlər deyil”.

Son bir neçə ayda hadisələrin qeyri-şiddətli inkişafına dair ümidlər gözümüzün qabağında əriyib. Vaşinqtonda Pekinin səbrinin zəiflik kimi qəbul edildiyi və ən həssas yerə təzyiqləri artırmağa çalışıldığı görünür. Mayın 19-da, XTM sessiyasının açılışı ərəfəsində ABŞ dövlət katibi Mayk Pompeo Tayvan administrasiyasının rəhbəri Say İnveni yenidən vəzifəyə başlaması münasibətilə “Madam prezident” deyə müraciət edərək təbrik edib. Maddi hədiyyə Tayvana “MK-48 Mod 6” 18 ağır torpedo dəstəsini 180 milyon dollara satma razılaşması idi. Bu, keçən il 2,2 milyard dollara tank və raket partiyası və 8 milyard dollara satılan modernləşdirilmiş “F-16” qırıcılarına əlavədir.

Pekinin səbri tükənmək üzrədir və Vaşinqton separatizmə dəstək üçün “qırmızı xətt”ə daha da yaxınlaşır. 2005-ci ildə Çin separatizmə qarşı mübarizə haqqında qanun qəbul edib, bu da ÇXR-in bütün hərbi potensialından istədiyi təqdirdə istifadəni təmin edir. Çinlilər açıq şəkildə bu qanunu tətbiq etmək istəmir, güclü xəbərdarlıq siqnalları göndərirlər.
Güclü bir siqnal Honq-Konq milli təhlükəsizlik qanunu idi. Say İnvenin andiçmə günü Tayvandakı Hərbi Hava Qüvvələrinə Çin Hərbi Dəniz Qüvvələrinin hücumu barədə simulyasiya videoçarxı başqa bir siqnaldır. “Global Times” qəzetinin redaktor məqaləsi də. Məqalədə deyilir: “Qüvvələrin rəqabəti son nəticədə Tayvan boğazında vəziyyətin inkişafını müəyyənləşdirir. Materik Çinin hərbi gücü Tayvan ordusunun gücünü etibarlı şəkildə dəf etməyə və ABŞ ordusunu qorxutmağa qadirdir.

İndi ABŞ və Tayvan kiçik və ucuz fəndlər göstərir. Onlar sadəlövhdürlər. Ağılarına belə gəlmədikləri yerlərə zərbə endirəcəyik”.

Xəbərdarlıq siqnalları getdikcə güclənir. Lakin ən diqqətçəkən məqam Baş Komandan Zinpinin mayın 26-da hərbçilərlə – parlament üzvləri ilə görüşü zamanı söylənib. Sifariş aydın və başa düşüləndir: “Ən pis vəziyyətdə şüurlu şəkildə hərbi və döyüş hazırlığı vacibdir, hər cür çətin vəziyyətə vaxtında və səmərəli şəkildə cavab verilməlidir, dövlətin suverenliyini, təhlükəsizliyini və maraqlarını qətiyyətlə qoruyun”.

Çin rəhbərliyinin səbri daşıb. Honq-Konq, Tayvan, Sincan və digər ağrı nöqtələri, koronavirus, sonsuz bir sıra kiçik, orta və böyük çirkinliklərlə əlaqəli ticarət sanksiyaları və Çin əleyhinə ifadələr sinerji effekti yaradıb. Çin artıq rəqabətdən qorxmur. Çin-ABŞ münasibətlərində dönüş nöqtəsi artıq arxada qalıb.

Strateq.az