Amerikalı ekspert: "ABŞ iqtisadiyyatı, 2008-ci il maliyyə böhranından daha pis bir şey yaşayacaq"
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Avropa Bürosunun direktoru aprelin 2-də bildirib ki, son bir həftə ərzində Avropada aşkar edilən koronavirus hallarının sayı iki dəfə artıb. Üstəlik, böhran bir müddət əvvəl bir sıra Avropa liderlərinin şikayət etdiyi kimi Avropa həmrəyliyinin uğursuzluğunu nümayiş etdirib. Eyni zamanda, Çin və Rusiya qonşuları tərəfindən tərk edilmiş İtaliyaya kömək edir. Qərb KİV-ləri Moskva və Pekini Aİ üzvlərinin münasibətlərinə fikir ayrılığı gətirməkdə günahlandırsalar da, Avropadakı nüfuzları artmaqdadır. 
Baknell Universitetinin (ABŞ) Siyasi Elmlər və Beynəlxalq Münasibətlər üzrə professoru Zhiqun Zhu Eurasia.Expert-ə verdiyi müsahibədə koronavirus pandemiyasının beynəlxalq münasibətləri necə dəyişəcəyini təxmin edib.
“AzPolitika.info” həmin müsahibəni təqdim edir:
- Cənab Zhu, martın 26-da koronavirus pandemiyası ilə əlaqədar təcili virtual G20 zirvəsi keçirildi. Nəticələri necə qiymətləndirirsiniz? Sizcə, G20 liderləri koronavirusla "bir komanda olaraq" mübarizə apara bilərmi?
- Bu zirvə Covid-19 pandemiyasının dünyanın çox hissəsinə zərbə vurduğu vaxt keçirildi. G20 ölkələrinin liderləri "pandemi aradan qaldırmaq üçün lazım olan hər şeyi edəcəyəm" deyə söz verdilər və koronavirusun iqtisadi təsirini azaltmaq üçün qlobal iqtisadiyyata 5 trilyon dollar maliyyə xərcləməsini vəd etdilər. Düşünürəm ki, liderlər bu böhran zamanı birləşdilər, videokonfransın ardınca verilən birgə bəyanatda “Biz bu ümumi təhlükəyə qarşı vahid bir cəbhə təqdim etməyə qərarlıyıq" - mövcud G20 sədri olan Səudiyyə Ərəbistanının kralı Salman, açılış nitqində, G20-nin qlobal iqtisadiyyata inamı bərpa etməyə kömək etmək üçün ən qısa müddətdə normal mal və xidmət, o cümlədən həyati tibbi tədarükü bərpa etməsi lazım olduğunu söylədi. Bu kimi G20 səylərinin effektiv olacağını söyləmək hələ tezdir, lakin pandemiya nəzarət altına alındıqdan sonra da beynəlxalq ictimaiyyət üçün ağır maliyyə, iqtisadi, sosial və səhiyyə problemləri ilə üzləşir. 
- G20 sammitindən əvvəl G7 sammiti keçirildi, burada da koronavirusla mübarizə üzrə birgə tədbirlər razılaşdırıldı. Bundan əlavə, G7 ölkələri Çinin koronavirus vəziyyəti ilə bağlı məlumatları dünya birliyindən gizlətdiyini söylədi. Fikrinizcə, bu ittihamlar həqiqətə nə qədər yaxındır?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı fevral ayında Çinə bir mütəxəssis qrupu göndərdi və apardıqları müşahidələrə əsaslanaraq bildirdilər ki, Çində gördükləri Çin hökumətinin verdiyi məlumatlara uyğundur. Buna görə Çinin məlumatları gizlətdiyini və ya ictimaiyyəti səhv məlumatlandırdığını düşünmürəm.
Ancaq Çin virusun başlanğıcında şəffaf olmadığı bildirildi. Məlumat verənləri susdurdular, müxaliflərin səsləri əzildi. Virus aşkar edildikdən dərhal sonra Çin hökuməti qəti tədbirlər görsəydi, bəlkə daha çox insanın həyatını xilas etmək olardı. Uhan 23 yanvar 2020-ci ildə karantinə bağlandı və bundan sonra bütün insanların hərəkətliliyi məhdudlaşdırıldı. İki aydan sonra Çindəki vəziyyət yaxşılaşır və Çinin bir çox yerində həyat normala dönməyə başlayır. Virusun dünyanın əksər bölgələrinə yayıldığı üçün Çini günahlandırmaq mənasızdır. Yanvarın 23-dən sonra dünyanın qalan hissəsi nə etdi? Niyə ÜST tez bir zamanda qlobal pandemiya elan etmədi? Əgər bütün hökumətlər baş vermiş hadisəni daha ciddi qəbul etsəydilər və bunun qarşısını almaq üçün daha sərt tədbirlər görsəydilər, indi o qədər də dəhşətli olmaya bilər.
- Koronavirus Çin və ABŞ iqtisadiyyatına necə təsir edəcək? Hər hansı bir say deyə bilərsinizmi?
- Koronavirusun Çin və ABŞ iqtisadiyyatlarına təsirini dəqiq proqnozlaşdırmaq çətindir. Bu ictimai səhiyyə böhranının nə qədər davam edəcəyini bilmirik, amma hər iki iqtisadiyyatın böyük zərər görəcəyinə şübhə yoxdur. Bir çox fabriklər hələ də bağlandıqdan və digər ölkələrlə ticarət əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırıldığından Çinin hədəflənmiş illik artım sürətini 5 və ya 6 faiz səviyyəsində əldə edə bilməsi qeyri-mümkündür. Eyni şəkildə ABŞ iqtisadiyyatı, 2008-ci il maliyyə böhranından daha pis bir şey yaşayacaq. Bəziləri hətta bunun ağırlığın 1930-cu illərdəki Böyük Depressiyaya yaxınlaşa biləcəyi, böyük bir resessiyaya səbəb ola biləcəyindən narahatdırlar.
- Koronavirus dünya iqtisadiyyatına necə təsir edir? Sizcə onu sabitləşdirməyə nə qədər vaxt lazım olacaq?
- Bugünkü qlobal iqtisadiyyatın bir-birindən asılılığını və bütün böyük iqtisadiyyatların pandemiyadan əziyyət çəkdiyini nəzərə alsaq, tez bir zamanda sağlamlaşma perspektivləri çox incədir. Qlobal iqtisadiyyatı sabitləşdirmək üçün ən azı bir neçə il vaxt lazımdır.
- Bəzi Avropa ölkələrinin rəhbərləri Avropa, həm də İtaliya, İspaniya, Serbiya və digərlərinin də həmrəyliyinin olmamasından məyus olduqlarını bildirdilər. Əvvəlcə Aİ koronavirusla mübarizədə tərəfdaşlarına kömək etmədi və Çin və Rusiya köməyə gəldi. Bu, Avropa İttifaqının gələcəyinə və beynəlxalq siyasətə necə təsir edəcək?
- Bəli, Aİ şübhə içində idi, çünki üzvlərin kömək istəkləri cavablandırılmadı. Bu Çin və Rusiyanın Aİ-nin digər üzvlərinin oynaya biləcəyi bir rolda oynamağa həvəsləndirdi. Əlbəttə ki, Brexit artıq Aİ-na ağır zərbə vurdu. Beləliklə, Aİ beynəlxalq bir qurum olaraq yaxın gələcəkdə bir sıra əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qala bilər. Bununla yanaşı, Çinin Avropada, xüsusilə Şərqi və Cənubi Avropadakı təsiri artmaqda davam edəcək. Nəticədə, Avropadakı güc quruluşu əsaslı şəkildə dəyişəcək və Aİ-Çin münasibətləri də dəyişdiriləcək.