Təbii istehkamlar müdafiə strategiyalarının əsas silahlarından sayılır. Vaxtilə SSRİ-ni Hitler Almaniyası qarşısında məğlubiyətdən rus qışı qorumuşdu. Məhz bu səbəbdən də İkinci Dünya savaşının əsl qalibinin “General Qış” olduğunu söyləyənlər də var. Hazırda Ukrayna ordusu da səbrsizliklə yağış mövsümünü gözləyir. Çünki yağışlar yağanda Ukrayna coğrafiyası “General Bataqlığ”ın komandanlığı altına girir və müharibə bir də torpaqların don vurmasına qədər dayanır. Qısası, “General Qış” Rusiyanı yadelli işğallardan qorumur, həm də onun özünün işğal ordularına komandanlıq edir.

Maraqlıdır ki, Avropa İttifaqının Rusiya ilə qonşu olan ölkələri Moskvanın “General Qışı”na qarşı özlərinin yeni generalını yaratmağa çalışırlar. Bu “general”ın adı “Torf əraziləri”dir.

“Torf əraziləri” mahiyyət etibarilə “general Bataqlığ”a çox bənzəyir. İki “general” arasında yeganə fərq fəsillərdədir. “General Bataqlıq” yağış yağandan-yağana, yəni yaz və payız aylarında özünü Hızır peyğəmbər kimi Ukraynaya yetirir. “General Torf” isə ilin 365 günü döyüşə hazır vəziyyətdə məmləkətləri qoruyur.

Bəs bu əsrarəngiz “general”ın əsl məziyyəti nədən ibarətdir?

Yəqin ki, bir çoxlarımız torf sözünü eşidəndə ağlımıza evlərimizdə bəslədiyimiz bitkilərin yetişdirildiyi dibçəklər gəlir. Zira bu dibçəklərdəki tünd qəhvəyi və ya qara torpaqlar torfdur. Ekoloq alimlərin iddialarına görə, torf torpaqları əslində dünyanın ən unikal ekosistemlərdir. Torflu ərazilər minilliklər ərzində bataqlıqlarda və buna bənzər bataqlıqlarda bitən bitki qalıqlarının yığılması nəticəsində əmələ gəlir və onların tərkibində üzvi torpaq yer alır.

Bundan əlavə torf əraziləri dünyanın hər hansı digər muzeyindən daha çox “təbiət və mədəniyyət tarixinin arxivini” ehtiva edir. Torf bataqlıqlarını təşkil edən torf parçaları arasındakı yaş, oksigensiz və turşulu mühit külək, yağış və ya digər vasitələrlə (xüsusilə bitki polenləri) daşıdığı hər şeyi steril bir mühitdə saxlayır. Buna görə də torf bataqlıqlarında aparılan təhlillər bitki növləri və iqlim tarixi haqqında mühüm məlumatlar verə bilər. Məsələn, “buz dövründən sonra meşələşmə nə zaman başlanıb?”, “hansı ağac növləri nə vaxt meydana gəlib və geniş yayılıb”, “kənd təsərrüfatı nə vaxt başlayıb?”, “hansı dövrlər daha isti, mülayim və ya daha soyuq olub?” kimi suallara sadəcə torf bataqlıqlarını tədqiq etməklə cavab vermək mümkündür.

Torf bataqlıqları Sibirdən İngiltərəyə qədər geniş şəkildə ərazilərdə yayılıb. İnsanları və digər canlıları özünə cəlb edərək batırdığı üçün ona “Şeytanın tələsi” deyənlər də var. İndiyədək Şimali və Mərkəzi Avropada 500-dən çox torf cəsədi tapılıb. Onlardan bəziləri bataqlıqda batıb, bəziləri isə qətl və ya edam olunduqdan sonra bir daha üzə çıxmasın deyə bu ərazilərdə atılıb.

Torf bataqlıqlarının “tarixi eksponatları” necə məharətlə qoruması barədə sizə maraqlı bir hekayə danışmaq istəyirəm. Hekayənin adı “Tollund Adamı”dır.

Bu adam 1950-ci ildə Danimarkanın Silkeborq şəhərindən 10 kilometr qərbdə, Bjældskovdal torf sahəsində Emil və Viggo Højgård qardaşları tərəfindən kəşf edilmişdir. Cəsəd torfda o qədər yaxşı qorunubmuş ki, qardaşlar onun bu yaxınlarda öldürülüb ora atıldığından şübhələnərək polisə müraciət ediblər. Polis 1927 və 1938-ci illərdə eyni torfluqda yenə insan cəsədləri tapıldığından xəbərdar idilər, buna görə də özləri ilə bərabər “hadisə yerinə” muzey rəhbərliyini də çağırırlar. Aparılan karbon analizləri nəticə cəsədi yeni tapılan adamın təxminən eramızdan əvvəl 350-ci ildə, dəmir dövründə öldürüldüyü ortaya çıxır. Bir sözlə, avropalıların rus işğalçılarına qarşı hazırlamağa çalışdıqları “General Torf” ovladığı düşmənlərin ətini yeyib sümüyünü çölə atan namərdlərdən deyil. Lazım gələrsə, qurbanlarını gələcək nəsillərə göstərmək üçün min illər boyu qoynunda saxlamaq gücünə malikdir.

Bu geniş baş ağrısından sonra indi də gələk, əsas mövzumuza.

Məlumata görə, Finlandiya və Polşa Rusiya tanklarından qorunmaq üçün sərhədləri boyunca qurumuş torf sahələrini canlandırmağı planlaşdırır. 

“Politico” nəşri xəbər verir ki, Finlandiyanın Müdafiə Nazirliyi və Ətraf Mühit Nazirliyi payızda pilot layihə ilə bağlı danışıqlar aparacaq.

Polşa Müdafiə Nazirliyi də Rusiya ilə şərq sərhədi boyunca bataqlıq əraziləri bərpa etmək niyyətindədir. Ekologiya Nazirliyinin də iştirak etdiyi layihədə alimlərlə müzakirələr davam edir.

Polşa müdafiə nazirinin müavini Sezari Tomçik bu layihə barədə danışarkən deyib ki, “Təbiət bizim müttəfiqimizdir və biz ondan istifadə etmək istəyirik”.

Təbii ərazilərin bərpası kampaniyasını aparan alman beyin mərkəzi Greifswald Mire Centre iyun ayında Avropa İttifaqını (Aİ) 100.000 hektar qurumuş ərazini bataqlıq ərazisinə çevirmək üçün 500 milyon avro ayırmağa çağıran bəyanat yayıb. Bəyanatda bildirilirdi ki, bərpa tankların və quru qoşunlarının irəliləməsini ləngitməklə müdafiəni gücləndirəcək.

Ekspertlər belə bir təşəbbüsün ekoloji faydalarını da vurğulayırlar. Yaş torf torpaqları böyük miqdarda karbon saxlaya bilər, lakin onlar quruduqda karbon emissiyaları buraxılır. Aİ-də qurudulmuş torf sahələri ümumi illik istixana qazı emissiyalarının təxminən 7 faizini təşkil edir.

Amma bu layihənin uğur qazanacağına inanmayanlar da var. Latviya Geosiyasi Tədqiqatlar Mərkəzinin direktoru Maris Andzans vurğulayıb ki, Rusiya Ukrayna cəbhəsində həm pilotsuz təyyarələrdən, həm də Baltik dənizində “kölgə donanmasından” istifadə edərək hibrid strategiya hazırlayıb:

“Baltikyanı ölkələrin heç birində isə uzun mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemi yoxdur. Səmamız müdafiəmizdəki ən önəmli boşluq kimidir. Növbəti müharibə tamamilə fərqli ola bilər və müdafiəyə belə bir şərti şəkildə yanaşmaqla, başqa, daha çox ehtimal olunan ssenariləri nəzərdən qaçıra bilərik”.

Uzun sözün qısası, biz Avropaya inteqrasiya olunmağa başlayandan onları da özümüzə oxşada bilmişik. İndi Aİ-də də “hər şeyə bir qulp qoyanlar” tapılır.

Heydər Oğuz,

Ovqat.com