Doğulandan bəri beynimizin xəbərdar olduğu, ancaq yaşamımız boyunca tam anlamıyla öhdəsindən gələ bilmədiyi tək bir şey var - unutmaq.

İnsan beyninin edə bildiyi hər şey artıq elmə məlumdur. Lakin beynin edə bilmədiyi şeylər də var: unutmaq və unutmamaq…

Beyin sahib olduğu funksiyalar baxımından vücudumuz üçün olduqca qiymətli xəzinədir. Bu orqanın kiçik bir çatışmazlığı olarsa, bütün bədən funksiyalarımız zərər görər.

Bildiyimiz kimi, beynimizdə milyardlarla neyron mövcuddur. Bu neyronlardan çıxan aksonların digər sinir hüceyrələri ilə birləşdiyi nöqtə ən önəmli bölümlərdən biridir.

“Sinaps” adı verilən bu bölgədə həyatımız boyunca topladığımız bütün bilgilərimiz depolanır. Kompüter üçün bərk disk nədirsə, insan üçün sinaps bölgəsi də odur.

Nə zaman yeni bir şey öyrənilsə, beyində yeni bir sinaps yaranır. Bununla yanaşı, nə zaman bir sinaps qopsa, bir məlumat unudulur.

Necə və nə zaman unuduruq?

Təbii ki, beyin bu əməliyyatı sistemsiz olaraq həyata keçirmir.
Beyin unutmaq funksiyasını insan yuxuda ikən başladır və ad, soyad, ailə bilgiləri kimi önəmli bilgilərin olduğu sinapsları qoparmır. Yuxu zamanı qopan sinapslar yerini növbəti gün öyrəniləcək yeni biliklərə verir.

Bəs necə olur ki, unutduğumuzun fərqində oluruq?

Adı üstündə! Unutmuşuq. Buna görə də “mən keçən gecə “zebralı keks” reseptini unutdum” - deyərək oyanmağımız mümkün deyil.

Unutduğumuzun fərqində olmağımız üçün unudulmuş bilgiyə yenidən ehtiyac duyulmalıdır. Gün ərzində xatırlamağa çalışdığımız bir məlumat üçün beynimizdə təkrarladığımız suallar rezonans yaratdıqda unutduğumuzun fərqinə varırıq.

Sinapslar hansı səbəbdən qopur?

Beynin gerçəkləşdirdiyi bu əməliyyatı ağıllı telefonların iş prinsipi ilə müqayisə edə bilərik. Telefondakı artıq informasiyaları təmizləyən bir proqram vardır ki, bu proqram vasitəsilə lazımsız məlumatlar təmizlənir və telefonda boş yerlər açılır. Sinapsların malik olduğu kompas vasitəsilə də beynimizdə olan proteinlər üzdə olan lazımsız bilgiləri təmizləyərək yeni bilgilərə yer açır.

Niyə beynimizdə olan bütün informasiyaları unutmuruq?

Hər şeyi böyük ustalıqla həyata keçirən beynimiz unutmaq mövzusunda da olduqca diqqətli işləyir, lakin buna baxmayaraq, bunu tam anlamıyla həyata keçirə bilmir. Bunun səbəbi isə beynimizin fasiləsiz olaraq işləməsidir. Yatarkən, yemək yeyərkən, hətta, heç bir şey düşünmədiyimizi düşünərkən belə beyin işləyir və məlumat bazası yaratmağa davam edir.

Beyin istifadə edilməyən informasiyaları bazanın arxa hissələrinə alır. Ancaq sinaps uclarının qopmasıyla təmizlənən məlumatları belə azacıq hafizəmizə güc gələrək, yenidən xatırlaya bilməyimizi təmin edir. Beləliklə, unutduğumuz vacib məlumatları qısa zaman ərzində yenidən xatırlaya bilirik.

Zümrüd /Publika.az/