Azərbaycanda bu il fevralın 9-da keçirilmiş parlament seçkisinə qatılanların 299-u qadın idi. Başqa sözlə, deputat seçilmək uğrunda mübarizə aparan hər 4 namizəddən 1-i qadın olub.

Ovqat.com xəbər verir ki, bu statistik məlumatı Fransanın ünlü “PLANETES360” portalı yayıb.

Azerbaïdjan : les femmes, vraies gagnantes des élections législatives ?

Portalın fikrincə, bu quru statistika Azərbaycanda vətəndaş bərabərliyini nümayiş etdirən yeganə fakt deyil. Gender bərabərliyi artıq ölkəmizin bir çox sahələrində  özünü büruzə verir. Bunun ən bariz misalı isə I vitse prezidentin bir xanım olmasıdır.

“Zərif” irsin mirası

Portal yazır:

““Azərbaycana ilk dəfə düz 10 il əvvəl gəlmişdim. O zaman mən eyni mədəniyyətə, hətta eyni adətlərə malik ölkələrlə Azərbaycan arasındakı təzada heyran qalmışdım”. Bunu yazıçı Jan-Lui Quro hələ ötən il qeyd edirdi. O, deyirdi ki, bu təzad özünü yalnız qadınların istədikləri kimi geyinməsində, sərbəstliyində göstərmir. Bu, özünü həm də onların bütün fəaliyyət sahələrindəki yeri ilə də təsdiqləyir. Hələ qədimdə burada görkəmli qadın sənətkarlar, şairlər, siyasətçilər olub. Bu gün isə respublikanın birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevadır.

UNICEF-in məlumatına görə, azərbaycanlılar təhsildə, əqildə əcdadlarının irsilə də fərqlənirlər. Burada qadınlar şairə, yazıçı və müəllim kimi, tarixən önəmli rola malik olub.

Ərazisi 86,6 min kvadrat kilometr olan ölkənin paytaxtı Bakı hələ 1920-ci ildə keçirilmiş Şərq Xalqlarının I Qurultayının da sübut etdiyi kimi, hər zaman müsəlman dünyasında qadın məsələsinin müzakirə olunduğu əsas mərkəz sayılıb. Ötən il Azərbaycan bir əlamətdar hadisənin 100 illiyini qeyd edib. Söhbət vətəndaşlara, o cümlədən qadınlara səsvermə hüququnun verilməsindən gedir. Burada qadınların səsvermə hüququ Fransadan belə, 25 il əvvəl tanınıb. Beləliklə, Azərbaycan qadınların ictimai həyatda fəal rolunu təmin etmiş ilk müsəlman ölkəsidir (Türkiyədən də əvvəl).

Videoda: 170 il əvvəl Fransayla Azərbaycanın fərqi – Mirzə Fətəli Axundovun gözüylə

Bu mütərəqqi ənənə bir də 90-cı illərin əvvəllərində “sovet buzlaqları”nın əriməsilə canlanıb. Konkret misal kimi, hətta orduda belə, qadınların iştirakının artdığını göstərmək olar. 2009-cu ildə hərbçi Natavan Mürvətovanın general-mayor rütbəsinə yüksəlməsi təsadüf deyildi.

Siyasətdə də qadınlar çoxalmaqdadır

Bu ilin əvvəlində Azərbaycanda növbədənkənar parlament seçkisi keçirilib. Seçkiyə qatılmış 1324 namizədin 299-u, yaxud 22,58%-i qadın olub. Səslərin sayılmasından sonra onlardan 21-nin (əvvəlki parlamentdə olduğundan 1 nəfər çox) parlamentə seçildiyi müəyyənləşib. Bu, deputatların 16,8%-i deməkdir (2010-cu ildə keçirilmiş seçkidən sonra bu rəqəm 11% idi). Azərbaycanı bu göstəriciyə görə, qonşu İran (5,9%) və Gürcüstanla (14,9%) müqayisə etmək olmaz. Cənubi Koreya kimi ölkədə bu nisbət 17,1, məsələn, Yunanıstanda isə 18,7%-dir.

Azərbaycanda son parlament seçkiləri istər daxili, istərsə də xarici müşahidəçilərin böyük diqqəti altında keçirilib. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı bu seçkini “demokratik proses” kimi dəyərləndirib. “Düşünürəm ki, seçki prosesində saxtalaşdırmanın qarşısının alınması məqsədilə tətbiq olunmuş sistem yeni innovasiyadır”, - deyə Fransa Senatının xarici əlaqələr və müdafiə komitəsinin vitse-prezidenti bildirib: “Azərbaycanda seçkinin gedişini 20 seçki məntəqəsində izlədim. Xüsusilə səslərin sayılması prosesinin müsbət məcrada keçdiyini söyləyə bilərəm”.

Seçkini müşahidə edən London Diplomatiya Akademiyasının direktoru, müşahidə qrupunun rəhbəri Nabil Ayad: “Hər şey yaxşı təşkil olunmuşdu. Bu seçki Azərbaycanda demokratiya quruculuğu prosesinin tərkib hissəsi sayıla bilər”.

Azərbaycanın idarə olunmasında qadınların rolu

Azərbaycanda xüsusilə yerli səviyyədə, məsələn, inzibati orqanlarda və məhkəmə ssistemində qadınların təsiri daha çoxdur. Ölkənin Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Hicran Hüseynova 2019-cu ildə Fransa Milli Assambleyasında Azərbaycanda qadın hüquqlarına həsr olunmuş kollokviumda demişdi: “Son illərdə bələdiyyələrdə təmsil olunan qadınların sayı 4%-dən 35%-ə yüksəlib. Bu gün hər rayonda icra başçısının bir müavini qadındır. Qadın nazir müavinlərinin sayı isə 3-dən 5-ə, qadın hakimlərimiz 13%-dən 15%-ə yüksəlib. Bununla yanaşı, son illər dövlət qulluğunda, Konstitusiya Məhkəməsində, Mərkəzi Seçki Komissiyasında, sosial yönümlü bir sıra nazirlik və komitədə müxtəlif yüksək vəzifələr qadınlara həvalə olunub”.

Bununla yanaşı, dövlət idarələrində qadınların təmsilçiliyinin artırılması 2006-ci ildən qanunvericilikdə də əksini tapıb. Azərbaycanlı deputat, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının bərabərlik və qeyri-diskriminasiya komitəsinin üzvü Sahibə Qafarovanın dediyi kimi, “bu sənədin əsas məqsədi siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni və ictimai həyatın bütün sahələrində kişilərlə qadınlara eyni imkanların təmin edilməsi, həmçinin gender ayrı-seçkiliyinin bütün təzahürlərinin aradan qaldırılmasıdır”.

Bərabər imkanlar məktəb partalarından başlayır

Son 20 ildə Azərbaycan gənc qızların təhsilli olması işində də irəli böyük addım atıb. UNESCO-nun statistikasına əsasən, Azərbaycanda gənclərin 94,54%-i orta təhsil alır. Ali təhsilə çıxışda hələ də müəyyən məhdudiyyətlər var (29,69%), amma son 10 ildə bu sahədə də böyük irəliləyişə nail olunub. Bu, ilk növbədə ölkənin sosial strukturu ilə bağlıdır. Azərbaycanda əmək qabiliyyətli qadınların 70%-i kənd yerlərində işləyir. “Azərbaycanda kənd təsərrüfatı sektoru iqtisadiyyatın əsas sahələrindən biridir və əhalinin 40%-ni əhatə edir”, - deyə Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyinin Proqramlar və layihələr departamentinin rəhbəri Leyli Ağayeva bildirir.

Bakıda 2014-cü ildə açılmış Azərbaycan- Fransız Universiteti (UFAZ) də gənc azərbaycanlıların ali təhsilə yiyələnməsinə kömək edir. Bu tərəfdaşlıq 3 universiteti əhatə edir – Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Renn 1 Universiteti və Strasburq Universiteti.

UFAZ-ın baş katibi Şarlot Payen deyir ki, bu universitetdə təhsil alan 411 tələbənin 29,7%-ni qızlar təşkil edir. Bundan başqa, inzibati heyətin 48, azərbaycanlı müəllim korpusunun isə 50%-i qadınlardır.

“Fransa universitetlərində eyni istiqamətlər üzrə təhsil alan qızların sayı ilə müqayisədə bizdə qız tələbələr çoxdur. Biz bununla qürur duyuruq”, - deyə o, bildirib. Maraqlıdır ki, UFAZ-ın 15 ən yaxşı tələbəsindən 7-si qızdır. Onların da 2-si ən öncül tələbədir. Burada təhsil alan qızların sayı oğlanların sayından az olsa da, nəticələrin nisbətində qızlar daha öndədir.

Bu universitet həm də Azərbaycanın ali təhsildə keyfiyyət meyarlarına cavab verir. Ölkənin nüfuzlu ali məktəblərindən olan ADA Universitetinin prorektoru Fariz İsmayılzadə deyir: “Ölkə iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edir. Odur ki, bizim fəal, yaxşı təlim keçmiş gənclərə ehtiyacımız var”. Onun fikrincə, siyasi yeniləşmə həm də xaricdə təhsil almış insanların öz ölkələrinin ictimai həyatında fəallıq göstərməsinə imkan yaradır. Və ilk növbədə, gənc qızlar üçün.

Azərbaycan qadın tədqiqatçıları ilə Fransadan öndədir

UNESCO-nun məlumatına əsasən, Azərbaycanda tədqiqatçıların 57,1%-ni qadınlar təşkil edir. Bu, dünyadakı orta göstəricidən (28,8%) çoxdur. Bu göstəriciyə görə, Azərbaycan Avropada 41 ölkə arasında 39-cu olan Fransadan da qabaqdadır. Yeri gəlmişkən, BMT-nin İnkişaf Proqramının yerli bürosu ötən ilin fevralında 3 azərbaycanlı qızı – mühəndis Elnarə Məmmədbəyova, simplektik həndəsə üzrə təhsil alan tələbə Leyli Məmmədova və geologiya üzrə tədqiqatçı Tubuxanım Qazımzadəni xüsusi mükafata layiq görmüşdü.

Sahibkarlıq, gələcək fəaliyyət

İş dünyasına gəldikdə, Azərbaycanda sahibkar qadınlar üçün də meydan genişdir. Bu gün ölkədə şirkət rəhbərlərinin 20,9%-i qadınlardır (məktəb müəllimlərinin 78,1, universitet müəllimlərinin 51,9, tibbi personalın 64,9%-ni qadınlar təşkil edir). Azərbaycanda qadınlar tərəfindən idarə edilən şirkətlərin inkişafı üçün milli və regional miqyasda çoxsaylı təşəbbüslər irəli sürülüb. Məsələn, Füzuli, Qəbələ və Oğuz rayonlarında Azərbaycanda Kiçik və Orta Sahibkarlığının İnkişafı Agentliyinin BMT-nin İnkişaf Proqramı ilə tərəfdaşlığı çərçivəsində qadın əməyilə bağlı (çörək sexləri, gözəllik salonları, geyim emalatxanaları, heyvandarlıq və s.) layihələr maliyyələşdirilir.

“Biz fəaliyyətə başladıqda qadın hüquqları sahəsində cəmi 4 assosiasiya fəaliyyət göstərirdi. Bu gün onların sayı 2 yüzə çatıb”, - deyə Ailə, Qadın, Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Hicran Hüseynova bildirir: “Xüsusilə Komitəmizlə kənd yerlərində yaşayan qadınlar arasında əlaqələrin qurulmasında onların zəhməti çox böyükdür. Məqsədimiz qadınların potensialını artırmaq, onların iqtisadi müstəqilliyini təmin etməkdir. Biz geniş təlim proqramı da həyata keçiririk. Nəticədə qadın sahibkarların sayı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. 2012-ci ildə onlar 17% təşkil edirdisə, 2019-cu ildə söhbət 30%-dən gedirdi. Bununla yanaşı, iş quran hər bir qadın əlavə olaraq, orta hesabla 5-10 qadın üçün iş yeri açır. Bu, böyük rəqəmdir””…

Ovqat.com