Sergey Strokan,

“Kommersant”

Azərbaycan və Ermənistan liderləri İlham Əliyev və Nikol Paşinyan bu həftə prezident Donald Trampla görüşmək üçün Vaşinqtona səfər edəcək və bu səfər çərçivəsində İrəvan və Bakının sülh müqaviləsi bağlamaq niyyəti barədə memorandum imzalana bilər. 

"Kommersant" ın yüksək rütbəli diplomatik mənbəyi İlham Əliyev və Nikol Paşinyanın ABŞ-a elan olunmamış səfərə hazırlandıqlarını təsdiqləyib. Hazırlanan sənəd sülh müqaviləsi deyil, ancaq onun Ağ Evdə imzalanması Donald Trampın Cənubi Qafqazda sülhməramlı kimi görünməsinə imkan verəcəkdir. Moskva ilə münasibətlərdə böhran yaşayan İrəvan və Bakı ABŞ-ı regionun baş kuratoru kimi tanımağa hazır olduqlarını nümayiş etdirirlər.

Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin avqustun 8-də baş tutacaq Vaşinqtona elan olunmamış səfərləri sirr pərdəsi ilə əhatə olunub. Nə Bakıda, nə də İrəvanda heç bir rəsmi bəyanat verməyiblər — orada sosial şəbəkələrdə yayılan məlumatları təsdiq etmirlər, amma təkzib də etmirlər. Məlumatın əsas mənbəyi əvvəllər regional mediada adı çəkilməyən jurnalist Aleks Raufoğludur.

"Kommersant" ın yüksək rütbəli diplomatik mənbəyi Tramp, Əliyev və Paşinyanın Ağ Evdə üçtərəfli görüşünə hazırlığı təsdiqləyib.

Vaşinqtonda isə ABŞ prezidentinin Respublikaçılar Partiyasındakı silahdaşları artıq Ağ Ev rəhbərinin yeni diplomatik qələbəsini gözləyərək qarşıdakı görüşdən danışırlar. Montana senatoru Steve Daines, "Trampın səyləri sayəsində Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi bağlanmaq ərəfəsindədir", - deyib. Cənubi Karolinadan Nümayəndələr Palatasının üzvü Co Uilson da oxşar bəyanatla çıxış edərək bildirib ki, "tezliklə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh bağlanacaq".

“Middle East Eye” nəşri qeyd edib ki,"Ermənistan və Azərbaycan Trampın vasitəçiliyi ilə sülh memorandumu imzalayacaqlar". Eyni zamanda, nəşr göstərir ki, söhbət sülh müqaviləsindən deyil, tərəflərin sülh bağlamaq üçün siyasi iradəsini nümayiş etdirən "niyyət protokol"undan gedir.

Bundan əvvəl Azərbaycan və Ermənistan liderləri 30 ildən çox davam edən qanlı münaqişənin səhifəsini açmağa hazır olduqlarını dəfələrlə təsdiqləmiş və hətta sülh sazişinin bütün 17 bəndini razılaşdırmışdılar. Buna baxmayaraq, Azərbaycan tərəfinin Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliklər edilməsi ilə bağlı yerinə yetirilməmiş əsas tələbi səbəbindən sülh müqaviləsi heç vaxt imzalanmamışdır; bu da indiki halda, Bakının fikrincə, Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarına zəmin yaradır.

İlham Əliyev və Nikol Paşinyanın Vaşinqtona səfəri zamanı yalnız onların çoxdan məlum olan mövqelərini təsdiqləməsinə baxmayaraq, Amerika tərəfi bunu Prezident Trampın səyləri ilə əldə edilmiş irəliləyiş kimi təqdim etməyə qərarlıdır.

Eyni zamanda, Vaşinqtonda, görünür, deklarativ niyyət memorandumu ilə qanuni məcburi sülh müqaviləsi arasında xüsusi fərq qoyulmur.

Prezident Trampın “yeni diplomatik uğurları” Ağ Evin sözçüsü Caroline Levitt tərəfindən də təsdiqlənib. O, ABŞ-ın 47-ci Prezidentini "baş sülhməramlı" adlandıraraq, sözün əsl mənasında ona Nobel Sülh mükafatı verilməsini tələb edib.

"Prezident Tayland və Kamboca, İsrail və İran, Ruanda və Konqo Demokratik Respublikası, Hindistan və Pakistan, Serbiya və Kosovo, Misir və Efiopiya arasındakı münaqişələrə son qoydu. Bu o deməkdir ki, prezident Tramp ayda orta hesabla bir sülh müqaviləsi və ya barışıq aktı imzalayıb", - xanım Levitt belə deyib.

O, Azərbaycanın və Ermənistanın bu sahədə xidmətlərini xatırlatmayıb, bütün hər şeyi Donald Trampın etdiyini deyib.

NATO-nun baş katibi Mark Rutteni Ağ Evin Oval ofisində qəbul edən Prezident Trampın özü də ona "Ermənistanla Azərbaycan arasındakı qarşıdurmanın sona yaxınlaşdığını" söyləyib.

"Kommersant" ın hər iki paytaxtdakı məlumatlı həmsöhbətlərinin sözlərinə görə, ABŞ hələ Bakı ilə İrəvan arasında sülh prosesində rəsmi rol oynamır, lakin onun potensial görünüşü zaman məsələsidir. ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri Tom Barrak da daxil olmaqla Qərb mediası və diplomatik kanalları ABŞ-ın hazırkı administrasiyasının Cənubi Qafqaza artan marağını getdikcə daha çox önə çəkməyə çalışırlar.

Bu fonda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev III Şuşa mediaforumundakı çıxışında Prezident Trampa hörmətli bir jest etdi və ABŞ prezidenti buna dərhal reaksiya verdi.

"O, müharibələrə başlamayan yeganə ABŞ prezidentidir. Və görünür ki, o, bu müharibələri bitirən adamdır. Daha qlobal məsələlərə baxmayaraq, Cənubi Qafqazı göz önündə saxlayır. Biz Azərbaycana və Ermənistana kömək etmək istəyinə görə ona minnətdarıq. Ümid edirik ki, o, işi sona çatdıracaq", - İlham Əliyev bildirib.

Prezident Əliyevin ona həsr olunmuş bəyanatını repost edən Donald Tramp bununla azərbaycanlı həmkarına müsbət reaksiya verib.

Bakıda ümid edirlər ki, ABŞ regionda nəqliyyat kommunikasiyaları probleminin həllinə kömək edəcək. "Demək olar ki, beş il əvvəl, 9 noyabr 2020-ci il tarixində ikinci Qarabağ müharibəsinin yekunları üzrə Vladimir Putin, İlham Əliyev və Nikol Paşinyanın üçtərəfli bəyanatı imzalandı və bu bəyanatda Rusiya Zəngəzur dəhlizi də daxil olmaqla kommunikasiyaların açılması məsuliyyətini öz üzərinə götürdü. Lakin sazişin doqquzuncu bəndi heç vaxt həyata keçirilmədi, - "Kommersant"ın məlumatlı mənbəyi deyir: “İndi üfüqdə yeni bir seçim görünür - ABŞ-ın nüfuzlu özəl şirkətlərindən biri Zəngəzur dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsinin qarantı kimi çıxış edəcək, üstəlik, 100 il müddətinə uzunmüddətli icarə imkanlarını nəzərdən keçirmək şansı qazanacaq. Beləliklə, gələcəkdə bölgədə yeni bir reallıq yarada biləcək yeni bir nəqliyyat dəhlizi — "Tramp körpüsü" fikri ortaya çıxdı", - deyə həmsöhbətimiz "Kommersant"a açıqlamasında bildirib.

Onun sözlərinə görə, bir çox amillər və İran da daxil olmaqla bir sıra regional oyunçuların müqaviməti səbəbindən bu ideyanı həyata keçirmək asan olmasa da, sözügedən təşəbbüs, ən azı iki şeyi ortaya çıxarır: birincisi, Vaşinqtonun Cənubi Qafqaza ciddi və uzun müddətli marağı. İkincisi, ABŞ-ın regional logistika proseslərində institusional iştiraka hazırlığı. 

"Belə ki, Moskvanın həm İrəvanla, həm də Bakı ilə münasibətlərinin mürəkkəb mərhələsindən yararlanmağa hazır olan Vaşinqton Cənubi Qafqazda yeni moderator olmağa cəhd edə bilər", - deyə "Kommersant"ın həmsöhbəti yekunlaşdırıb.

Tərcümə etdi - Ovqat.com