NATO qüvvələri Qara dənizdə Rusiyanın tam burnunun ucunda Sea "Sea Breeze 2021" (Dəniz yeli 2021) hərbi təlimlərinə başlayaraq-başlamaz Rusiya da öz hərbi gəmilərini və sualtılarını Aralıq dənizinə göndərib.
 
Ovqat.com-un məlumatına görə, Aralıq dənizindəki hərbi təlimlərə rus gəmiləri ilə yanaşı səsdəniti “Xənçər” raketləri ilə silahlanan MİQ-31 təyyarələri də qatılıblar.
 
Rus hərbi donanmasının Aralıq dənizindəki bu aktivliyi ingilis mətbuatının da gözündən yayınmayıb. Böyük Britaniya mediası istisna etmir ki, ötən həftə Qara dənizdə Böyük Britaniyanın "HMS Defender" hərbi gəmisi ilə üz-üzə gələn rus donanması Aralıq dənizində də ingilis əngəli ilə qarşılaşa bilər. Məlumata görə, Böyük Britaniyan ən güclü və müasir təyyarə gəmisi “HMS Queen Elizabeth (R08)”-ni artıq bu məqsədlə Aralıq dənizinə göndərib. Ən güclü zirehlə örtülən həmin gəmi 40 hərbi təyyarə daşıyır. Bu baxımdan onu orta səviyyəli bir ölkənin hərbi hava qüvvəsi ilə müqayisə etmək olar.

 
 
İngiltərənin “Daily Express”-in nəşrinin köşə yazarı Marko Janangeli vəziyyəti şərh edən məqaləsində bildirib: “İngilis Kral Donanması Putinin Aralıq dənizindəki qüvvələri ilə qarşı-qarşıya gəlməyə hazırlaşır”.
 
Müəllif xatırladır ki, “HMS Queen Elizabeth (R08)” təyyarə gəmisi polad qoruyucu üzüklə əhatə olunub: “Onun müdafiəsini "NATO 30" və "NATO 31"çağırışları ilə uzaq radiolokasiya aşkarlama təyyarələri (AWACS) təmin edir. Təyyarələr Uoddinqton aviabazasından Kiprə uçublar”.
 
Müəllifin iddiasına inansaq, London bu qərarı Rusiyanın öz hərbi gəmi heyətini Aralıq dənizinə göndərilməsindən, strateji bombardmançı təyyarələrini və səsdəniti “Xənçəl” raket sistemlərini isə Suriyada yerləşdirilməsindən sonra verib.
 
Jurnalist Rusiyanın Aralıq dənizindəki təlimlərə hansı döyüş gəmilərini göndərdiyindən də bəhs edib. Onun bildirdiyinə görə, Rusiya “Moskva” raket kreyserini və ən yeni fırkateynləri “Admiral Essen”i və “Admiral Makarov”u Aralıq dənizinə göndərib. Bundan əlavə, rus hərbi donanmasının bir sualtısı da Aralıq dənizindədir. Məqalədə həmin sualtı "Stary Oslo" kimi göstərilir.


 
Kraliyyət Donanmasının yüksək rütbəli nümayəndəsinin müəllifə verdiyi məlumatdan belə anlaşılır ki, London hərbi donanması Rusiyanın Suveyş kanalını nəzarətə götürməsi ehtimalının qarşısını almaq üçün Aralıq dənizinə göndərilib: “Moskvanın Suveyş kanalına gedərkən Şərqi Aralıq dənizində təyyarə gəmimiz “HMS Queen Elizabeth (R08)”-ə  yaxınlaşdırmağa çalışacağı gözlənilir. Təyyarə daşıyıcımız Rusiyanın mümkün qədər yaxınlaşmaq cəhdlərinə qarşı çıxmaq üçün hər cür ssenariyə hazırdır”.
 
Ovqat.com-un şərhi
 
Qeyd edək ki, Rusiya hələ bir neçə il əvvəl Suriyanın Tarsusdakı hərbi bazasını dünya dəniz ticarətinin önəmli keçid məntəqələrindən sayılan Qırmızı dənizə daşımaq istəyirdi və bununla bağlı Sudanın keçmiş rəhbəri Ömər əl-Bəşir ilə müqavilə imzalamışdı. Müqaviləyə görə, Rusiya Port-Sudan limanında öz hərbi bazasını yaradacaq və bu bazada hərbi gəmilərlə yanaşı 300-ə qədər rus əsgəri  daimi  xidmət göstərəcəkdi. Maraqlıdır ki, Sudan parlamenti bu müqaviləni ratifikasiya etməmiş 2019-cu ildə Ömər əl-Bəşir devrildi. Yeni hərbi hökumət isə bir neçə ay əvvəl Post-Sudandakı Flaminqo hərbi bazası üçün nəzərdə tutulmuş məkanda aparılan inşaat işlərini dayandırdı. Məlumata görə, Sudan Hərbi Keçid Hökumətinin sədri general Əbdül əl-Burhan bununla da kifayətlənməyib Baş nazir Abdullah Həmdukun təsdiqi ilə Sudan ordusunun Qırmızı Dəniz Hərbi Dairəsi Komandanlığına Rusiya gəmilərinin və əsgərlərinin Flamingo hərbi bazasına yaxınlaşmasının qarşısını almağı tapşırdı. 


 
Rəsmi Xartumun bu əndişəsi yersiz deyildi və qlobal güclərin hərbi poliqonuna çevrilmək istəməməsindən qaynaqlanırdı. Belə ki, bu ilin fevral ayının 28-də Rusiyanın ən müasir “Kalibr” raketləri ilə silahlanmış “Admiral Qrigoroviç” freqatı Qırmızı dənizdəki Port Sudan limanına girmiş, ertəsi gün həmin limanda ABŞ-ın 'USS Winston S. Churchill' adlı hərbi gəmisi də peyda olmuşdu. ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri bu səfərin Sudanla bir neçə gün əvvəl əldə olunan razılaşma çərçivəsində hərbi əlaqələri inkişaf etdirmək məqsədi daşıdığını bildirmişdi. Nəticədə Rusiyanın devrilmiş Sudan rəhbəri Bəşirlə, ABŞ-ın isə indiki hərbi keçid hökuməti ilə müqavilə imzaladığı ortaya çıxmışdı. Rusiyanın istinad etdiyi bu müqavilə isə ratifikasiya olunmadığı üçün həmin vaxt heç bir hüquqi qüvvəyə malik deyildi.
 
Moskvanın ciddi təzyiqi ilə Sudan parlamentinin bir neçə gün əvvəl həmin müqaviləni ratifikasiya etdiyi barədə məlumatlar yayıldı. Ardınca da rus hərbi gəmilərinin Tartus limanından Qırmızı dənizə hərəkət etmək adıyla hərbi təlim keçirməyə hazırlaşdığı məlum oldu. Böyük Britaniya mediasına inansaq, Londonun ən güclü gəmisini Suveyş kanalına göndərməsi də bu keçidin qarşısını almaq məqsədi daşıyır.


 
Sual oluna bilər: Qırmızı dəniz Rusiyanın nəyinə lazımdır?
 
Zənnimizcə, Rusiyanın Qara dəniz vasitəsilə Aralıq dənizinə çıxması və ordan Suveyş kanalı ilə Qırmızı dənizə və Hind okeanına açılması xarici ticarət marşrutu baxımından ən qısa yoldur. Rusiya bütün bu marşrut üzərində öz nəzarətini təmin etmək istəyir. Nəzərə alsaq ki, Qırmızı dənizin Sudan sahilləri dəniz quldurlarının ən çox fəaliyyət göstərdiyi bölgədir, Rusiyanın burada nəzarət imkanlarını genişləndirməsinin legitim səbəbləri də var. Üstəlik, Sudanın parçalanmasından sonra bütün təbii sərvətlərini və su ehtiyatını itirməsi hazırda bu ölkənin ən populyar qazanc mənbəyi də dəniz quldurluğudur, bu da bölgəyə nəzarəti zəruri hala gətirir.
 
İkinci başlıca səbəb Rusiyanın Qırmızı dənizi ələ keçirməklə özünün alternativ ticarət yolu layihəsini dünyaya təqdim etməsindən qaynaqlana bilər. Məlumdur ki, qlobal istiləşmə səbəbindən Şimali Buzlu okean daha qısa zaman ərzində buzlaqlarla örtülü qalır. Rusiyanın isə buz əngəllərini aşaraq marşrutu dəniz ticarətinə açan 20-dən artıq buzqıran gəmisi var və bu da onun beynəlxalq ticarət tranzitindən daha çox pul qazanmasına imkan yarada bilər. Bunun üçün isə Qırmızı dəniz Qərb dövlətləri üçün güvənsiz hala gəlməli və Moskvanın insafından asılı olmalıdır. Başqa sözlə, beynəlxalq dəniz ticarəti yollarına nəzarət planı Böyük Britaniya ilə Rusiyanı Aralıq dənizində üz-üzə gətirir.


 
Təsadüfə bax ki, Sudan hökuməti bir neçə ay əvvəl Flaminqo hərbi bazasını Rusiyanın üzünə bağladıqdan qısa müddət sonra Suveyş kanalında 400 metrlik “Ever Given” konteyner gəmisi dibə oturmuş və kanal bir neçə gün bağlı qalmışdı. Rusiya həmin dövrdə öz alternativ tranzit layihəsini gündəmə gətirmiş və bunun təbliğatını aparmışdı. Bir çox ekspertlər Suveyş kanalında baş verən bu qəzanın ən çox Rusiyanın xeyrinə işlədiyinə inanır, dolayısıyla təsadüfi saymırdılar. 
 
Rusiyanın alternativ kimi təqdim etdiyi Şimali Buzlu okeanı variantı ən çox Avropanın şimal ölkələri, o cümlədən Böyük Britaniya üçün məqbul görünə bilərdi. Çünki bu marşrut şimal ölkələrinə daha yaxındır. Görünür, London da bir-birinin ardınca baş verən hadisələrə determinist nöqteyi-nəzərdən baxır və bunları böyük bir planın tərkib hissəsi kimi alqılayır. Özünün iqtisadi boğazının Moskvanın əlinə keçməməsi üçün Suveyş kanalına və Qırmızı dənizə ondan daha tez sahiblənməyə çalışır. Üstəlik, bununla da kifayətlənməyib, Rusiyanın Qara dəniz nəfəsliyini də kəsib onu tam zərərsiz hala gətirmək istəyir.
 
Məsələlərə bu aspektdən baxanda, yaxın 10-15 gün ərzində Londonla Moskvanın Aralıq və Qara dənizlərdə daha ciddi hesablaşacağını gözləməyə dəyər.
 
Heydər Oğuz,
Ovqat.com