Dünən, yanvarın 11-də Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanmasında növbəti mərhələnin ildönümü idi. 2021-ci ilin bu günündə Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin Moskvada keçirilən üçtərəfli görüşünün yekunlarına əsasən, regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin blokdan çıxarılmasından bəhs edən birgə bəyanat imzalanıb.

Belə görüşlər, bəyanatlar çox olub, bəs Azərbaycanın 44 günlük müharibədə qələbəsindən sonra danışıqlar prosesində real nəticələr varmı? Rusiyanın tanınmış ictimai xadimi, politoloq, Siyasi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru Sergey Markov Oxu.Az-a müsahibəsində qeyd edib ki, ötən illər ərzində bəzi tərpənişlər olub, lakin Ermənistan-Azərbaycan əlaqələri ilə bağlı dəyişiklik yoxdur:

- Ermənistan tərəfi imzaladığı müəyyən müddəalara əməl etməlidir, lakin İrəvan bunu etməkdən qorxur. Bəli, minalanmış ərazilərin bəzi xəritələrinin ötürüldüyü məlumdur, lakin bu, çox kiçik bir nəticədir. Ermənistan Qarabağa iddialardan əl çəkməlidir. Amma bunu dəfələrlə demişəm, Nikol Paşinyan qorxur ki, Bakının şərtləri ilə razılaşarsa, onunla haqq-hesab çürüdüləcək. Şərtlər isə sadədir: Qarabağ erməniləri Azərbaycan vətəndaşı olurlar, heç bir muxtariyyət almırlar. Amma yerli hakimiyyət orqanlarına öz adamlarını seçmək imkanı yaranacaq (ölkənin istənilən regionunda olduğu kimi – red.). Bu, birinci variantdır.

Alternativ də var: ermənilərin əksəriyyətini Qarabağdan çıxarmaq. Hər iki variant Paşinyanı qorxudur.

- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev yanvarın 10-da keçirdiyi mətbuat konfransında bildirdi ki, Ermənistan tərəfi öz burnundan uzağı görməlidir, çünki 2023-cü ildən sonra 2024-cü il gələcək, daha sonra, 2025-ci ildə Rusiyanın sülhməramlı missiyası başa çatır. Ona görə də 2023-cü il Ermənistan üçün son şansdır...

- Paşinyan Azərbaycan şərtlərini çox ağır hesab edir, Ermənistan əhalisi və erməni diasporu eyni cür düşünür. Belə şəraitdə Ermənistanın baş naziri qərara gəlib ki, Rusiyadan Ermənistan tərəfindən daha aktiv çıxış etməyi xahiş eləsin. Amma Moskva bunu istəmir, xüsusən ona görə ki, indi onun hərbi əməliyyatlara görə (Ukraynada – red.) öz qayğıları var. Bu şəraitdə Nikol Paşinyan Rusiyanı Fransaya dəyişməyə başladı.

Fransa hakimiyyətinin müxtəlif qollarının çoxsaylı qərar və qətnamələri hamıya yaxşı məlumdur. Ermənistanın regiona beynəlxalq sülhməramlıları çağırması heç kimə sirr deyil. Bakı, təbii ki, Qarabağda fransızların peyda olmasına imkan verməyəcək, lakin İrəvan onları heç olmasa Ermənistanla Azərbaycan sərhədində yerləşdirmək istəyir.

Ermənistanın Rusiyadan Fransaya keçmək cəhdi var. Açığını deyim ki, Paşinyan çoxdan Rusiyadan imtina edərək Fransa və ABŞ-dan yapışar və Qərb qüvvələrinin Ermənistana “yerləşəcəyi” ümidi ilə Rusiya maraqlarını Qərbə satardı. Amma fransızlar və amerikalılar erməni maraqları üçün döyüşmək istəmirlər. Onların da elə Ukrayna böhranı da daxil olmaqla bir sıra öz problemləri var, onların Ermənistandan başqa məşğuliyyətləri var. Elə həmin Fransa Prezidenti Emmanuel Makron indi pensiya islahatı ilə bağlı daxili siyasi böhran içərisindədir, reytinqləri düşür və s. Bu isə bugünkü prosesin əsas intriqasıdır.

Ən böyük ehtimal odur ki, Qərbdə heç kim heç nə etməyəcək, Paşinyan Fransa ilə Rusiya arasında vurnuxmağa davam edəcək. Amma 2025-ci ildə Azərbaycan Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətini uzatmayacaq, onlar regionu tərk edəcəklər, Azərbaycan Ordusu sakitcə ora daxil olacaq. Bu, hadisələrin ən çox ehtimal olunan inkişafı olacaq.

- Artıq dediniz ki, İrəvanın Ermənistan-Azərbaycan sərhədində beynəlxalq kontingenti yerləşdirməklə yanaşı, Qarabağa çoxmillətli sülhməramlı missiya göndərmək istərdi. Bunu Nikol Paşinyan da təsdiqləyib və bu yolla “10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanatla qurulan təhlükəsizlik arxitekturasının” təmin oluna biləcəyini bildirib. Amma Fransa və ABŞ-nin noyabrın 9-dan 10-na keçən gecə imzalanan bəyanata heç bir dəxli yoxdur.

- Bu açıqlama Nikol Paşinyanın çıxılmaz vəziyyətdə olduğunu göstərir. Bəli, o, rusiyalı sülhməramlıları fransalılarla və amerikalılarla əvəz etmək istərdi, bu, onun xəyalıdır. Amma bunu necə etmək olar? Yenə deyirəm - Bakı buna imkan verməyəcək və ümumiyyətlə, heç kim ermənilər üçün Azərbaycanla vuruşmaq istəmir.