“Ukrayna “Koreya ssenarisi” üzrə mümkün ərazi itkisi ilə barışmalıdır”.

Ovqat.com-un məlumatına görə, NATO-nun Avropadakı silahlı qüvvələrinin keçmiş baş komandanı, admiral Ceyms Stavridis (James Stavridis)“Bloomberg”-ə yazdığı məqalədə bu təkliflə çıxış edib. 

O təklif edib ki, Kiyev Moskvanın nəzarətində olan Krım və yarımadanı Rusiyaya birləşdirəcək quru dəhlizini itirməklə barışmalı olacaq. Admiralın etirafına görə, bu təklif döyüşən tərəflərin heç biri üçün məqbul olmasa da, hətta “nifrət”lə qarşılansa da, yeganə çözüm yoludur.

NATO-nun keçmiş komandanının məqaləsinin tərcüməsini təqdim edirik:

Ukraynanın bərpası üçün Cənubi Koreya dərsləri

James Stavridis

Keçən həftə 10 milyondan çox əhalisi olan Seulda bir neçə gün keçirdim ki, bu da Cənubi Koreyanın ümumi əhalisinin təxminən 20 faizini təşkil edir. Bu səfər Koreya müharibəsi ilə Ukrayna müharibəsinin oxşar görünə bilən bəzi əlamətləri xatırlatdı.

Koreya müharibəsi mənim ailəm üçün əlamətdardır. Atam 1950-ci illərin əvvəllərində ABŞ dəniz piyadalarının gənc zabiti kimi orada döyüşüb. Mənə tez-tez deyirdi ki, müharibədən dərhal sonra baş verənlər möcüzədən başqa bir şey deyildi. Nəhayət dəniz piyadalarının baş polkovniki olan atam hiperbola və ya idealizmə meylli deyildi. Cənubi Koreyanın müharibə nəticəsində məhv edilmiş bir ölkədən dünyanın 10-cu ən böyük iqtisadiyyatına çevrilməsini, inanılmaz bir şəkildə yenidən qurulmasını nəzərdə tuturdu.

Qərb demokratiyaları 70 il əvvəl Cənubi Koreyaya töhfələr verdiyi kimi, bugünkü tərəfdaşları da Ukrayna üçün nələrsə edə bilər.

Seuldan keçəndə ilk növbədə inanılmaz yenidənqurma məni valeh etdi. Şəhər yüksək mərtəbəli ofis binaları, lüks mənzilləri və mərmərlə bəzədilmiş ticarət mərkəzləri ilə öyünür. Ancaq bunların heç biri 1953-cü ildə son dərəcə çətin bir barışıqla sona çatan müharibənin küllərindən bir gecədə ortaya çıxmadı. Bütün Koreya yarımadası bu münaqişə nəticəsində böyük ölçüdə məhv edilmişdi.

Ukrayna üçün Koreya müharibəsinin ilk dərsi belə olmalıdır: ciddi bərpa yardımı üçün Qərbə təzyiq göstərmək. Müharibədən sonrakı ilk on ildə Cənubi Koreya durğun vəziyyətdə idi. Xalqının mütləq qətiyyəti Qərbin tədricən iqtisadi köməyi ilə birləşərək, 1950-ci illərin sonlarına qədər həyat şərtləri yaxşılaşdırmağa başladı. Sonra Cənubi Koreyanın həm demoqrafik, həm də iqtisadi cəhətdən əhəmiyyətli dərəcədə artımı vüsət aldı.

Bu gün Qərb firmaları Ukraynada müharibədən sonrakı tikintidə oxşar iqtisadi artım təşkil edə bilərlər: media, elektrik enerjisi, suyun təmizlənməsi və yeni yaşayış binaları. Bunların hamısı Ukraynanın ərazi qarşılığında sülh “alış-veriş”inin  siyahısında olmalıdır. Ukraynanın bərpası üçün digər əlavə bir müsbət amil Qərbdə sanksiya altında olan Rusiya fondlarının yüz milyardlarla dollarlıq potensial aktivləridir.

Ukrayna üçün ikinci kritik amil sarsılmaz təhlükəsizlik zəmanətlərinin alınması olacaq. Bu, sadə və aydın şəkildə Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatına üzv olmaqla mümkündür. Bu, Cənubi Koreyanın 1953-cü ildə ABŞ-ın müqavilə üzrə tam tərəfdaşı kimi aldığı mükafata bənzəyir.

Fəal münaqişədə və düşmən nəzarətində ərazi ilə 32 dövlətdən ibarət alyansa üzv qəbul olunmaqla bağlı qanuni narahatlıqlar mövcud olsa belə, reallıq budur ki, NATO-ya daxil olmaq Ukraynaya istənilən hərbi təcavüzə qarşı kollektiv dirəniş şansı verəcək. Beləliklə, Ukrayna ərazisinin 15 faizinin Rusiya tərəfindən işğal olunduğunu nəzərə alaraq Şimali Atlantika İttifaqına qəbul edilə bilər; ölkənin böyük bir hissəsi digər üzv dövlətlərin istifadə etdiyi NATO-nun V maddəsində nəzərdə tutulmuş kollektiv təhlükəsizlik zəmanətləri alacaq.

Şimali Atlantika İttifaqı üçün üstünlüklər baxımından Ukrayna Avropada döyüşlərdə ən çox sınanmış, yenilikçi və motivasiyalı qüvvələrə sahib olacaq. Ukraynalılar bu komandada yer qazanıblar və NATO-nun keçmiş hərbi komandiri kimi, onları alyansda salamlamaqdan məmnuniyyət duyardım.

Ukraynanın Koreyanın üçüncü və son dərsini qəbul etməsi daha çətindir: yəqin ki, Moskvanın Krımı işğalı və bu yarımada ilə Rusiya arasında quru körpüsünün yaradılması ilə ən azı bir müddət barışmalı olacaqlar. Müəyyən mənada hamı bu nəticəni bəyənməyəcək. Əlbətdə ki, Qərbdə səslər eşidiləcək: "Rus təcavüzünə bir qarış ərazini də verə bilmərik". Ukraynalılar da yəqin ki, deyəcəklər: "Biz heç vaxt suveren Ukrayna ərazisinin bir kvadrat milini təslim etməyəcəyik."

Ancaq unutmayın ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin də belə bir nəticəni bəyənməyəcək-bu, bütün Ukraynanı fəth etmək məqsədini açıq və tamamilə uğursuz etdiyini və döyüşlərdə zədələnmiş və cənub-Şərqin çox minalanmış hissələri ilə kifayətlənməli olacağını ifadə edəcəkdir.layiqli bir mükafat.

Ancaq unutmayın ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin də belə bir nəticəni bəyənməyəcək - bu, o demək olacaq ki, Putin bütün Ukraynanı fəth etmək məqsədini açıq-aydın və tamamilə yerinə yetirə bilməyəcək və Ukraynanın cənub-şərq ərazilərinin döyüşdə zədələnmiş və minalanmış hissələri ilə kifayətlənməli olacaq. Bu isə layiqli  mükafat sayıla bilməz.

Düzdür, Cənubi Koreya 1950-ci illərdə Şimal üzərində tam ərazi qələbəsini əldə edə bilmədiyi kimi, Ukrayna da Rusiyanın öz ərazisindən tam ayrılmasına nail ola bilmir. Kiyevin yaz-yay hücumu dalana dirəndi və hətta gələn il F-16 qırıcılarının (bəziləri çoxdan köhnəlmiş) verilməsi ilə də döyüş meydanında real oyun dəyişikliyinin yaşanması ehtimalı azdır. Ukrayna bu ssenarini seçərsə, onun apardığı savaş da Koreya müharibəsi kimi, çox güman ki, dondurulmuş münaqişəyə çevriləcək; böyük döyüşlər nə qədər tez dayandırılsa, ukraynalılar bir o qədər tez sağalmağa başlayacaqlar.

Beləliklə, Ukrayna üçün Koreya təcrübəsinin təqdim etdiyi üç dərs var: mümkün qədər tez yenidən qurulması üçün vəsait tapmaq; real və davamlı təhlükəsizlik zəmanətlərini təmin etmək, gələcəkdə daha uğurlu mübarizə aparmaq üçün "sülh müqabilində torpaq" mübadiləsi ilə danışıqlar aparmağa hazır olmaq. Bu, Ukraynanı zamanla müvəffəqiyyətə aparacaq real bir ssenaridir, baxmayaraq ki, son qərarlar ukraynalıların özləri tərəfindən verilməlidir.

Əgər belə bir razılaşma əldə olunarsa, mənim proqnozum budur: Ukrayna əhalisi və torpaq sahəsi baxımından daha kiçiləcək, amma bir neçə onillikdən sonra ümumi daxili məhsulun həcmi, kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi istehsal həcmi və əlbəttə ki, insanların yaşamaq istədikləri canlı demokratik cəmiyyət mənasında Rusiyanı ötəcək. Çar Putinin destrukiv siyasəti nəticəsində Moskva üçün bu acınacaqlı mənzərəni dəyişdirəcək bir perspektiv görmürəm. Ümid edirəm ki, Koreya üslubunda yenidənqurma möcüzəsi artıq Ukraynanın da üfüqündə dayanır.