Ukrayna müharibədə “özü özünü təminetmə” modelə keçir

Rusiyanın genişmiqyaslı işğalının ikinci ildönümü yaxınlaşdıqca, Ukrayna özünü yol ayrıcında buldur. Xarici yardımların azalması indi ölkənin gələcəyini təhdid edən bir reallıqdır.

Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti Co Bayden Respublikaçılar Partiyasının müxalif mövqeyinə görə aylardır Ukraynaya yardım paketini Konqresdən keçirə bilmir. Bu arada Avropa da öz məhdudiyyətləri ilə mübarizə aparır. Almaniya hərbi yardımını artırsa da, mühüm əhəmiyyət kəsb edən “Taurus” raketlərini verməkdən çəkindi. Böyük Britaniyanın davamlı dəstəyi də qarşıdan gələn ümumi seçkilərlə bağlı qeyri-müəyyənliklərlə doludur.

Bununla belə, Avropa yardımı maksimum potensialında qalsa belə - hazırkı reallıqdan uzaq bir ssenari - bu yardım Rusiyanın atəş gücü və resursları ilə müqayisədə olduqca qeyri-adekvat olaraq qalır. Məsələn, Fransanın bu yaxınlarda açıqladığı ayda 3 min 155 mm artilleriya mərmisi vermə planı Rusiyanın gündəlik 20 min artilleriya atəşi ilə müqayisədə olduqca solğun görünür.

Müttəfiqlərinin Ukrayna ordusuna dəstəyi azaldıqca, sanksiyalardan yayınmağı bacaran və nəzarətsiz neft satışı ilə qidalanan Rusiya döyüş maşını hücumlarını gücləndirdi. Artilleriya mərmiləri və hava hücumundan müdafiə sursatları, o cümlədən Stinger və hətta Patriot raketləri kimi mühüm hərbi təchizatın ciddi çatışmazlığı ilə üzləşən Ukrayna müdafiə mövqeyi tutmaq məcburiyyətində qaldı. Ukraynanın hava hücumundan müdafiə vasitələrinin effektivliyinin azalması hava hücumlarına qarşı həssaslığın artmasına və mülki əhali arasında itkilərin çoxalmasına yol açır.

Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Ukrayna ümidini kəsmədi. Bunun əvəzinə, o, çətinliklər qarşısında dayanıqlılıq və strateji yeniliklərlə əlaqədar olaraq “özünü təminetmə” yoluna qədəm qoydu. Ukraynanın müdafiəsi fövqəladə tədarükdən öz silah istehsalını artırmağa və xarici müdafiə şirkətləri ilə strateji tərəfdaşlıq qurmağa keçir. Bu dəyişiklik uzunmüddətli perspektivdə Ukraynanın yerli müdafiə qabiliyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır.

Ukraynanın pilotsuz uçuş aparatlarının, xüsusən də birinci şəxs baxışı (FPV) dronlarının istifadəsinə innovativ yanaşması onun öz ayaqları üzərində dayanmağa diqqətini nümayiş etdirir. Bu ucuz cihazların effektivliyi çoxyönlülüyü və dəqiqliyi ilə seçilir. Düşmən piyadalarını səngərlərdə zərərsizləşdirə və zirehli texnika kimi yüksək dəyərli hədəfləri məhv edə bilən bu pilotsuz təyyarələr müharibənin dinamikasını dəyişmək gücündədir.

Nümunə olaraq, Rusiya avadanlıqlarının itkiləri ilə bağlı hesabat göstərir ki, 17 sentyabr - 17 oktyabr tarixləri arasında FPV pilotsuz təyyarələri məhvetmə əməliyyatlarının təxminən 35 faizində iştirak edib. Bu müddət ərzində Rusiya texnikasının 388 məhv edilməsi sənədləşdirilib, onlardan 146-sı FPV pilotsuz uçan aparatları tərəfindən məhv edilib. Hücumlarda 25 milyon dollarlıq “Tor” hava hücumundan müdafiə sistemi də daxil olmaqla 140 milyon dollar dəyərində avadanlıq məhv edilib.

FPV dronları Ukraynanın hərbi strategiyasının kritik tərkib hissəsinə çevrildiyi üçün hazırda ölkə daxilində istehsalın artırılması diqqət mərkəzindədir. Şirkətlər nəinki istehsal sahələrini genişləndirir, həm də sadə vətəndaşların montaj işlərinə kömək etmək üçün açıq çağırışlar edilir və kurslar keçirilir. Nəticədə, Ukrayna 2024-cü ildə ən azı bir milyon pilotsuz təyyarə istehsal etməyi hədəfləyir.

İstehsalın diversifikasiyası həmçinin hər bir dronun qiymətini 400 dollardan 350 dollara endirməyə kömək etdi. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ABŞ-ın piyada əleyhinə kamikadze pilotsuz uçuş aparatı Switchblade 300 Ukrayna istehsalı olan FPV pilotsuz təyyarəsindən 12 dəfə, Switchblade-600 isə 200 dəfə baha başa gəlir.

Ukraynanın özünü təminarı ağır silah istehsalına da aiddir. 2S22 Bohdana özüyeriyən artilleriya qurğusu buna bariz nümunədir. Müharibə zamanı ən azı 30 “Bohdana” istehsal edildi. Bildirildiyinə görə, onlardan heç biri indiyədək məhv edilməyib, yalnız bir neçə qurğu xarab olub və təmirdədir.

Düşmən hücumlarından qorumaq üçün mərkəzdən uzaq saxlanılan “Bohdana”nın istehsalına ümumilikdə 25 müəssisə və 400-ə yaxın mütəxəssis cəlb olunub. Bu haubitsa istehsalının artırılması çox vacibdir, çünki Ukraynanın müttəfiqləri ehtiyaclarını ödəmək üçün kifayət qədər 155 mm-lik artilleriya sistemlərini təmin edə bilmirlər. Milli istehsal da bir vahidin dəyərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır, hazırda təxminən 2,5 milyon dollar.

Ukrayna müttəfiqləri ilə müxtəlif müdafiə sahəsində əməkdaşlıq planları həyata keçirməyə çalışır. Buna misal olaraq Ukraynanın qərbində təmir mərkəzi yaradacaq Almaniyanın “Flensburger Fahrzeugbau Gesellschaft” şirkəti ilə əməkdaşlığı göstərmək olar. Bu mərkəz “Leopard” tankları kimi elementlərin texniki xidmət səmərəliliyini əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq, eyni zamanda ukraynalı texniklərə yerində təlim keçəcək.

Digər alman silah istehsalçısı “Rheinmetall” da Ukraynada tanklar üçün təmir emalatxanası yaradıb və bu yaxınlarda Ukrayna tərəfdaşı ilə 155 mm-lik sursat istehsal edəcək zavod qurmağı planlaşdırdığını açıqlayıb.

Ukrayna həmçinin Çexiya Hökumətlərarası Müdafiə Əməkdaşlıq Agentliyi ilə silah istehsalı müəssisəsinin yaradılması və İsveçin BAE Systems şirkəti ilə CV-90 piyada döyüş maşınının birgə istehsalına dair müqavilə imzalayıb.

Özünü təminetmə üçün bu səylər təkcə müharibə zamanı atılan məcburi addımı deyil, strateji baxışdır. Ukrayna xarici dəstəkdən asılılığını azalda bilən, cari müharibədə qalib gəlməyə kömək edən və gələcək təhdidlərə qarşı güclü hərbi çəkindirici inkişaf etdirə bilən güclü müdafiə sənayesi qurmağı hədəfləyir. O, həmçinin iqtisadi və geosiyasi qazanclar üçün müdafiə sektorundan istifadə etməklə nəticədə əsas silah ixracatçısına çevrilməyi hədəfləyir.

Özünə güvənməyə və innovativ strategiyalara doğru keçid Ukraynanın dayanıqlılığına sübutdur. Müttəfiqlərinin dəstəyi azala bilər, lakin Ukraynanın bu müharibədə qalib gəlmək və vətəndaşlarının parlaq gələcəyini təmin etmək əzmindədir.

21.02.2024

“Al Jazeera”dan tərcümə etdi: Ovqat.com