Strateq.az Rusiya xarici işlər nazirinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi üzrə xüsusi nümayəndəsi, ATƏT-in Minsk Qrupunun rusiyalı həmsədri İqor Popovun APA-nın Moskva müxbirinə müsahibəsini oxucularına təqdim edir: 

– Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun İrəvana son səfəri zamanı “Dağlıq Qarabağ xalqı” ifadəsini işlətməsi, eləcə də “Dağlıq Qarabağ xalqının razılığı olmadan heç bir razılaşma əldə olunmayacaq” açıqlaması Azərbaycanda mənfi qarşılanıb. “Dağlıq Qarabağ xalqı” deyərkən bölgənin azərbaycanlı əhalisi də tutulubmu?

– Mən bundan çıxış edirəm ki, bütün maraqlı tərəflərin razılığı olmadan Dağlıq Qarabağ münaqişəsini nizamlamaq mümkün deyil. Bütün bölgə əhalisinin rəyi nəzərə alınmalıdır. Həqiqətən, nizamlanmanın əsas prinsiplərinin bütün variantlarına əsasən qaçqın və məcburi köçkünlər keçmiş yaşayış yerlərinə qayıtmaq və müvafiq olaraq gələcək talelərinin müəyyənləşdirilməsində iştirak etmək hüququna malikdirlər. Bu hüquq necə və nə vaxt həyata keçiriləcək – buna tərəflər qərar verəcək.

– Rusiya Federasiyası Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə bağlı danışıqlar formatının dəyişdirilməsi ideyasını dəstəkləyirmi? Rusiyanın bu məsələ ilə bağlı mövqeyində hansısa dəyişiklik baş veribmi?

– Rusiyanın danışıqlar formatı ilə bağlı mövqeyi hər zaman ardıcıl olub. Biz dəfələrlə demişik ki, danışıqlar formatının tərkibini razılaşdırmağı və müəyyənləşdirməyi tərəflər özü həll etməlidir. Məsləhətləşmələrin və danışıqların ilkin mərhələsində, hərbi əməliyyatlar dayandırılan zaman Dağlıq Qarabağ atəşkəs haqqında sazişin imzalanmasından sonra müvafiq razılaşmanın və danışıqların iştirakçısı olub. Sonra qərara alındı ki, Qarabağın maraqlarını İrəvan təmsil edəcək. Əgər zamanla tərəflər Dağlıq Qarabağ nümayəndələrinin danışıqlar prosesinə qoşulmağa razılıq versə, bu qərarı dəstəkləyəcəyik.

– Rusiya XİN başçısının son açıqlamalarında danışıqlar prosesində tormozlanmanın müşahidə olunduğu vurğulanıb. Rusiya bu prosesin yerindən tərpənməsi üçün hansısa addımları atmağı düşünürmü?

– Rusiya hər zaman aktiv vasitəçilik mövqeyi tutub. Bu uzun sürən münaqişənin nizamlanmasında tərəflərə yardım etmək Rusiya Federasiyasının qeyd-şərtsiz xarici siyasət prioritetlərindən biridir. Bu istiqamətdə aktiv işləyirik. Rusiyanın birbaşa köməyi ilə imzalanan sənədlər arasında hələ də atəşkəs üçün əsas olan 1994-cü il atəşkəs haqqında Saziş var. Ölkəmizin vasitəçilik səyləri yolunda atılan mühüm addım 2008-ci ildə Azərbaycan və Ermənistan liderləri tərəfindən imzalanan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması haqqında ilk və bu günə qədər yeganə sənəd olan Moskva Bəyannaməsinin qəbulu oldu. Bildiyiniz kimi, məhz Rusiya Azərbaycan və Ermənistanın baş qərargah rəislərini Moskvaya dəvət etməklə 2016-cı ildə genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara son qoyulmasında həlledici rol oynayıb. Vasitəçilik missiyamızı fransalı və amerikalı tərəfdaşlarımızla sıx təmasda həyata keçiririk. Bu ilin aprelində Moskvada Sergey Lavrov tərəfindən Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşü təşkil olunub, bu görüşdə ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri də iştirak edib. Görüşdə bu ilin mart ayında Vyanada İlham Əliyev və Nikol Paşinyan arasında əldə edilmiş razılaşmaların işlənib hazırlanması zamanı nizamlanmanın mahiyyəti üzrə danışıqlar prosesinin yenidən başlamasına əlverişli atmosfer yaratmasına istiqamətlənən konkret təkliflər hazırlanıb. Bunlar arasında münaqişə zonasında vəziyyətin sabitləşməsi, tərəflərdə saxlanılan şəxslərin taleyinin asanlaşdırılması tədbirləri var. KİV nümayəndələrinin qarşılıqlı səfərləri barədə razılığa gəlinib, nizamlanmanın bir sıra həlli çətin problemləri nəzərdən keçirilib. Bu təkliflərin bir qismi həyata keçirilib. Sərhəddə və təmas xəttində vəziyyət nisbətən sakit olaraq qalır. Bakı ilə İrəvan arasında qaynar xətt bərpa olunub. Jurnalistlərin qarşılıqlı səfərləri ilə bağlı məsələdə irəliləyiş var. Əsirlikdə olan Zaven Karapetyan və Elvin İbrahimov qaytarılıb. Digər məhkumların qaytarılması ilə bağlı da iş davam edir. Bu prosesə Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi qoşulub. Hesab edirik ki, bütün bunlar tərəflərin əhalini sülhə hazırlamaq istiqamətində konkret addımlar atmaq niyyətindən xəbər verir.

Ancaq vasitəçiliyimizin əsas mövzusu münaqişənin dayanıqlı həllinə nail olmaqda tərəflərə kömək etməkdir. Buna Rusiya Federasiyası Prezidentinin iştirakı ilə 20-dən çox üçtərəfli görüş həsr olunub. Nazirlər işləməyi davam etdirirlər. Bütün həmsədr ölkələrin dəstəklədiyi əsaslı təkliflər var.

Ermənistan yeni rəhbərliyinə sadə olmayan Qarabağ prosesinin bütün təfərrüatlarını anlamaq üçün vaxt lazım idi. Bu mövzu Rusiya xarici işlər nazirinin İrəvana son səfəri zamanı müzakirə edilib. Ümid var ki, yaxın müddətdə tərəflər arasında predmetli danışıqlar bərpa olunacaq. Öz tərəfimizdən Minsk Qrupunun fransalı və amerikalı həmsədrləri ilə birlikdə lazımi köməyi göstərəcəyik.

– Azərbaycan tərəfinin narazılığına səbəb olan başqa bir məsələ qondarma “Dağlıq Qarabağ” qurumunun Moskvada Daimi Nümayəndəliyinin fəaliyyət göstərməsi və separatçı rejimin nümayəndələrinin Moskvaya səfərlər edib görüşlər keçirməsidir. Son dəfə bununla bağlı hətta Azərbaycan və Rusiya XİN-i arasında nota mübadiləsi oldu. Tanınmamış, Rusiyanın özünə dost hesab etdiyi Azərbaycanın işğalçı saydığı qondarma bir qurumun Moskvada nümayəndəliyinin fəaliyyət göstərməsi nə dərəcədə doğrudur?

– Dəfələrlə vurğulamışıq ki, Rusiya hökuməti tərəfindən “Artsaxın Rusiyadakı daimi nümayəndəliyi” deyilən nəsə suveren bir dövlətin diplomatik missiyası kimi qeydiyyata alınmayıb, çünki ölkəmiz Dağlıq Qarabağ Respublikasını tanımır. Ona görə də, Rusiya tərəfinə qarşı hər hansı iddia əsassızdır. Bu sualınıza ətraflı cavab Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin İnformasiya və Mətbuat departamentinin 8 noyabr 2019-cu tarixli şərhində yer alıb.