İran-Türkiyə münasibətləri pisləşməkdə davam edir. İranın etirazları fonunda sosial şəbəkələrdə pantürkist mənbələr Ankarada “müvəqqəti Milli Məclis”in və “Güney Azərbaycan” hökumətinin yaradılması ilə bağlı bəyanat yaymağa başlayıb. “Güney Azərbaycan” Şimali İranın etiraz aksiyalarının keçirildiyi ərazisidir. Bu qurumların Ankarada yaradılması belə qənaətə gəlməyə imkan verir ki, separatçıların əməllərində Türkiyə xüsusi xidmət orqanları iştirak edir.

Ankara ilə Tehran arasında gərginliyin dərəcəsi getdikcə artır. Bundan əvvəl Türkiyə polisi İstanbulda «İran casuslarını» saxlayıb: görünür, bu, İranın Türkiyə ilə Azərbaycanın Ermənistana qarşı yeni mümkün təcavüzünə mənfi reaksiyasına cavabdır. İran İslam Respublikası hesab edir ki, Türkiyə Qafqazda öz mövqelərini möhkəmləndirmək və Türkiyənin müdafiə sənayesinin məhsulları üçün geniş bazar təmin etmək üçün yeni Ermənistan-Azərbaycan müharibəsinin qızışdırılmasında əsas rol oynayır. İran prezidenti İbrahim Rəisi Türkiyənin Qafqazda daha da güclənəcəyi təqdirdə İranın kənarda durmayacağını açıq şəkildə bildirdi. İran hesab edir ki, Qafqazdakı münaqişə sadəcə təsir dairələrinin yenidən bölüşdürülməsi deyil, İran dövlətinin mövcudluğu üçün təhlükədir.

Ankara cavab addımları atır: Praqada razılaşmalardan sonra ilin sonuna kimi Ermənistan-Azərbaycan sülh müqaviləsinin, üstəlik, Bakı üçün əlverişli şərtlərlə imzalanacağı gözlənilir. Türkiyə Azərbaycan və Gürcüstanla birgə “Qafqaz Qartalı-2022” hərbi təlimləri keçirir, Moskva və Tehrana siqnal verir, Cənubi Qafqazı ələ keçirməkdən çəkinmir. İranı Ermənistandan ayıran sədd olan Zəngəzur dəhlizi təkcə Türkiyənin deyil, Qərbin də maraqlarına xidmət edir. Əgər o yaradılarsa, NATO nəinki Qafqazda İran və Rusiya sərhədləri yaxınlığında möhkəmlənəcək, həm də Xəzər dənizi sahillərinə çatacaq ki, bu da Qərbin Mərkəzi Asiyaya təsiri üçün gözəl şərait yaradacaq.

Türkiyə İran İslam Respublikasını regional liderlik uğrunda mübarizədə rəqib görür və İran daxilindəki vəziyyəti pozmağa çalışır. Separatçı təxribatların arxasında Ankara və Bakıdakı müvafiq mərkəzlər dayanır: İranın dövlət bütövlüyü pozulmadan “Böyük Turan”ın layihəsini başa çatdırmaq olmaz. Mərkəzi Asiya xammal və enerji daşıyıcılarının tədarükü üzrə Transxəzər layihəsi həm Türkiyə, həm də Aİ, ilk növbədə Almaniya üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir, ona görə də İranın hər hansı mənfi reaksiyası istisna edilməlidir. Bundan əlavə, həm Qərb, həm də Türkiyə getdikcə artan Rusiya-İran əməkdaşlığından narahatdır.

Türkiyə və İran Qafqaz və Mərkəzi Asiyada nüfuz uğrunda mübarizədə ənənəvi rəqiblərdir. İki dövlət arasında mübarizə bir neçə əsrlər boyu davam edir, bu rəqabətdən Qərb ənənəvi olaraq öz məqsədləri üçün istifadə edir. Və bu gün İran məsələsində Türkiyə ilə Qərbin maraqları üst-üstə düşür: Ankara regional rəqibini, Vaşinqton və London isə Qərb dəyərlərinin dünyada yayılmasına mane olan inadkar sivilizasiyasını aradan qaldırmağa çalışır.

Ukraynada hərbi əməliyyatların aparılması Rusiyanın əleyhinə işləyir və ABŞ-ı İranın məhvetmə planını həyata keçirmək üçün həddən artıq şirnikləndirir. Maraqlıdır, ABŞ təkbaşına, yoxsa Türkiyə və İsrailin əli ilə İranla müharibəyə qərar versə, Çin kənarda dayanacaq, yoxsa tərəfdaşının köməyinə gələcək? Digər tərəfdən, əgər Rusiya bu rusofob layihəni tamamilə ləğv etməklə Ukraynadakı müharibəni tez bir zamanda başa çatdırsa, ABŞ ilə NATO-nun Zaqafqaziya və Orta Asiyada İrana və Rusiyaya qarşı hücumu baş tutmaya bilər.

Türkiyənin geosiyasi fəaliyyəti gücləndikcə, İran-Türkiyə rəqabəti daha da artacaq. Rusiya ilə İranın sıx əməkdaşlığı Rusiya-İran hərbi ittifaqına doğru getməlidir ki, bu da “beşlik” blokuna (üstəgəl Belarus və Tacikistan) çevrilərək NATO-nun planlarına ciddi maneələr yaradacaq. İki ölkənin - Rusiya və İran sivilizasiyalarının birliyi Qərbin qlobalist layihəsinə təkcə geosiyasi deyil, həm də sivilizasiya alternativinə çevriləcək.

T. EKSPRESS