Qlobal iqtisadiyyatdan kənarda qalan Şimali Koreya aclıq və səfalət ucbatından dünyanın ən məzlum ölkəsinə çevrilib. Artıq belə davam etməyəcəyini anlayan rəsmi Pxenyan son qış olimpiyadasının Cənubi Koreyada keçirilməsindən faydalanaraq, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya etmək arzusunu ortaya qoydu və olimpiyadaya vahid ölkə kimi qatılmaq təklifini dilə gətirdi.

 

Heç uzağa getməyək, bir vaxtlar özünü qlobal iqtisadiyyatdan ayrı tutmağa çalışan SSRİ də məhz bu siyasəti səbəbindən çökdü. Baxmayaraq ki, Moskvanın dünya ölkələrinə təklif etdiyi alternativ iqtisadi inteqrasiya modeli var idi və ittifaq ölkələrinin montaj iqtisadiyyatına söykənən bu modelin uğursuzluğu sovet imperiyasının sonunu gətirdi.

 

 

SSRİ-nin dağılmasından sonra Azərbaycan da müstəqil dövlət kimi qlobal iqtisadiyyata inteqarsiya xəttini tutdu. Ölkəmizin bu inteqrasiya prosesində dünyaya təqdim edə biləcəyi ən dəyərli məhsul karbohidrogen ehtiyatları idi. Azərbaycan Allahın bizlərə bəxş etdiyi bu sərvətdən elə istifadə etməli idi ki, təkcə öz iqtisadiyyatını qurmaqla kifayətlənməməli, həm də suverenliyinin, dövlət müstəqilliyinin əsaslarını möhkəmlətməliydi. Bu da incə düşünülmüş neft və qaz strategiyasıyla mümkün idi.

 

Mərhum Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan neft və qaz strategiyası ilk illərdə sadəcə, qlobal iqtisadiyyata inteqrasiya məqsədi daşıyırdısa, onun siyasi varisi İlham Əliyevin uzaqgörənliyi nəticəsində bu strategiya daha da püxtələşdi və şaxələndi. Ölkəmiz hazırda təkcə dünya bazarına xammal satmaqla qalmır, həm də neft–kimya məhsulları istehsal edir, neftayırma və gəmiqayırma müəssisələrini qurur, inkişaf etdirir.

 

Neft strategiyasına bu dərəcədə geniş spektrdə baxdığını, onu qeyri-neft sektorunun təməl mənbəyinə çevirmək istədiyini İlham Əliyevin müxtəlif zamanlarda dilə gətirdiyi fikirlər də təsdiqləyir. Məsələn, çıxışlarının birində ölkə rəhbəri deyirdi: “Neft strategiyası Azərbaycanda sənayenin bir çox başqa sahələrinin yaranmasına və inkişaf etməsinə əsas yaradır”.

 

Elə bu çıxışın özü sizin oxuduğunuz bu geniş məqalədə iddia etdiyimiz fikirlərin ən yığcam ifadəsindən başqa bir şey deyil.

 

 

İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi son 15 ildə atılan addımların mahiyyətinə nəzər salanda ümummilli liderimiz tərəfindən Azərbaycan xalqına miras qoyulmuş neft və qaz strategiyasının nə qədər uğurla həyata keçirildiyini görə bilərik. Məlum olduğu kimi, Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndən cəmi bir il sonra - 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda dünyanın aparıcı neft şirkətləri ilə “Əsrin müqaviləsi” adı ilə tanınan “Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında” saziş bağlandı. Bu saziş həmin dövrdə Xəzər nefti ilə əlaqədar post-sovet məkanında imzalanmış ilk və ən böyük həcmli müqavilə idi. Sözsüz ki, hətta indiyə qədər imperialist niyyətindən əl çəkməyən Rusiyanın iradəsinə zidd olaraq bağlanan bu sənəd o zaman daha ciddi risklər daşıyırdı. Bütün çətinlikləri və riskləri gözə alan Heydər Əliyev bu riskləri azaltmaq üçün qonşu dövlətləri də maraqlı tərəfə çevirməli idi və siyasi ustalıqla buna nail oldu. 1997-ci ildə ilk “meyvələri” dərilən “Əsrin müqaviləsi”nin əhatə etdiyi quyular bu gün belə, Azərbaycanın neft hasilatında mühüm yeri tutur.

 

SOCAR prezidenti Rövnəq Abdullayev ötən il Neftçilər Günü münasibətilə qələmə aldığı bir məqaləsində də bu həqiqəti etiraf edərək yazırdı: “Ötən müddətdə aparılan kompleks tədbirlər hasilatın sürətli templərlə inkişafına güclü təkan vermişdir. Yaxın aylarda biz Azərbaycanda neft hasilatının 2 milyard tona çatacağını gözləyirik. Hazırda hasil edilən karbohidrogenlərin əsas hissəsi “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlar blokundan və “Şahdəniz” yatağından əldə olunur”.

 

 

Bununla belə, Azərbaycanın yeni lideri İlham Əliyev öz sələfindən təhvil aldığı estafetə yeni nəfəs gətirməyi də bacardı. Çünki Azərbaycan artıq 1994-cü ildəki sovet imperiyasının caynağından canını yenicə qurtarmış, xarici investorlardan asılı vəziyyətdə qalan ölkə deyildi. Azərbaycan neftçiləri yerli imkanlarımız sayəsində öz təbii sərvətlərini özləri istehsal etmək imkanına malik idilər. Amma bir çox dünya dövlətlərindən daha qüdrətli olan beynəlxalq korperasiyaların maraqlarından da tam imtina etmək olmazdı. Çünki bu maraqlar həm də Azərbaycanın suverenliyinin qarantı idi.

 

Bu iki reallıq qarşısında İlham Əliyev bağlanan müqavilələrdə Azərbaycanın payını artırmaq barəsində düşünür, beynəlxalq maliyyə qurumlarından ala biləcəyi bonuslarla neft strategiyasının yeni hədəflərini reallaşdırmağa çalışırdı. Təsadüfi deyil ki, ötən ilin sentyabr ayında “Əsrin müqaviləsi”nin subyektləri ilə bağlanan saziş yenilənmiş, SOCAR-ın bu hasilatdakı payı 11.65%-dən 25%-ə yüksəlmişdi. Həmin müqaviləyə əsasən Azərbaycanın mənfəət gəlirləri isə 75%-ə bərabər olub. Üstəlik, yenilənmiş neft strategiyasını həyata keçirmək üçün ölkəmiz xarici kreditorlardan 3.5 milyard dollarlıq bonus alıb.

 

 

İlham Əliyevin bu istiqamətdə atdığı uğurlu addımın ən yaxşı qiymətini yenə SOCAR prezidenti Rövnəq Abdullayev ötən il Neftçilər Günündə etdiyi çıxışında verib: “Ötən il ölkə üzrə hasil olunan 41 milyon ton neftin 7,5 milyon tonu, 29,4 milyard kubmetr qazın isə 6,3 milyard kubmetri, habelə bu ilin 8 ayında çıxarılmış 25,6 milyon ton neftin 5 milyon tonu, 18,7 milyard kubmetr qazın isə 4 milyard kubmetri SOCAR tərəfindən hasil edilmişdir. Yeni quyuların qazılması neft-qaz hasilatını yüksəltmək üçün ən etibarlı üsul olaraq qalır. Odur ki, qazmada müsbət dinamika əldə edilməsi şirkətin prioritet fəaliyyət istiqamətlərindəndir. 2017-ci ilin 8 ayında SOCAR üzrə 93646 metr qazma işi görülmüş və 52 quyu tikinti ilə başa çatdırılaraq mədənçilərə təhvil verilmişdir. "Ümid", "Günəşli", "Çilov", "Neft Daşları", "Darvin bankası", "Bulla-dəniz", "Qərbi Abşeron", quruda yerləşən "Qaradağ", "Pirallahı", "Səadan" yataqlarında qazma işləri uğurla davam etdirilir. Bütün dünyada təbii qaza tələbatın artdığı müasir dövrdə qaz hasilatının yüksəldilməsi qarşımızda duran əsas vəzifələrdəndir. Son illər ərzində Azərbaycanda qaz hasilatı artaraq ildə 29 milyard kubmetr səviyyəsini ötmüşdür. Neft ölkəsi kimi hələ qədim zamanlardan dünyada məşhur olan Azərbaycan "Şahdəniz" yatağının uğurla işlənilməsi nəticəsində qısa müddətdə dünya bazarında həm də alternativ təbii qaz mənbəyi kimi tanınmışdır. İndiyədək "Şahdəniz" yatağından təxminən 85 milyard kubmetr qaz, 21,2 mln ton kondensat çıxarılıb".

 

Azərbaycanın neft strategiyasının qarşıya qoyduğu hədəflərdən biri Qərblə inteqrasiyanı elə səviyyədə qurmaqdır ki, bu qarşılıqlı münasibətlərdə tərəflər bir-birindən taleyüklü dərəcədə asılı olsunlar. Bu həm də Azərbaycanın suverenliyinin Avropa ölkələrinin suverenliyinə ekvivalentliyi deməkdir. İlham Əliyevin neft və qaz strategiyası sayəsində bu hədəf reallaşmışdır. Avropa Birliyi ölkələri artıq Azərbaycanın neft və qaz kəmərlərinə öz enerji təhlükəsizliklərinin qarantı olaraq baxırlar. Xüsusilə TANAP, TAP qaz layihələrinə bağlanan ümidlərini gizlətmir, bunu rus qazı asılılığından xilas olmağın başlıca yolu kimi qiymətləndirirlər.

 

 

Azərbaycan liderinin uzaqgörənliyi neft və qaz strategiyasının yanlız bir istiqamətdə həyata keçirilməməsini şərtləndirib. Bunun da ciddi səbəbi var. Çünki karbohidrogen ehtiyatlarımız yalnız bir istiqamətə hesablansaydı, həm Azərbaycan bir dövlət kimi partnyorlarından asılı vəziyyətə düşər, həm də hər hansı fors-major hadisəsində öz satış imkanlarını reallaşdıra bilməzdi. Bu mənada “hər yumurtanı başqa bir zənbildə saxlamaq” kimi ingilis uzaqgörənliyini İlham Əliyev Azərbaycanın neft və qaz strtaegiyasına tətbiq etmişdir. Necə ki, hazırda karbohidrogen ehtiyatlarımız 7 müxtəlif neft və qaz ixrac kəməri vasitəsilə müştərilərinə nəql olunur. Bakı-Novorossiysk, Bakı-Supsa neft kəmərləri ilə yanaşı BTC bunlardan ən böyüyüdür və artıq neçə ildir ki, qlobal enerji təhlükəsizliyinin vacib elementlərindən biri kimi uğurla istismar edilir. Xüsusilə istifadəyə veriləndən indiyə qədər BTC ilə yarımmilyon tona yaxın Azərbaycan nefti nəql olunmuşdur.

 

İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın yeni enerji strategiyası həm də ölkəmizi qlobal enerji marşrutlarının ana keçid xəttinə çevirmək hədəfi var. Məsələn, Türkmənistan və Qazaxıstan neftinin də BTC ilə dünya bazarlarına nəqli nəzərdə tutulur. Rövnəq Abdullayevin fikrincə, Azərbaycan hazırda biz Avropanın ən iri infrastruktur layihəsini - "Cənub qaz dəhlizi"ni həyata keçirir: “Bu, "Şahdəniz-2" və sonrakı layihələrimiz çərçivəsində Azərbaycanda çıxarılacaq böyük təbii qaz həcmlərinin Aİ ölkələrinə daşınması məqsədi ilə yaradılan nəhəng infrastruktur zənciridir. "Cənub qaz dəhlizi" layihəsi çox sayda müxtəlif maraqlı tərəfləri və 3500 kilometrlik geniş bir coğrafiyanı əhatə edir. "Cənub qaz dəhlizi" layihəsi Azərbaycan, region ölkələri, eləcə də Aİ üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin (CQBK) genişləndirilməsi, Transanadolu Boru Kəməri (TANAP) və Transadriatik Boru Kəmərinin (TAP) inşası layihələri təməli 2014-cü ildə qoyulmuş "Cənub qaz dəhlizi" zəncirinin halqalarını təşkil edir”.

 

 

Azərbaycan məhz bu enerji strategiyası ilə artıq dünyanın investisiyaya ehtiyacı olan dövlətindən dünyaya investisya yatıran dövlətə çevrilib. SOCAR-ın Ukraynada, Gürcüstanda, Türkiyədə və bəzi Avropa ölkələrində yatırdığı investisiyalar bunun ən bariz nümunəsidir. Xüsusilə Türkiyədəki “Petkim” kimya sənaye kompleksi SOCAR-ın ən böyük beynəlxalq layihələrindəndir və iki ölkə arasında iqtisadi, siyasi, mədəni inteqrasiya prosesini sürətləndirir. Bir zamanlar SSRİ-nin montaj iqtisadiyyat anlayışı ilə rus imperiyası hədəfində bir-birinə bağlanan türkdilli ölkələr indi Azərbaycanın incə düşünülmüş neft və qaz strategiyası ilə başda bir hədəfdə birləşirlər. Bu isə Azərbaycanı potensial Türk dövlətləri ittifaqının mərkəzinə çevirmək deməkdir.

 

Göründüyü kimi, İlham Əliyevin son 15 ildə yürütdüyü siyasət Azərbaycanın suverenliyinin əsas qarantiyasına çevirmiş, karbohidrogen ehtiyatları qeyri-neft sektorunun formalaşdırılmasına və inkişafına yönəldilmiş, əsası mərhum Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş iqtisadi dirçəliş hədəflərinin ilk iki mərhələsi müvəffəqiyyətlə tamamlanmış, 3-cü mərhələyə - istisadiyyatımızın üst qurumunun yaradılması prosesinə qədəm qoyulmuşdur. Təbii ki, bu qədər həlledici məqamda Azərbaycanda hakimiyyət sükanının naşı əllərə düşməsi görülən bütün işlərin yarıda kəsilməsinə, iqtisadi tənəzzülün yaşanmasına gətirib, çıxara bilər. Məhz bu böyük hədəflərin reallaşması naminə mən İlham Əliyevi dəstəkləyirəm.

 

Sizə bu şərəfli yolda müvəffəqiyyətlər arzulayıram, mənim Prezidentim!