Putinin gözündə sülh

Kreml Ukraynaya qarşı təcavüz ehtimalını saxlamaq istəyir, lakin bu, nə bizim, nə də müttəfiqlərimiz üçün qəbulediləndir.

Bir neçə nüfuzlu nəşr dərhal iddia edir ki, Kiyev Rusiya ilə sülh sazişi bağlamaq üçün təzyiqlərə məruz qalır. Səbəb iddia edilən uğursuz əks-hücum və hər gün artan “müharibə yorğunluğu”dur. Eyni zamanda Qərb də bilir ki, sülhün davamlı olması üçün Moskva bunda maraqlı olmalıdır, əks halda sülh qaçılmaz olanı ləngitmək deməkdir və NATO ölkəsinə hücuma səbəb ola bilər. Əslində Putinin problemləri çoxalır və göstərmək istədiyi qədər vaxtı olmaya bilər, amma Kreml bir neçə ildən sonra Ukraynaya hücum etmək imkanını itirəcək şərtlərlə razılaşmayacaq.

Bu dəfə vəziyyət fərqlidir

“Bild”in köşə yazarı Julian Repke hökumət dairələrindəki mənbəyə istinadən bildirib ki, ABŞ və Almaniya Ukraynanı Rusiya ilə danışıqlara başlamağa məcbur etmək istəyirlər. Ağ Ev və Berlin bu məlumatı dərhal təkzib etsə də, Rusiya ilə sülh danışıqları mövzusu yenidən gündəmdədir. Ukraynanın payız hücumu öz məqsədlərinə çatmadı, Kreml guya müharibəyə uyğunlaşdı, Avropa etiraf etdi ki, Kiyevi söz verdiyi silahlarla vaxtında təmin edə bilmir, Qərbdə anti-Ukrayna qüvvələr qalib gəlir, ABŞ-ın dəstəyi seçkilər və Konqresdəki ultra-Trampistlərin mövqeyi səbəbindən təhlükə altındadır - bütün bunlar hadisələrin bundan sonra necə inkişaf edəcəyini göstərir.

ABŞ-ın NATO-dakı keçmiş səfiri İvo Daalder “Politico” üçün qələmə aldığə köşə yazısında belə qənaətə gəlir ki, vəziyyət dalana dirənmiş kimi görünür və bu, uzun müddət davam edə bilər. Lakin Kiyevdən diqqəti yayındırmaq olmaz, çünki Qərbin dəstəyinin zəifləməsi Kremlin xeyrinə köklü dəyişiklik demək olacaq. Onun fikrincə, Putinlə barışıq haqqında danışıqlar o zaman mümkündür ki, Rusiya Qərbi “kənarda oturtmaq” ümidini itirsin.

Daalder hesab edir ki, müharibənin uzanmasından qaçmaq lazımdır. Vaşinqton və əsas Avropa ölkələri 2022-ci ildə Finlandiya və İsveçi NATO-ya üzv olmağa dəvət etdikləri kimi, Ukraynaya və ya onun hökumətinin nəzarətində olan hissəsinə “dərhal və məcburi ikitərəfli təhlükəsizlik zəmanətləri” verməyi nəzərdən keçirməlidir. Eyni zamanda, o, aydın öhdəliklərdən çəkinməyi və fikirləri ümumi ifadələrlə məhdudlaşdırmağı məsləhət görür ki, bu da proseslərdə iştirakın dərəcəsini tənzimləməyə imkan verəcəkdir.

“Ukraynadakı müharibə ərazi ilə bağlı deyil, daha çox ölkənin siyasi gələcəyi ilə bağlıdır. Ukraynaya ciddi təhlükəsizlik təminatları verməklə ruslar aydın göstəriləcək ki, o, Ukraynanın gələcəyini müəyyənləşdirməkdə heç vaxt söz sahibi olmayacaq”, - keçmiş səfir yazır.

Daalderin ifadə etdiyi fikir əslində Ukraynanı öz taleyinə buraxmaq və qalib gəlmək üçün istədiyimiz hər şeyi bizə vermək təklifləri arasında kompromisdir. Keçmiş diplomatın tezisləri Qərbdə üstünlük təşkil edən nöqteyi-nəzərdir və bu tezislərdən belə çıxır ki, Ukraynaya yazıq olsa da, Rusiyanı məhv etmək, nüvə silahından istifadəyə təhrik etmək olmaz və döyüşü dayandırmağa razılaşması üçün Putinə “nəsə vermək lazımdır”.

Əgər “ərazi müqabilində sülh” ideyası qapı arxasından rəsmi müzakirə masasına çıxarılırsa, bu, beynəlxalq hüququn və elementar ədalət prinsiplərinin pozulduğu anlamına gəlir və geriyə yalnız sövdələşməkdə razılaşmaq qalacaq. Məsələ bunun Qərb üçün nə dərəcədə məqbul olması, həmçinin onun Budapeşt Memorandumu kimi bir kağız parçasına çevrilib-çevrilməməsidir. Eyni zamanda, etiraf etmək lazımdır ki, müəyyən şəraitdə bizim sadəcə seçimimiz qalmayacaq. Amma ümid var ki, heç kim bizim qolumuzu bükməyəcək, çünki Qərbdə də başa düşürlər ki, Kremlin şərtləri ilə döyüşlərin dayandırılması sülhə zəmanət verməyəcək, əksinə, növbəti təcavüz üçün ilk pillə olacaq, bu siyasət tez və ya gec NATO ölkələrinə sıçrayacaq.

Sonsuz Müharibə

Ukrayna Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəhbəri Aleksandr Litvinenko bildirib ki, Kreml Baltikyanı ölkələr, Moldova və Qazaxıstana qarşı təcavüzə hazırlaşmaq əmri verib. Çətin ki, onun səviyyəsində olan bir məmur müəyyən sübutlar olmadan belə bəyanatlar versin, çünki müttəfiqlər, şübhəsiz ki, bu məlumatı əldə etmək üçün müraciət edəcəklər.

Litvinenkonun sözləri Qərb ekspertlərinin gəldiyi qənaəti təsdiqləyir. Uğursuz müharibə nəticəsində Rusiyanın hərbi qüdrəti sarsılsa da, ordusunu 2022-ci il səviyyəsinə çatdırmaq üçün cəmi 6-8 il lazımdır. O zaman hərbi əməliyyatların aparılması ilə bağlı yeni biliklərlə silahlanmış və “yeni ilhaq edilmiş” ərazilərdən və “kənarlardan” toplanmış ac gəncləri öz sıralarına cəlb etməklə, Kreml Qərbə qarşı hibrid müharibəsini bərpa edə biləcək. Münhen Bundesver Universitetinin professoru Karlo Masala və Almaniya Müdafiə Nazirliyinin keçmiş əməkdaşı, Şərqi Avropa üzrə ekspert Niko Lange “Zeit” oxucularına bu barədə xəbərdarlıq edirlər.

Bu barədə Çexiya Prezidenti, NATO-nun keçmiş generalı Peter Pavel də hərbçilərinə danışır. Latviya prezidenti Edqars Rinkeviç isə deyib ki, Kremlin dişləri qırılmayana qədər dayanmayacağına onun şübhəsi yoxdur və bütün qonşular təhlükə altındadır.

“Mən tamamilə əminəm ki, Rusiya təbliğatına və bəzi Rusiya rəsmilərinin dediklərinə əsasən, Moskva təkcə Baltikyanı ölkələr, Moldova və ya Qazaxıstanla kifayətlənməyəcək, öz ənənəvi imperiyasını bərpa etməyə çalışacaq. Finlandiya da bu siyahıya daxildir. Onlar Sovet İttifaqından danışmırlar, 19-cu əsrin Rusiya imperiyasını xəyal edirlər”, - Latviya prezidenti bildirib.

1914-cü ildə Rusiya İmperiyasının sərhədləri Polşanın bir hissəsini də əhatə edirdi. Məşhur “tarixçi” Putin Varşavaya “Stalinin hədiyyəsi”ndən – qərb ərazilərindən danışır. Polşa prezidenti Anjey Duda da latviyalı həmkarının mövqeyini bölüşür. O, əmindir ki, “Polşanın təhlükəsizliyi təhlükə altındadır, ona görə də Rusiya məğlub olmasa, yenidən hücuma keçəcək”.

“Ukraynaya dəstəyimiz göz qabağındadır. Güman edirəm ki, Polşa hakimiyyəti, hansı siyasi düşərgədən olmasından asılı olmayaraq, tamamilə Polşanın və Avropanın maraqlarına uyğun həyata keçirilən bu siyasəti davam etdirəcək”, - Polşa Prezidenti noyabrın 20-də bildirib.

İmperator revanşizminin bərpası o zaman dayandırıla bilər ki, ruslar Ukraynada müharibədə qalib gəlməsinlər. Onun qoşunlarının ölkəmiz ərazisinin beşdə birini ələ keçirib Krıma quru dəhlizini açması durumunda Kremlin qələbəsini elan edəcəyi göz qabağındadır. Onlar daha çox istəyərdilər, lakin Putinin, onun ətrafının və Rusiya əhalisinin nəzərində insan və maliyyə itkiləri yeni zəbtləri tam əsaslandırır və söhbət mənfəətdən çox “böyük” dəyərlərdən gedir.

Bu baxımdan, Ukraynanı Kremlin şərtləri ilə sülh bağlamağa məcbur etmək, problemin öz-özünə aradan qalxacağına dair uşaq ümidilə labüd olanı ləngitmək cəhdi demək olardı. Ukraynalıların yenidən Avropanın qalxanı rolunu oynaması üçün Kiyevi gücləndirməmək ağılsızlıqdır. Ancaq kim deyir ki, bu dəfə təcavüzün hədəfi nə Moldova, nə də Baltikyanı ölkələr olacaq. Məlumdur ki, Putin, məsələn, Suwałki dəhlizini yaratmaqla NATO-nun qətiyyətini sınamağı düşünürdü.

Putinin fasiləyə ehtiyacı varmı?

“Bunker” çətin vəziyyətdə olanda adətən atəşkəs haqqında söhbətlər artır. Sonra hər cür “konservləşdirilmiş məhsullar” ortaya çıxır, anonim mənbələr və ekspertlər ortalıqda görünür, ki onları ofşor şirkətlər vasitəsilə problemsiz almaq olar. Ola bilsin ki, indinin özündə də Moskva rəqiblərinin “zəifliyini” hiss edərək sadəcə zamanın onun tərəfində olduğunu düşünür

Bəli, Rusiya sanksiyalardan yan keçməyə öyrəşdi, lakin Qərb “vintləri sıxmaqda” davam edir. “Reuters” xəbər verir ki, Rusiya neftini dünya bazarına çıxaran üç böyük yunan nəqliyyat şirkəti artıq qorxudan bunu etməkdən imtina edir və bunlar yalnız ilk əlamətlərdir. Danimarka Baltik dənizində rus gəmilərini bloklamaq ideyasını izləyir və Avropa Komissiyası Rusiyaya tankerlərin satışını qadağan etməyi təklif edir. Bu xəbərdən sonra Urals neftinin qiyməti dərhal 63 dollar/barelə düşüb.

2024-cü ildə hələ də Çinə və postsovet məkanı ölkələrinə sanksiyaya məruz qalan malları almaq üçün ümid etmək mümkün olacaqmı? - bütün bunlar birmənalı olmayan suallardır (xüsusilə də Pekin və Vaşinqton arasında münasibətlərin istiləşməsini nəzərə alanda). Şübhə yoxdur ki, Çin və Hindistan Rusiyanın enerji resurslarını böyük endirimlə almağa davam edəcəklər, lakin onlar çox da alıcılıq qabiliyyəti olmayan yuan və rupi ilə ödəniş edirlər. Üstəlik, “South China Morning Post” yazır ki, Çin “Sibirin gücü-2”yə investisiya qoymaqdan imtina edir və Rusiyadan yeni qaz endirimləri tələb edir. Və bu qaz kəməri olmadan “Qazprom” itirilmiş Avropa bazarını əvəz edə bilməyəcək.

Vəziyyət hətta hakimiyyətə sadiq olan rus oliqarxlarının da əsəblərini gərginləşdirir. Oleq Deripaska deyib ki, 2024-cü ildə Rusiya büdcəsi “bağlanmış iqtisadi artım və dövlət kapitalizminin zülmü” səbəbindən 10-12 trilyon rubl borclanacaq. Baxmayaraq ki, büdcə layihəsində ölkənin gəlirləri 35 trilyon rubl, xərcləri 36,6 trilyon rubl, kəsiri isə 1,59 trilyon rubl olaraq planlaşdırılıb. Oliqarx yazır ki, Rusiya “tələyə” düşüb və çox güman ki, “ciddi iqtisadi dəyişikliklər olmasa, gələn il “gəlir vəziyyəti buzda zərbə kimi görünəcək”. 

"Mobilizasiya potensialı"

İşğalçı ölkənin insan resursları bizimkindən çoxdur, lakin sərhədsiz deyil. SSRİ-də "ət hücumları" problem deyildi, lakin müasir Rusiyada doğum nisbətində azalma qeydə alınır. Əbəs yerə abortun qadağan edilməsi və qadınlar üçün ali təhsilin populyarlaşmaması ideyası kimi təşəbbüslər ortaya çıxmayıb.

Söhbət gücdən getmir, söhbət Kremlin bu cür insan itkilərini ödəyə bilib-bilməyəcəyindən gedir.

Müəllif: Boqdan Zasumçuk

Tərcümə etdi: Ovqat.com