ABŞ Müdafiə naziri Llyod Ostinin noyabrın 20-də Kiyevə səfərindən sonra Ukrayna hərbi dairələri ilə siyasi hakimiyyət arasında münasibətlər tamamilə korlanıb.

Ovqat.com-un məlumatına görə, bu iddianı “Ukrainskaya Pravda” (UP) nəşri irəli sürüb. 

Nəşrin iddiasına inansaq, buna səbəb Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş komandanı Valeri Zalujnının öz həmkarına bəzi mətləbləri pıçıldaması olub. Onsuz da araları 2022-ci ilin birinci yarısından açıq olan Ukrayna prezidenti ilə Baş komandan arasında ziddiyyət açıq müstəviyə keçib.

“Noyabrın 20-də Kiyev-Pasajırski dəmir yolu vağzalının platformasında yüksək səviyyəli amerikalı qonaq qarşılandı. Ləyaqət İnqilabının ildönümü ərəfəsində Pentaqonun rəhbəri Lloyd Ostin gözlənilməz səfərlə Ukraynaya gəlmişdi.

Onun gəlişi fövqəladə bir şey olmamalı idi: sadəcə olaraq Ukrayna qəhrəmanlarına hörmət və Vaşinqtonun Ukraynaya davamlı dəstəyinin bəyanatı. Lakin məhz bu səfər, UP-nin fikrincə, Kiyevdə hərbi və siyasi rəhbərlik arasında gərginlik üçün əlavə katalizator rolu oynayıb. Belə təəssürat yaranıb ki, Zelenski Ostinin səfərindən sonra Zalujnını əvəz etmək qərarına yaxınlaşıb”, - nəşr adını açıqlamadığı etibarlı mənbələrə istinadən bildirib.

Gərginlik nədən qaynaqlanır?

UP-nin bildirdiyinə görə, hərbi və siyasi lider arasındakı bu gərginliyin ilk cücərtiləri hələ rus qoşunları Ukraynanın paytaxtını tərk etməzdən əvvəl - keçən ilin yazında başlayıb. Buna səbəb isə Ukrayna ordusunun rus işğalçıları üzərində qazandığı uğurun Zalujnının nüfuzunu yüksəltməsi olub:

“Keçən ilin yazında Zalujnının mümkün ambisiyalarından ilk narahat olan Prezident Aparatının rəhbəri Andrey Yermak idi. Prezident ofisinin rəhbəri “1 nömrəli obyekt” adlanan sığınacaqda Zelenski ilə birlikdə olarkən onun bütün ətrafının diqqətini mütəmadi olaraq Zalujnıya yönəldirdi.

“Hələ heç birimiz bu barədə heç nə düşünmürdük, amma Andrey hər gün Valera haqqında nəsə pıçıldayardı. Bəzən onun öz fondunu yaratması, bəzən çox mediatik təmayülü , bəzən "zəhmətkeşlərin" əhatəsində olması, başqa şeylər” -“Obyekt 1”ə (Zelenski-Ovqat.com) çıxışı olan hakim komandanın üzvlərindən biri UP ilə söhbətində xatırlayır.

Mənbə bildirir ki, siyasi rəhbərliklə xoşagəlməz gərginliklərdən sonra Zalujnıy qəsdən media sahəsində görünmədi. “Onun ictimai fəaliyyəti sosial şəbəkələrdə yazıları, iki il ərzində müharibənin gedişi ilə bağlı bir neçə müsahibəsi, daha sonra isə eksklüziv olaraq xarici nəşrlərə açıqlaması ilə məhdudlaşırdı. Lakin bu, Ofisin Komitə rəhbəri ilə siyasi rəqabətlə bağlı qorxularını aradan qaldırmağa kömək etmədi. Məsələ burasındadır ki, Zalujnıyın ictimaiyyətdə yoxluğu “Gənc Papa” serialında olduğu kimi bir effekt yaratdı: lider qəti şəkildə media sahəsində olmadığından onun hər bir bəyanatı və ya hər hansı digər fəaliyyəti dərhal fenomenə çevrilir və hadisəyə səbəb olurdu - cəmiyyətin fenomenal reaksiyasına”, mənbə nəşrə açıqlamasında bildirib. Onun dediyinə görə, Zalujnının cəbhədə qazandığı uğurlar ukraynalılar arasında onu az qala tanrılaşdıracaq qədər populyarlaşdırırdı. Bu da təbii ki, Zelenskinin komandasını narahat edirdi.

“Silahlı Qüvvələr Kiyev vilayətində, Xarkov və Xerson istiqamətlərində nəzərəçarpacaq uğurlar qazanır, əks-hücum üçün hazırlıqlar davam edir və Ukrayna müqavimətinin tarixi bir sıra qələbələri baş verirdi… Lakin Ukraynanın cənubdakı hücumu dayandıqdan sonra fikir ayrılıqları müharibənin iki cəbhəçisi arasında münasibətlərin ab-havasını o dərəcədə zəhərləməyə başladı ki, onlar ictimailəşdi”, - məqalədə qeyd olunur: 

“Son vaxtlar Zelenski ilə Zalujnı arasındakı münasibətləri ört-basdır edən siyasi və emosional çılpaqlığı bir kənara qoysaq, onlar arasındakı gərginliyin xarakteri hərb ilə siyasətin qarışmasından yaranır. Zelenski ordu rəhbərliyinə siyasət elementlərini, yəni Zalujninin məsuliyyət sahəsini gətirdi. Əvəzində öz iradəsinə zidd olaraq Silahlı Qüvvələrin rəhbəri siyasi reallıqda, yəni prezidentin həyati maraqları sferasında nəzərə çarpan fenomenə çevrildi.

Rusiyanın genişmiqyaslı işğalından əvvəl rəsmi baş komandan kimi Zelenski hərbi mövzulara, məsələn, yolların tikintisinə və ya oliqarxlarla mübarizəyə daha az diqqət yetirirdi. Lakin böyük müharibənin ikinci ilində prezident ali baş komandan statusundan formal olaraq deyil, faktiki olaraq (hərbi planlaşdırma və komandanlıqda iştirak etmək sahəsində) istifadə etməyə başladı. Şərait obyektiv olaraq bunu tələb edirdi.

Zelenski müharibəyə başlayanda siyasətçi olmaqdan əl çəkmədi və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sərt iyerarxik strukturuna ona xas olmayan davranış formalarını gətirdi.

Zalujnını kənarda qoyaraq, ordunun müxtəlif qollarının komandirləri ilə əlaqə yaratmaq üçün əslində paralel yollar yaradan da Zelenski idi. Məsələn, Quru Qoşunlarının komandirləri Oleksandr Sırski və ya Hərbi Hava Qüvvələri Mikola Oleşuk ilə.

Aydın məsələdir ki, bu siyasət komandirlərlə birbaşa təmas prezidentin işini sürətləndirirdi, lakin eyni zamanda məlumatların bir hissəsini öz formal tabeliyində olanlardan yalnız risk altında öyrənən Silahlı Qüvvələr rəhbərinin işini sabitsizləşdirirdi.

"Bəzən belə bir təəssürat yaranırdı ki, Zelenskinin iki növ silahlı qüvvəsi var: Sırskinin komandanlıq etdiyi "yaxşılar"la digər favoritlər və Zalujnıya tabe olan "pis"lər. Bu, Baş komandanı xeyli ruhdan salır və ən əsası, "pis" silahlı qüvvələrin başçısı imici ona bütün orduya komandanlıq etməyə mane olur”, - Zalujnının yaxın çevrəsindən olan şəxs UP ilə söhbətində belə deyib.

Nəşr bildirir ki, media orqanlarında orduda korrupsiya iddiaları barədə yazılar çıxdıqdan sonra Zelenski ciddi kadr dəyişikliklərinə başlayıb. İşdən qovulanların böyük əksəriyyəti isə Zalujnıya yaxın adamlar olur. “Bütün bu hərbçilər Ali Baş Komandan Zalujnının orbitindən idilər və onların işdən çıxarılması komandanlığa şaquli sabitlik gətirir. Zalujnının ona yaxınlaşmaq cəhdi kimi qiymətləndirdiyi cənubun müdafiəsi üçün Naevə qarşı cinayət işi bu hekayənin başqa bir fəslidir.

Amma prezidentlə Silahlı Qüvvələrin rəhbəri arasında gərginlik ən çox cənubda əks-hücum başlayandan sonra artdı… Aydındır ki, bunun qarşısıalınmaz hərbi səbəbləri var idi: rusların nəhəng müdafiə şəbəkəsi qurmaq üçün kifayət qədər vaxt qazanmışdı, belə bir şəraitdə Ukrayna Silahlı Qüvvələrində xeyli qüvvə çatışmazlığı var idi, onlar vəd edilən bütün təchizatları almadılar və rusların havada tam hökmranlığı ilə qarşılaşdılar”.

“UP” iddia edir ki, Ukraynanın əks-hücum əməliyyatında gözlənilən uğuru qazanmaması Zelenskinin nüfuzdan düşməsi ilə nəticələnir. Maraqlıdır ki, prezidentin əksinə Zalujnı getdikcə nüfuz qazanır və hətta ictimai rəydə Zelenskini üstələyir.

“Zalujnıy siyasi bəyanatlarla çıxış etmir, partiyası, hətta ictimai hərəkatı və ya fondu yoxdur. Amma Ukrayna Prezidenti Ofisi müntəzəm olaraq sosioloji sorğular sifariş verir və sorğularda bir qayda olaraq Zalujninin göstəriciləri durmadan artır.

Ötən gün “rəsmi” Telegram kanallarından biri prezidentin siyasi reytinqini göstərib, bu reytinqdə Zelenski birinci turda qərar verənlər arasında təxminən 47 faiz səs toplayıb. UP, Reytinq qrupu tərəfindən aparılan, lakin dərc edilməyən həmin araşdırmanın tam məlumatları ilə tanış olmaq fürsəti qazanıb. Əsas cədvəl isə hazırkı prezidentin general Zalujnı ilə ikinci tura getməsinə yox, Zelenskinin bu ikinci raundda qalib gələ bilməyəcəyinə işarə edir”.

Zalujnı seçki üstünlüyü qazanmaq üçün hər hansı bir siyasi iş görübmü? Qətiyyən! Onun ümumiyyətlə siyasi media qurumu kimi yoxdur. Onun potensial reytinqi Ukraynanın Rusiyasız yaşamasına dair məlum tezislərinin nəticəsidir. Böyük müharibə şəraitində belə, Ukrayna cəmiyyəti qüvvələrin siyasi balansına can atır və Ukrayna demokratiyası öz canlılığının daha bir nümunəsini nümayiş etdirir.

Dərd burasındadır ki, Zelenski onun başına bəla kəsilən Zalujnını istefaya da göndərə bilmir. Çünki bunun ictimai rəydə və hərbçilər arasında necə qarşılanacağını da bilmir. Üstəlik, istefaya göndəriləcəyi təqdirdə Zalujnı siyasi partiya yarada və Zelenski hakimiyyətini daha çox təhdid edə bilər. 

Bütün bunlar azımış kimi, Zalujnının son zamanlar xarici media qurumlarına verdiyi müsahibələr də Zelenskini xeyli düşündürür. Hərbi komandanın ötən ay “The Economist” nəşrinə verdiyi müsahibə də tərəflər arasında ixtilafı daha da artırıb. Həmin müsahibədə Zalujnı vurğulayırdı ki, indiki şəraitdə Ukraynanın böyük qələbə üçün resursları yoxdur. Bunun üçün ilk növbədə, yeni qüvvələrin işə qəbulu, təlimi və təchizatı sistemini keyfiyyətcə yüksək səviyyəyə çıxarmaq və tərəfdaşlardan Silahlı Qüvvələrin texnoloji təminatında sıçrayış əldə etmək lazımdır.  Bəs bu sıçrayışı etmək üçün Ukraynaya nə qədər vəsait lazımdır?

UP-nin məlumatına görə, Baş Qərargahın hesablamaları göstərir ki, prezidentin Ukraynanın bütün ərazisini azad etmək tapşırığını yerinə yetirmək üçün 350-400 milyard dollarlıq vəsait və xeyli saydan canlı qüvvə lazımdır.

“Baş Qərargah noyabrda Kiyevə son səfəri zamanı Pentaqonun rəhbəri Lloyd Austin ilə bəzi planlaşdırma fikirlərini bölüşüb.

"Ostinə 17 milyon mərmi ehtiyacı barədə məlumat verildi. O, yumşaq desək, təəccübləndi, çünki bütün dünyada bu qədər mərmi toplamaq mümkün deyil", - Müdafiə Qüvvələrinin yüksək rütbəli rəsmilərindən biri UP-a bildirib.