Birləşmiş Ştatlar və Böyük Britaniya Yəməndəki husi hədəflərinə növbəti zərbələr seriyasına başlayıb.

Ovqat.com-un məlumatına görə, Yəməndən yayımlanan “Əl-Masirah” telekanalı bu barədə bildirib.

Telekanalın iddiasına inansaq, ölkənin Hudeyda və Saada əyalətləri ABŞ və Böyük Britaniya  hücuma məruz qalıblar.

ABŞ Mərkəzi Komandanlığı (US Centcom)  da bu iddiların təsdiqləyib. Centcom-dan verilən məlumata görə, Yəmən mövqelərini hədəfə alan “Tomahawk” qanadlı raketləri 2 esminesdən atılıb. Hücumda iştirak edən təyyarələr isə bir təyyarə gəmisindən idarə olunub.

Yəmən Silahlı Qüvvələrinin sözçüsü, briqada generalı Yəhya Səri “Əl-Masirah” telekanalına açıqlamasında “Amerika-Britaniya təcavüzkar təyyarələrinin” son saatlar ərzində 48 hava hücumu təşkil etdiyini deyib.

O bildirib ki, Əmanət əl-Asimə və Səna əyalətinə 13, Taiz əyalətinə 11, Əl-Hudeydə əyalətinə 9, Əl-Beydə əyalətinə 7, Həcc əyalətinə 7 hücüm baş verib.

Maraqlıdır ki, hücumdan əvvəl Yəməndəki SEPAH qüvvələri hədəfə nöqtələrini tərk ediblər. Bu məlumatı isə ABŞ-ın məşhur  “The Wall Street Journal” nəşri yayıb.

Nəşr yazıb ki, Yəməndəki SEPAH və Hizbullahdan olan 50 hərbi məsləhətçi “gəmilərə raket və dron zərbələri endirməyə kömək etdikləri” sahil bölgələrini tərk edərək paytaxt Sənaya yollanıblar.

Məlumatda həmçinin vurğulanır ki, SEPAH və Hizbullah zabitləri Suriyadakı mövqelərini də tərk edib ölkənin şərqinə çəkiliblər.

Qeyd edək ki, fevralın 3-nə keçən gecə də ABŞ və Böyük Britaniyanın Qırmızı dənizdəki hərbi donanması İraq və Suriyadakı iranyönlü qrupların, xüsusilə də SEPAH-ın xüsusi təyinatlısı sayılan SEPAH-e-Qüds hədəflərinə zərbələr endirilmişdi. Onlara Avstraliya, Bəhreyn, Kanada, Danimarka, Hollandiya və Yeni Zelandiyanın bölgədəki qüvvələri də qatılmışdılar. Hücum nəticəsində husilərin Yəməndə 13 məntəqəsində 36 hədəf sıradan çıxarılmışdı.

Husilər kimdir?

Qətərin “Əlcəzirə” telekanalı 12 yanvar 2024-cü il tarixli buraxılışında bu suala belə aydınlıq gətirib:

Husilər Yəməndə on ildir ki, vətəndaş müharibəsi aparır.

Husilərin Qırmızı dənizdəki gəmilərə bir neçə həftəlik hücumlarından sonra ABŞ və İngiltərə Yəmənə hərbi zərbələr endirərək cavab verdilər.

Husilər Yəməndə yerləşən İranla əlaqəli qruplaşmadır və hücumlarının İsrailin Qəzzanı bombalamasına və beynəlxalq ictimaiyyətin buna son qoymamasına cavab olduğunu bildirirlər.

Husilər ilk növbədə İsraillə əlaqəli gəmilərə hücum etdilər və dekabr ayında Pentaqon ticarət daşımalarını hücumlardan qorumaq üçün çoxtərəfli koalisiya qurdu. Pentaqonun məlumatına görə, hazırda bu koalisiya qüvvələrin tərkibinə 20-dən çox ölkə daxildir.

"Ənsar Allah" (Allahın tərəfdarları) olaraq da bilinən husilər, paytaxt Sana və Səudiyyə Ərəbistanına bitişik bəzi qərb və şimal bölgələri də daxil olmaqla Yəmənin çox hissəsini idarə edən silahlı bir qrupdur.

Husilər 1990-cı illərdə meydana gəlib, 2014-cü ildə isə Yəmən hökumətinə qarşı üsyan qaldıraraq onu istefaya məcbur edərək ən ağır humanitar böhrana səbəb olublar. Onlar illərlə İranın dəstəyi ilə Səudiyyə Ərəbistanının başçılıq etdiyi hərbi koalisiyaya qarşı mübarizə aparırlar. İki qarşı tərəf də dəfələrlə sülh danışıqları aparmağa çalışıblar.

Lakin analitiklər deyirlər ki, şiə qruplaşması olan husilər İranın kuklası kimi qəbul edilməməlidir. Onların öz bazası, maraqları və ambisiyaları var.

Yəməndə yaşanan vətəndaş müharibəsində vəziyyət necədir?

Yəmən on illik vətəndaş müharibəsi vəziyyətindədir, çünki husilər ölkənin bəzi bölgələrini nəzarət altında saxlayırlar. Qrup Səudiyyə Ərəbistanı ilə atəşkəs danışıqları aparır.

Yəmənin rəsmi hökuməti Ədən şəhərində yerləşir və ona Prezident Rəşad əl-Əlimi rəhbərlik edir.

Əl-Əlimi 2022-ci ildə sürgündəki ölkə prezidenti əbd-Rabbu Mənsur Hadi hakimiyyəti ona təhvil verdikdən sonra vəzifəyə başladı. Hadi və husilər arasındakı münasibətlər xüsusilə gərgin idi.

Yəmən vətəndaş müharibəsi ölkəni Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 2023-cü ilin mart ayında "dünyanın ən pis humanitar böhranı" adlandırdığı vəziyyətə saldı.

BMT-nin hesablamalarına görə, 21,6 milyon insan və ya Yəmən əhalisinin üçdə ikisi "humanitar yardım və qoruma xidmətlərinə möhtacdır".

Husilərlə hərbi koalisiya arasındakı döyüşlər ötən il xeyli səngidi. 2023-cü ildə Yəmən üsyançıları və hökumət qüvvələri də üç gün ərzində təxminən 800 əsiri mübadilə etdilər.

Husilər Omanın vasitəçiliyi ilə Səudiyyə Ərəbistanı rəsmiləri ilə davamlı atəşkəs barədə danışıqlar aparırlar. Səudiyyə Ərəbistanı da 2023-cü ildə İranla münasibətləri bərpa etmişdi ki, bu da Yəməndə sülh prosesinə ümidlər yaratmışdı.

Husilər niyə Qırmızı dənizdəki gəmilərə hücum edirlər?

Husilər, İsrail ilə potensial əlaqələri olan ticarət və hərbi gəmilərə hücumlarının ilk növbədə Təl-əvivə Qəzza ilə müharibəsini dayandırmaq üçün təzyiq göstərməyə yönəldiyini söyləyirlər. Noyabrın 18-də qrup "Galaxy Lider" adlı yük gəmisini ələ keçirdi və o vaxtdan bəri bu gəmi yəmənlilər üçün turistik məkana çevrildi.

Qırmızı dənizdə interaktiv hücumlar

Husilər, yanvarın əvvəlində ABŞ və İngiltərə tərəfindən Yəmənə edilən hücumlardan sonra da İsrailə bağlı gəmilərə hücumu davam etdirəcəklərini vurğulayıblar.

Qrup həmçinin İsraildən Qəzzaya daxil olan humanitar yardımın həcminin artırılmasına icazə verilməsini tələb edir.

Ancaq analitiklər hücumların husilərə başqa yollarla da kömək etdiyinə inanırlar. Yəmən daxilində qruplaşma Qəzza əhalisinin xalq dəstəyinə arxalanaraq işə qəbulun kəskin artması ilə üzləşdi. ABŞ kimi böyük güclərin hücumları və cavabları digər ölkələri və hökumətləri də onlarla danışıqlar aparmağa məcbur edir və bu da beynəlxalq səviyyədə rəsmi olaraq tanınmadıqları bir vaxtda onlara faktiki legitimlik qazandırır.

Qırmızı dəniz və Süveyş kanalı qlobal konteyner daşımalarının yüzdə 30-unu təşkil edir və hücumlar başlayandan bəri bir neçə gəmi şirkəti bunun əvəzinə Afrika üzərindən gəmilər göndərəcəklərini bəyan ediblər.

Son eskalasiya Yəməndəki kövrək sülhə təsir edəcəkmi?

Analitiklər deyirlər ki, husilərin Qırmızı dənizdəki gəmilərə hücumları Yəmən daxilində sülhü təhdid edə bilər, halbuki on illik müharibədən sonra atəşkəs danışıqları sürət qazanmışdı.

Dekabrın sonunda BMT danışıqlarda ciddi irəliləyiş əldə ediləcəyini açıqlamışdı, lakin mütəxəssislər husilərin Qırmızı dənizdəki fəaliyyətinin son anlaşmaları poza biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər. Hücumların ABŞ-ın hərbi reaksiyasına səbəb ola və bunun da öz növbəsində "kövrək atəşkəs şərtlərini poza biləcəyi" ehtimalı var.

Bəzi analitiklər, husilərin artan saylarını – işə qəbulun artması səbəbindən–ambisiyalarını genişləndirmək üçün istifadə etməyə meylli ola biləcəyindən də qorxurlar. Son həftələrdə husilər beynəlxalq səviyyədə tanınmış Yəmən hökumətinin son qalası olan Mariba ətrafında 50.000 əsgər yerləşdirdilər.

Lakin digər analitiklər qeyd edirlər ki, husilər Səudiyyə Ərəbistanı ilə daha sıx əlaqələr qura bilərlər ki, bu da onları Yəmən daxilində gərginliyin artmasına səbəb olacaq hər hansı bir hərəkətdən çəkindirə bilər.