Belarus Avropanın ona qarşı çıxarmağa çalışdığı sanksiyalara sərt cavab verməyə hazırdır. 
 
Ovqat.com-un məlumatına görə, dünən Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko Aİ-nə bu barədə xəbərdarlıq edib.
 
Onun sözlərinə görə, Aİ Belarusa qarşı 5-ci sanksiya paketini qəbul edərsə, Minsk onunla bütün kommunikasiya əlaqələrini kəsə bilər:
 
“Bir çoxları bizi beşinci paketlə qorxutmağa başlayıb. Bu beşinci paket üçün Roman Aleksandroviçə (Belarusun baş naziri) göstəriş verilib: biz onlara heç nəyi bağışlamayacağıq. Polşa bizi qorxudur ki, sərhədi bağlayacaq. Zəhmət olmasa bağlayın: asta qaçan namərddir. Bəs biz Belarusdan Avropa ölkələrinə tranziti bağlasaq, nə olacaq? Avropaya tranzit xətti Ukraynadan keçə bilməz, çünki orada Rusiya ilə sərhəd bağlıdır. Baltikyanı ölkələrdə isə tranzit yolları yoxdur. Biz tranzit xətlərini polyaklar və ya almanlar üçün bağlasaq, nə edəcəklər? Biz öz suverenliyimizi və müstəqilliyimizi müdafiə edərkən heç nədən çəkinməyəcəyik”.
 
Lukaşenko xatırladıb ki, Yamal-Avropa transmilli əsas ixrac qaz kəməri Belarus ərazisindən keçir və son vaxtlar Rusiyadan Qərbə qaz tranzitinin həcmi xeyli artıb.


 
 “Biz Avropanı isidirik, onlar isə bizi hədələyirlər ki, sərhədi bağlayacaqlar. Bəs biz təbii qazı tamamilə bağlasaq, necə? Ona görə də mən Polşa rəhbərliyinə, litvalılara və başqa beyinsiz adamlara danışmazdan əvvəl düşünməyi tövsiyə edərdim. Amma bu onların problemidir. Amma Xarici İşlər Nazirliyimiz Avropadakı hər kəsə xəbərdarlıq etməlidir: əgər bizə həzm edə bilməyəcəyimiz və qəbulolunmaz əlavə sanksiyalar tətbiq etsələr, cavab verəcəyik. Necə cavab verəcəyimizi biz ay əvvəl onların diqqətinə çatmırmışıq", - Lukaşenko belə deyib.
 
Xatırladaq ki, Belarusla Aİ arasında münasibətlər 2020-ci ilin avqustunda respublikada keçirilən prezident seçkilərindən sonra pisləşib. Qərb ölkələri Lukaşenkonu dövlət başçısı kimi tanımır və rəsmi Minskə qarşı bir neçə sanksiya paketi təqdim edib. Belarus və Aİ sərhədində baş verən miqrasiya böhranı ilə əlaqədar Brüssel beşinci məhdudiyyətlər paketi hazırlayır.
 
Belarusun bağlamaqla təhdid etdiyi Yamal-Avropa xətti Rusiyanın Avropanı qazla təchiz edən əsas boru kəmərlərindəndir. Bu kəmər 1999-cu ildə Ukraynadan yan keçməklə çəkilib. Qərbi Sibirin şimalındakı qaz yataqlarını Avropaya birləşdirən kəmər Rusiya qazının “qoca qitə”yə nəqlinin çevikliyini və etibarlılığını artıran əlavə ixrac dəhlizi hesab olunur. Kəmər Rusiya, Belarus, Polşa və Almaniya ərazisindən keçir. 
 
Ümumi uzunluğu 2000 km-dən çox, diametri 1420 mm olan kəmərlə ildə 32,9 milyard kub metr qaz ixrac olunur. Kəmərin dörddə birindən çoxu (575 km) Belarus ərazisindən keçir. Sibirdən Avropaya qaz nasoslayan kəmərin 15 kompressor stansiyası var ki, bunlardan 5-i Belarus ərazisində yerləşir. Dolayısıyla Lukaşenkonun həqiqətən də Avropanın qərbinə qaz ixracını dayandırmaq imkanı var.


 
Nəzərə alsaq ki, Rusiyanın 2019-cu ilə qədər Ukrayna üzərindən Avropaya nəql etdiyi ildə 85 kub metr gücündə olan qaz xətti də tamamilə dayandırılıb, Yamal-Avropa kəmərinin əhəmiyyətinin daha da artdığını anlaya bilərik. Üstəlik, istər Ukrayna üzərindən keçən, istərsə də Yamal-Avropa qaz kəmərləri eyni məkana uzanır – Qərbi Avropaya. Rusiya sentyabr ayından etibarən dayandırdığı Ukrayna xətti ilə qaz nəqlini kompensasiya etmək üçün “Şimal axını-2” kəmərini çəkib, fəqət onun işə düşməsi Avropa İttifaqının bürokratik əngəlləri sayəsində ləngiyir. Ən son məlumata görə, “Şimal axını-2” layihəsinin işləyib-işləməyəcəyi barədə qərarı qarşıdakı yaz aylarında Avropa İttifaqının müvafiq orqanları verəcək. Aİ əgər bu kəmərdən siyasi basqı vasitəsi kimi istifadə olunması niyyətini müəyyənləşdirsə, qərarın Rusiyanın əleyhinə çıxacağı bəllidir. Rusiya isə son zamanlar açıq şəkildə qaz kəmərlərindən Avropaya siyasi basqı aləti kimi istifadə edir. Dolayısıyla gələn ilin ilk rübündə başlayacaq müzakirələrin “Qazprom”un leyhinı sonuclana biləcəyi ehtimalı böyükdür.
 
Zənnimizcə, Rusiyanın son zamanlar Avropa ölkələrini qazla imtahana çəkməsinin əsas səbəblərindən biri də “Şimal axını-2” layihəsini Aİ-yə qəbul etdirmək məqsədi güdür. Nədən ki, Rusiyanın Ukrayna və Belarus üzərindən qaz nəqlini dayandırması faktiki olaraq enerji idxalından asılı vəziyyətdə qalan Avropanın çarəsizliyindən faydalanıb öz siyasətini ona diktə etmək deməkdir. 


 
Bunu birbaşa deyil, Belarus üzərindən həyata keçirilməsi isə ilk baxışdan yaxşı düşünülmüş ssenari təəssüratı yaradır. Belə ki, “Qazprom” Avropa tərəfdaşları ilə bağladığı müqavilələrə əsasən qaz nəqlini dayandıra bilməz. Amma bunun “ipə-sapa yatmayan” Lukaşenko tərəfindən dayandırılmasına qarışmaq da formal olaraq “onun əlində deyil”. Moskvanın bu cür uydurma dəlilləri Aİ-də kimlərəsə haqlı olaraq inandırıcı görünməyə bilər (Lukaşenkonun Putindən icazə almadan “Qazprom”un kəmərini dayanadırması mümkün deyil), amma hüquq siyasi mülahizələrə yox, formal reallıqlara istinad edir. Formal reallıq isə Rusiyanın tərəfindədir.
 
Zənnimizcə, Belarusun Yamal-Avropa qaz kəmərini dayandırması Rusiyanın nəinki iqtisadi maraqlarına zərbə vurmur, əksinə onun cari hədəflərinə tam cavab verir. Çünki Rusiya Yamal-Avropa kəməri ilə nəql etdiyi qazı Avropanın məcburən razılaşacağı “Şimal axını-2” kəməri ilə onsuz da “qoca qitə”nin enerji bazarına çıxarcağına inanır. Moskvanın fikrincə, qarşıdan soyuq qış ayları gəldiyindən Avropa ölkələri istəsə də, istəməsə də, bu təkliflə razılaşmağa məhkumdur. Avropaya başqa xətlə çıxarılacaq qaz isə köhnə müqavilələrdə nəzərdə tutulan fyuçers qiymətlərilə deyil, real bazar qiymətinə satılacaq. Enerji qıtlığı yaşayan Avropada qış aylarında qazın spot (gündəlik) qiymətinin isə fyuçers qiymətlərindən dəfələrlə baha olacağı gözlənilir. Təsadüfi deyil ki, Avropanın gündəlik enerji satış bazarlarında sentyabrın sonlarından etibarən qazın qiymətləri astronomik səviyyələrdə artmağa başlamış, hətta 1000 kub metr qazın qiyməti 1000 dolları keçmişdi. Halbuki, Rusiyanın Avropa ölkələri ilə bağladığı çoxillik qaz müqavilələrində bu rəqəm 200-300 dollar civarında idi. Qış aylarında qiymətlərin hətta 2000 dollara yüksələcəyi gözlənilir. 


 
Qısası, Belarus Yamal-Avropa qaz kəmərini bağlayarsa, Rusiya həm “Şimal axını-2” kəmərini zorla Aİ-yə qəbul etdirəcək, həm də ona qaz 5-10 dəfə baha sata biləcək.
 
Heydər Oğuz,
Ovqat.com