«Yeni Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektoru (IGB) qaz kəmərinin istismara verilməsi Bakı və Brüssel tərəfindən Avropanın Rusiya qazından daha az asılılığına doğru addım kimi elan edilib. Di gəl ki, Azərbaycanın bu ilin əvvəlində Avropa Birliyinə vəd etdikləri cüzi artımı belə həyata keçirə bilməyəcəyini göstərən başqa əlamətlər meydana çıxıb».

Ovqat.com xəbər verir ki, «Eurasianet» nəşri bu iddianı irəli sürüb.

Nəşrin «Azərbaycan Bolqarıstana yeni qaz kəməri açır»  sərlövhəli məqaləsində bildirilir:

Oktyabrın 1-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin, Avropa İttifaqının liderləri və Bolqarıstanın bir sıra qonşuları – Serbiya, Şimali Makedoniya və Rumıniyanın da iştirak etdiyi Sofiyada keçirilən mərasimdə IGB-nin açılışı olub.

İGB layihəsi Avropanın enerji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsində və qaz tədarükünün şaxələndirilməsində mühüm rol oynayacaq”, - Əliyev çıxışında bildirib.

“Bu boru kəməri oyunu dəyişdirir. Bu, Bolqarıstan və Avropanın enerji təhlükəsizliyi üçün oyunu dəyişdirir”, - Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen bildirib. “Bu, azadlıq deməkdir. Bu, Rusiya qazından asılılıqdan azad olmaq deməkdir”.

Azərbaycandan Gürcüstan və Türkiyə ərazisindən Yunanıstana qədər Cənub Qaz Dəhlizini təşkil edən üç boru kəmərindən qazla təmin edilən IGB boru kəməri ilkin olaraq Azərbaycanın Bolqarıstana tədarük etmək üçün müqavilə bağladığı ildə cəmi 1 milyard kubmetr (bcm) qazı daşıyacaq. .

Bu, Bolqarıstanın təxminən 3 milyard kubmetrlik illik tələbatını ödəmək üçün bir yol olacaq və bunun böyük hissəsi Rusiya tərəfindən təmin edilmişdir. Moskva AB-nin Ukraynaya müdaxiləsinə görə Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalara cavab olaraq bu tədarükləri aprel ayında dayandırıb.

Tam gücü ilə IGB xətti hazırda ildə 3 milyard kubmetrə qədər yük daşıyır və ildə 5 milyard kubmetrə qədər nəql etmək üçün genişləndirilə bilər. Bu, Bolqarıstanın mövcud qaz kəmərlərindən istifadə etməklə qonşu ölkələrə o cümlədən Moldovaya və hətta Ukraynaya Azərbaycanın enerji təchizatı potensialını artırır.

Rusiya artıq Avropanın əksər hissəsinə qaz ixracını azaldıb və oktyabrın 4-də Moldovanı da eyni şəkildə təhdid edib. Moldova baş nazirinin müavini Andrey Spinu sentyabrda deyib: “Uzunmüddətli perspektivdə biz Azərbaycan kimi tərəfdaşlarımızla alternativ tədarüklər tapmağa çalışırıq”.

IGB hazırkı böhrandan çox əvvəl planlaşdırılıb və onun tikintisi COVID pandemiyası ilə gecikdirilib. Onun tamamlanması, çox güman ki, Bolqarıstana Yunanıstan və Türkiyədən əldə edə biləcəyi mayeləşdirilmiş təbii qazla birlikdə gələn qışı fəsadsız keçirməyə imkan verəcək.

Lakin onun Avropanın Rusiyadan enerji müstəqilliyinə daha geniş təsiri qeyri-müəyyən olaraq qalır.

Azərbaycanın ehtiyatları məhduddur: İyul ayında Azərbaycan və Aİ arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Bu sənədə əsasən, Bakının bu il Aİ-yə 12 milyard kubmetr qaz tədarük edəcəyi “gözlənilir” – bu, müqavilədə nəzərdə tutulan 10 milyard kubmetrdən çoxdur. Bu rəqəmlərə artıq IGB vasitəsilə tədarük edilməsi planlaşdırılan qaz da daxildir və Rusiyanın hər il Avropaya tədarük etdiyi təqribən 150 milyard kubmetr qazın kiçik bir hissəsini təşkil edir.

Və Bakının o təvazökar hədəfə belə çatmayacağına dair işarələr var.

İGB-nin istifadəyə verilməsi mərasimindəki çıxışında Əliyev bildirib ki, bu il Azərbaycanın qaz ixracı artacaq və “Avropa istehlakçılarına 11,5 milyard kubmetr veriləcək”. Bu, energetika naziri Pərviz Şahbazovun əvvəlki təxminini təkrarlayır.

Proqnozların azaldılması üçün heç bir səbəb göstərilməyib, lakin Avropada yaxınlaşan qış enerji böhranını nəzərə alaraq, hətta kiçik həcmdə qaza maraq güclü olub.

Tədarükün Azərbaycanın ixrac etdiyi qazın hamısını hasil edən BP-nin idarə etdiyi Şahdəniz qaz yatağından və ya Xəzər dənizindən Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Albaniya və İtaliyadan keçən Cənub Qaz Dəhlizi boru kəmərləri şəbəkəsinin müəyyən hissəsindən olub-olmayacağı aydın deyil.

Bu ilin əvvəlində, həm də Avropaya gedən iki boru kəmərinin səhmdarı olan BP, həm yatağın, həm də boru kəmərlərinin ötürücülük qabiliyyətinin əvvəlki on ildəkindən ildə 11 milyard kubmetrə qədər genişləndirilə biləcəyini təklif etdi.

Şirkət Eurasianet-in tutumun daha da 12 milyard kubmetrə qədər artırılmasının necə mümkün olacağı və ya hədəfin niyə 11,5 milyard kubmetrə qədər aşağı düşməsi ilə bağlı suallarına cavab verməyib.

Müəmmaya əlavə olaraq: Şahdənizdən Avropaya qazın satış müqavilələri hazırda yeni tədarük elan edilmədən ildə cəmi 10 milyard kubmetr səviyyəsində qalır, bir mənbə Eurasianet-ə bildirib.

Bu arada belə görünür ki, Azərbaycan son vaxtlar Türkiyəyə daha çox, Avropaya isə daha az qaz ixrac edir. Azərbaycanın Energetika Nazirliyinin məlumatına görə, avqustda Azərbaycanın Avropaya qaz ixracı iyuldakı göstəricidən 27 faiz azalıb, Türkiyəyə ixrac isə 20 faiz artıb.

Həcm fərqi tam 0,5 milyard kubmetrlik boşluğu nəzərə almır və bunun əlaqəli olub olmadığı aydın deyil.

Türkiyə Rusiya qazını kəsməsə də, qaz problemləri yaşayır. Potensial çatışmazlıqları nəzərə alaraq, qışdan əvvəl 5,8 milyard kubmetr qazı yeraltı anbarlara doldurmağa çalışır.

Aİ sazişi ilə bağlı aydınlığın olmaması, həmçinin, boru kəmərləri şəbəkəsinin genişləndirilməsi və Azərbaycan qazının Avropaya ixracının 2027-ci ilə qədər “ən azı” 20 milyard kubmetr artırılmasına dair uzunmüddətli planlar barədə suallar doğurur.

Əliyev Sofiyada IGB boru kəmərinin istismara verilməsi mərasimindəki çıxışında Azərbaycanın boru kəmərinin genişləndirilməsi planları ilə bağlı “tərəfdaşlarımızla məsləhətləşmələrə başladığını” təsdiqləyib və qeyd edib ki, bu cür səylər olmadan “əlavə təchizatı təmin etmək çətin olacaq”.

Əliyev əlavə qazın haradan gələcəyini açıqlamayıb.

BP açıq şəkildə bildirib ki, onun “Şahdəniz” yatağı Azərbaycan və Aİ-nin razılaşdığı əlavə 10 milyard kubmetr qazın tamamını təmin edə bilməz və Azərbaycanın digər yataqları da bu fərqi doldura bilmir.

Mümkün mənbə kimi Türkmənistan dəfələrlə qeyd edilib, lakin bu məsələdə heç bir gözə çarpan hərəkət yoxdur.

Tərcümə etdi: Ovqat.com