“Əgər ciddi bir sürpriz baş verməsə, Ərdoğan artıq iki həftə sonra, mayın 28-də seçkilərin ikinci turunda qələbə qazanmağa daha hazır görünür. Qəribədir ki, bu nəticədən sonra Avropa İttifqında bəziləri rahat nəfəs alacaqlar”.

Ovqat.com-un məlumatına görə, ABŞ-ın ünlü “Politico” qəzeti bu iddiadadır.

Türkiyədəki son prezident seçkiləri ərəfəsində isə hər kəs fərqli düşünürdü. Əksər müşahidəçilər ABŞ və Avropa ölkələrindən CHP lideri Kemal Kılıçdaroğluna açıq dəstək mesajlarını əsas götürüb onun prezident seçiləcəyinə əmin idilər. “Politico” qəzetinin dilə gətirdiyi fikirlər isə bu qənaəti alt-üst edir. Bəs nəşr öz iddialarını necə əsaslandırır?

Adının açıqlanmasını istəməyən Aİ rəsmilərinin fikirlərinə istinad edən nəşrin iddiasına inansaq, Avropanın əksər liderləri Kılıçdaroğlu hakimiyyətə gələrdisə Türkiyənin alyansa üzv olmaq tələbləri yenidən baş qaldıracaqdı. Xüsusilə Ukrayna üzvlüyünün müzakirə olunduğu bir zamanda Türkiyənin də bənzər müraciətləri Avropa İttifaqını çətin vəziyyətdə qoyacaqdı. 

“Avropa Türkiyəyə qarşı öz istəklərində ehtiyatlı olmalıdır” sərlövhəli məqalədə müəllif Müctəba Rəhman yazır:

“Həm Brüsseldə, həm də Aİ-nin digər paytaxtlarında Kılıçdaroğlu prezidentliyinin Türkiyənin Aİ ilə münasibətlərini yenidən nəzərdən keçirməyə və keyfiyyətcə inkişaf etdirməyə çalışacağından narahatlıq artmışdı. Bu, yalnız Aİ-Türkiyə Gömrük İttifaqının modernləşdirilməsini və viza rejiminin liberallaşdırılması ilə bağlı razılaşma axtarışını əhatə etməyəcək, həm də uzun müddət dondurulmuş üzvlük danışıqlarının yenidən bərpa etmək cəhdinə səbəb olacaqdı.

Bununla birlikdə, Kılıçdaroğlunun qələbə vaxtı və üzvlük müzakirələrinə yenidən başlatma təklifi Aİ üçün inanılmaz dərəcədə əlverişsiz olardı. Çünki blokun paytaxtları Ukraynanın Aİ-yə daxil olmasının dərin nəticələrini yenicə ayıq-sayıq müzakirə etməyə və həzm etməyə başlamışdı, Kılıçdaroğlunun seçilməsi və prezident kimi alyansa üzvlüyə can atması da eyni vaxta düşə bilərdi.

Əslində, blok liderləri, ehtimal ki, dekabr sammitində Kiyevlə üzvlük danışıqlarına rəsmi başlayacaqlar.

Aİ-nin yüksək vəzifəli məmurlarının narahatlığı ondan ibarətdir ki, Kılıçdaroğlunun Türkiyənin ittifaqa daxil olması ilə bağlı danışıqları gücləndirmək istəyi, Kiyevin Ankaradan daha geniş siyasi dəstəyə sahib olmasına baxmayaraq, Ukraynanın da genişlənməsi ilə bağlı çox həssas mübahisələri vəziyyəti çətinləşdirə bilər.  Bunun səbəbi, Brüsseldə, eləcə də Avropanın bir çox paytaxtlarında Ukraynanın  Qərbi Balkanlarla birlikdə Aİ-yə qəbul edilməsinin bahasına Türkiyənin heç vaxt bu ittifaqa qoşulmayacağını açıqlamağa ehtiyac ola biləcəyi qənaətinin formalaşması ilə bağlıdır.

"Bir anda Ukrayna və Qərbi Balkanların son genişlənmə aşamasında olduğunu aydınlaşdırmalıyıq. Aİ-nin həm Türkiyəni, həm də Ukraynanı eyni anda üzvlüyə qəbul etməsi ağlasığmazdır. “Bazar” buna dözə bilməz", - anonimlik şərtilə danışan yüksək vəzifəli məmur “Politico” müxbirinə deyib.

Rusiyanın təcavüzkar müharibəsi səbəbindən Ukraynanın Aİ-yə qoşulması sürət qazanır. Əslində bu proses 10-20 il ərzində həyata keçirilsə də, Ukraynanın bloka daxil olması indi geosiyasi zərurət kimi qarşıda dayanır. “Ukrayna həqiqətən oyun dəyişdiricidir”, - deyən mənbə Türkiyəyə gəldikdə isə bunları bildirdi:

“Aİ liderləri Kılıçdaroğlu qalib gəlsə, açıq şəkildə onun prezidentliyini alqışlayacaqlardı. Həm də onun islahat proqramını dəstəkləyəcək və onunla daha konstruktiv işləmək istəyini ifadə edəcəklərdi. Lakin Ukraynadakı müharibə Türkiyəni blok üçün daha az prioritet etdi; təkcə Aİ-nin uzunmüddətli şərtlərinin və tələblərinin deyil, həm də geosiyasi imperativlərin hesabına.

Beləliklə, Kılıçdaroğlu mayın 28-də qalib gəlsə, iştirakçı ölkələr çox güman ki, öz strategiyanı müəyyənləşdirmək üçün Türkiyəni iyun sammitinin gündəliyinə daxil edəcəklərdi.

Və ya başqa bir yüksək səviyyəli Aİ rəsmisinin dediyi kimi: "artıq ölüm ayağında olan bir prosesi dərhal öldürmək üçün niyə siyasi nüfuzunuzu itirirsiniz?". Türkiyənin Aİ-yə üzv olmasına şəxsən qarşı çıxan, lakin birmənalı şəkildə tərəfsiz görünməyə çalışan Almaniyanın keçmiş kansleri Angela Merkelin yanaşması belə idi.

Başqa sözlə, münasibətləri yenidən başlatmaq üçün sərt, iddialı vədlər irəli sürmək çətin olardı.

Ərdoğan qalib gələrsə isə, blokun genişləndirilməsi siyasəti ilə bağlı çətin mübahisələrin qarşısını almaq mümkün olacaq və münasibətlər hər iki tərəfin bildiyi və başa düşdüyü dost, əməliyyat və düşmən siyasətinin adi sxeminə yenidən daxil olacaq, bir çox problemlər olduğu kimi qalacaq və hətta artacaq.

Çox qısa müddətdə münasibətlərin sakit olma ehtimalı var. Brüssel fevralda baş verən dağıdıcı zəlzələlərindən sonra Türkiyənin özünü bərpasına kömək etmək üçün 7 milyard dollarlıq maliyyə yardımına üstünlük verəcək, Ankara isə Rusiyanın sanksiyalardan yayınmasının qarşısını almaq üçün Aİ və ABŞ-ın artan təzyiqinə daha həssas olacaq.

Ərdoğanın BMT tərəfindən dəstəklənən Rusiya və Ukrayna arasında Qara dəniz taxılının tədarükü üzrə sövdələşməni qorumaq səyləri də Avropada alqışlanacaq. Ankara AB-yə daha çox iş görmədiyinə görə hesabat versə də, hazırda Türkiyədə olan 3,5 milyon suriyalı qaçqın üçün milyardlarla avro maliyyə yardımı təmin etmək naminə Brüssellə əməkdaşlıq edəcək.

Kılıçdaroğlu əslində Rusiyanın sanksiyalardan yayınmasının qarşısını almaq üçün artan təzyiqə daha həssas olardı. Həm də Qara dəniz taxıl müqaviləsini qorumaq üçün səylərini iki qat artırma ehtimalı vardı.

Kılıçdaroğlu dövründə Ankara da Suriya qaçqınlarının idarə olunması məsələlərində Brüssellə daha konstruktiv əməkdaşlıq edərdi.

Lakin orta və uzunmüddətli perspektivdə Ərdoğanın qalib gəlməsi, demokratiyadan daha çox geri çəkilməsinə yol açacaq və rəqabət aparan geosiyasi maraqlar gərginliyi xeyli artıracaq. Türkiyənin Aİ-yə daxil olması ilə bağlı danışıqlar dondurulmuş qalacaq; 2016-cı il miqrasiya paktının yenilənməsi və ya bəzi müddəalarının yerinə yetirilməsi olduqca çətinləşəcək; Brüssel Türkiyə vətəndaşları üçün Aİ-yə vizasız səfərlərdən imtinaya davam edəcək; 1995-ci il AB-Türkiyə Gömrük İttifaqının yenilənməsində heç bir irəliləyiş olmayacaq. Bunun əvəzinə Aİ ilə Türkiyə arasındakı durğun münasibətlər daha da pisləşəcək.

Bir tərəfdən Türkiyə, digər tərəfdən Aİ üzvləri Yunanıstan və/və ya Kipr arasındakı ikitərəfli mübahisələr də Ankara ilə bütün blok arasındakı gərginliyə səbəb ola bilər ki, bu da Ərdoğanın qaçqın və miqrantları Avropaya buraxmaq cəhdini tətikləyə bilər. Bu, həm də tərəflər arasında hərbi gərginliyin artması deməkdir-xüsusən də Türkiyə mübahisəli sularda karbohidrogen kəşfiyyatını bərpa edərsə.

Ümumiyyətlə, Türkiyədəki seçkilər Aİ ilə Türkiyə arasında aydın siyasətin olmamasını açıq şəkildə ortaya qoydu”.