“Rusiya qazdan "strateji silah kimi" istifadə edəcəyi təqdirdə Almaniya ona qarşı cavab tədbirləri görəcək".
 
Ovqat.com xəbər verir ki, dünyanın ən məşhur iqtisadi portalı kimi tanınan  “Bloomberg” nəşri Vaşinqtonla Berlinin “Şimal axını-2” layihəsi ilə bağlı müzakirələrdə ilkin razılıq əldə etdiklərini irəli sürüb.
 
Portalın məlumatına görə, iki dövlət arasında əldə olunan ilkin razılaşmaya əsasən, Rusiya qazdan strateji silah kimi istifadə edəcəyi təqdirdə, Almaniyanın  cavab tədbirləri onun enerji ixracına qarşı sanksiyalara qədər vara bilər. Qeyd edilir ki, saziş yaxın günlərdə rəsmiləşdiriləcək.
 
İddialara inansaq, ABŞ və Almaniya “Şimal axını-2” layihəsi tamamlandıqdan sonra Ukraynanın qarşılaşacağı zərərin kompensasiyası barədə də düşünüblər. Liderlər Ukraynanın "yaşıl fond"una bir milyard dollara yaxın sərmayə yatırmaq barədə razılığa gəliblər. Məqsəd Ukraynanın ekoloji cəhətdən təmiz enerjiyə keçməsinə kömək etməkdir. 
 
Razılaşmaya əsasən, Berlin həmçinin Kiyevlə ikitərəfli enerji layihələrini dəstəkləmək üçün “xüsusi səfir” təyin edəcək. Bu missiyanın maliyyələşdirilməsinə isə təxminən 70 milyon dollar vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulur.
 
Bundan əlavə, Almaniya öz üzərinə hazırda qüvvədə olan və bitmə müddəti 2024-cü ildə başa çatan Rusiya qazının Ukrayna vasitəsilə tranzitinə dair müqavilənin ən azı on il uzadılmasına yardım etmək öhdəliyi götürür.


 
Xatırladaq ki, Almaniya ilə Rusiyanın birgə çəkmək istədiyi və digər bir neçə digər Qərb ölkələrin enerji şirkətlərinin də dəstəklədiyi "Şimal Axını 2" layihəsində Baltik dənizi vasitəsilə Almaniyaya qədər ildə 55 milyard kubmetr həcmində qaz nəql edən boru kəmərinin tikintisini nəzərdə tutulur. Kiyev bu kəmərin rus qazının Ukrayna üzərindən tranzitini kəsməyə yönəlik proje olduğunu düşünür və buna kəskin etiraz edir. ABŞ da bu arqumentlə razılaşır, üstəlik, layihənin Avropanı enerji inhisarına almağa hesablandığını əsas gətirərək dayandırılmasını istəyir. Vaşinqton bunun əvəzinə özünün LNG qazını almağı məsləhət görsə də, Berlin “Şimal axını-2” layihəsinin çəkilməsi fikrindən daşınmır. Almaniya hökumətinin fikrincə, ölkənin enerji təhlükəsizliyi naminə təchizat diversikasiyası aparılmalı, müxtəlif kanallardan qaz alınmalıdır. “Şimal axını-2” layihəsi, böyüdükcə daha çox enerjiyə ehtiyac duyan Almaniya sənayesi üçün vazkeçilməz və ən ucuz mənbədir.
 
Co Bayden ABŞ prezidenti seçildikdən sonra Merkel hakimiyyəti ilə sürdürdüyü danışıqlar heç bir nəticə verməyincə, 2019-cu ildən etibarən “Şimal axını-2” layihəsinə tətbiq olunan sanskiyaların dayandırılmasına qərar verdi, bu isə Kiyevdə sərt reaksiya ilə qarşılandı. Kiyev layihənin tamamlanacağı təqdirdə Ukraynanın qarşılaşacağı zərərin kompensasiya olunmasını tələb etməyə başladı. Ukraynanın dövlət qaz şirkətinin hesablamalarına görə, zərərin ildə 4-5 milyard dollar olacağı gözlənilir. Üstəlik, Ukraynanın özü də Rusiyadan aldığı qazın kəsiləcəyi təqdirdə ciddi enerji çatışmazlığı təhlükəsi ilə qarşılaşa bilər. 
 
Ukrayna prezidenti Zelenski ilə Almaniya Baş naziri Merkel arasında bu yaxınlarda keçirilən görüşdə də qaz nəqli məsələsi müzakirə olunmuş, tərəflər heç bir razılığa gələ bilməmişdilər. Rəsmi Kiyev Berlinin mövqeyini Ukraynanı Rusiyaya satmaq kimi dəyərləndirmiş, Merkel hökuməti ilə razılaşan ABŞ-ı da açıq şəkildə təhdid etmişdi. Kiyev Qərbin bu xəyanəti ucbatından Çinə yönələ biləcəklərini vurğulamışdılar.


 
“Bloomberg”in ABŞ-la Almaniya arasında aparılan gizli danışıqlardan sızdırdığı məlumat göstərir ki, tərəflər Ukraynanın həssasiyyətlərini nəzərə alıb və ölkənin alternativ enerji mənbələrinə keçməsini təmin etmək üçün 1 milyard dollara yaxın vəsait ayırıb. Fikrimizcə, razılaşmanın bu bəndi Ukraynanı ekoloji təmiz enerji ilə təchizatından çox, ümumiyyətlə alternativ enerjiyə keçməsini təmin etməyə hesablanıb. Çünki yaxın gələcəkdə Rusiyanın Ukraynaya qaz nəqlini tamamilə dayandıracağı istisna olunmur. Bundan əlavə, rus qazının ən azı 10 il müddətində Ukrayna üzərindən nəqlinə nail olmaq üçün ümumi razılığa gəlinib. 
 
Təbii ki, rus qazının Avropaya nəqlinin marşrutu barədə son sözü nə Berlin, nə də Vaşinqton deyə bilər. Buna ilk növbədə Moskva qərar verməlidir. Moskva isə sırf iqtisadi səbəbləri əsas gətirib Ukraynadan qaz nəqlinin səmərəli olmadığını iddia edir. Çünki 1980-ci ildə çəkilən Ukrayna kəməri köhnəlib və yenidən inşa olunmalıdır. Bu isə yeni kəmər çəkmək qədər məsrəfli işdir. Üstəlik, Ukrayna vaxtaşırı tranzit xərclərinin artırılmasını tələb edir. Onsuz da inşası tamamlanan və Ukrayna üzərindən qaz nəqlinə alternativ kimi çəkilən “Şimal axını-2” layihəsinin isə bu cür problemləri yoxdur. Baltik dənizindən keçən “Şimal axını-2” kəmərinin tranzit xərci ümumiyyətlə yox səviyyəsindədir.


 
Digər tərəfdən, Rusiyanın Avropaya qaz nəqlində məhdudiyyət limiti var. Avropanın qaz ehtiyacının 45%-nə təqabül edən bu limiti aşmaq Aİ qanunvericiliyinə görə, mümkün deyil və buna Qərb razılıq verməz. Əks təqdirdə Rusiya qitəni enerji inhisarına ala bilər. Belə vəziyyətdə Rusiyanın həm Ukrayna üzərindən, həm də “Şimal axını-2” kəmər vasitəsilə eyni anda Avropaya qaz göndərməsi müşkülə çevriləcək. Deməli, Rusiyanın ABŞ-la Almaniya arasında əldə olunan razılığa uyğun şəkildə Avropaya qaz nəqli üçün bir kəmərlik qaz həcmini iki kəmərə bölməlidir. Məşhur atalar sözündə deyildiyi kimi: “anam bir gündəni ikiyə bölüb çörək yapdı, atam ikisini yeyib bir saydı”. Dərd burasındadır ki, kündədən fərqli olaraq, bir kəmərlik qazın iki kəmərlə nəqli rentabeli azaldır, və bu da Rusiyanın “ikisini yeyib bir sayması”nı çətinləşdirir. Rusiyanın rentabelsizliyə etiraz edib bu təkliflə razılaşmayacağı təqdirdə isə, “Bloomberg”in iddiasına görə, Almaniya ona qarşı sanksiya tətbiq edəcək.
 
Rusiyanın “qazdan strateji silah kimi istifadə etməsi” fikri də təsadüfi deyil. ABŞ-ın mülahizələrinə görə, “Şimal axını-2” layihəsi əslində iqtisadi yox, siyasi projedir. Məqsəd Avropaya inteqrasiya yolunu tutan Ukraynanı enerji mənbəyi ilə sınağa çəkmək, sənayesini çökdürmək, əhalisini qışda soyuqdan dondurmaqdır və Qərbi Avropa ölkələri, o cümlədən Almaniya bu oyuna gəlməməli, Qərb dəyərləri üçün hər cür fədakarlığa gedən Ukraynanı Rusiya qarşısında tək buraxmamalıdır. Prinsipcə, bu mülahizənin ciddi əsasları da var. Çünki Ukraynanın Rusiya tərəfindən qaz imtahanına tutulması dəfələrlə təkrarlanıb. İstər 2006-cı, istər 2008-2009-cu, istərsə də 2014-cü illərdə Kiyev Qərblə inteqrasiya prosesinə qoşulan kimi, Rusiya ona qaz nəqlini tamamilə dayandırıb. 
 
Heydər Oğuz,
Ovqat.com