Azərbaycan xalqının başı üzərində real təhlükələr var
Növbəti və yaxud növbədənkənar seçkidə iştirak edənlərdən biri də ADP sədri Sərdar Cəlaloğludur. O, qatıldığı seçkilərdən nə gözləyir? Niyə məhz iştiraka qərar verib?
Bu və bənzər suallarla bağlı Sərdar Cəlaloğlunun fikirlərini aldıq.
ADP sədrilə müsahibəni Ovqat.com oxucularına təqdim edirik:
-Sərdar bəy, bayaq dediniz ki, diktaturadan demokratiyaya keçid tədrici olmalıdır. Sizə elə gəlmirmi ki, son 25 ildə seçkidə iştirak edə-edə biz demokratiyadan diktaturaya keçmişik?
-Bunu mən demirəm, ABŞ Dövlət Departamenti Siyasi Planlaşdırma İdarəsinin Yaxın Şərq mütəxəssisi və Baş Direktor müavini olmuş Fransis Fukuyama deyir. Dünyanın ən böyük strateqlərindən olan bu adamın bir kitabı var, orda yazır ki, ABŞ qeyri-demokratik ölkələrdə demokratiyaya keçidi mərhələli şəkildə həyata keçirməlidir...
-Amma Azərbaycanın 25 illik tarixi Fukuyamanın nəzəriyyəsini alt-üst edir. Biz 25 ildir mərhələli keçid yoluyla, seçkilərdə iştirak edə-edə demokratiyaya yox, daha ağır diktaturaya keçmişik. Yəqin, siz də razılaşarsınız ki, Heydər Əliyevin dövrü daha demokratik idi...
-Bizdə tədrici prosesin tərsinə getməsinin günahı hakimiyyətdən çox müxalifətdədir. Mənim fikrimcə, müxalifət qəsdən, düşünülmüş şəkildə tədrici proseslərdən yayınaraq, ölkəmizin bu hala gəlməsində mühüm rol oynayıb. Məsələn, 2005-ci ilin parlament seçkilərində müşahidəçi missiyasının rəhbəri gəlib bizimlə görüşdü. Dedi ki, biz hökumətlə danışaq, müxalifətdən, sizin seçdiyiniz siyahı əsasında 35-40 nəfər heç bir qeyri-qanuni hərəkətə, saxtalaşdırmalara yol verilmədən seçkilərdə qələbə qazanıb parlamentə buraxılsın. Təsəvvür edirsinizmi, 35-40 nəfər deputatla nə qədər iş görmək olardı? Fraksiya yaratmaq, parlamentin idarə olunmasında yer almaq mümkün idi. Şərti də bu idi ki siz də seçkinin nəticələrini tanıyacaqsınız. Adını çəkmək istəmədiyim bəzi müxalif liderlər bu şərtlərlə razılaşmadılar...
-Sərdar bəy, niyə ad çəkmək istəmirsiniz? Həmin liderin adını deyin ki, ya təkzib, ya təsdiq edə bilsin. İddia havada qalmasın.
-Məsələn, Əli Kərimli. Seçkiləri beynəlxalq müşahidə qrupunun rəhbərinə dedi ki, 35-40 yer yox, 75 yer istəyirik.
-Milli Məclisin 125 deputatı var. 75 yer yarısından çox edir, axı. O zaman müxalifət hakimiyyət olardı ki.
-Bəli, deputat heyətinin yarısından çoxunu istəyirdi. Parlamentə tam nəzarət etmək imkanına sahiblənmək idi arzusu. Xarici nümayəndələr də dedilər ki, əgər siz 75 deputat yeri istəyirsinizsə, seçkiləri udmağa iddialısınız. O zaman gedin, udun. Beləcə, mərhələli demokratiyaya keçid imkanı əldən çıxdı. İkinci şans Heydər Əliyevin zamanında qaçırıldı. Bilirsiniz ki, Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndə AXC-Müsavat hakimiyyəti nümayəndələrinə onunla birgə işləməyi təklif etmişdi.
-Yəqin ki, dondurma prosesindən bəhs edirsiniz.
-Bəli, AXC-Müsavat hakimiyyətinin üzvləri vəzifələrini dondurma qərarı aldılar. Bununla da tədrici demokratikləşmə prosesindən özləri imtina etdilər. Bu tamamilə yanlış addım idi. Əksinə, Əbülfəz Elçibəylə danışmaq, Heydər Əliyevlə koalisiya yaratmaq lazım idi.
Üçüncü hadisə İlham Əliyevin hakimiyyəti dövründə yaşandı. Yadınıza gəlirsə, Əli Kərimliyə qarşı kampaniyaya başlamışdılar. Bunun səbəbi o idi ki, Xalq Cəbhəsi ilə hökumət müəyyən məsələlərdə razılaşmışdı. Yəni tədrici keçid üzərində fikir birliyinə gəlmişdilər. Daha sonra Xalq Cəbhəsi həmin razılıqdan geri çəkilmişdi. Hakimiyyət də bunun qisasını alırdı. Amerikalıların Əli Kərimliyə göstərdiyi diqqət, verdiyi dəstək də bu razılıq ilə bağlıydı. Həmin vaxtları xatırlayanlar bilirlər ki, Əli Kərimli o zamanlar favorit siyasətçi sayılırdı, bütün dünya mediasının diqqət mərkəzində idi. BBC-nin, CNN-nin ekranlarından düşmür, deputat kimi fəaliyyət göstərirdi. Məqsəd o idi ki, Əli Kərimli ilə İlham Əliyevin koalisiyası yaradılsın, dediyim mərhələli keçidin əsası qoyulsun. Müxalifət isə ABŞ-ın tədrici demokratikləşmə layihəsini ən azı 3 dəfə pozdu, cığallıq etdi.
Sonradan prosesə biz də qoşulduq. “Vikiliks” (WikiLeaks) saytında Amerikanın səfirinin bir etirafı da bunu təsdiqləyir. Səfir Enn Dörsi yazdığı raportlardan birində etiraf edir ki, ADP sədri Sərdar Cəlaloğluyla görüşmüşük və o, bizə İlham Əliyevlə koalisiyaya gedə biləcəyini, prezident seçkilərində hakimiyyəti dəstəkləyəcəyini bildirib.
-Həqiqətən də elə bir görüşünüz olmuşdumu?
-Bəli, mən xanım səfirə demişdim ki, əgər İlham Əliyev bizimlə koalisiya yaradarsa, ADP İlham Əliyevin prezidentliyə namizədliyini dəstəkləməyə hazırdır. Bu hadisə 2009-cu ildə olub və Vikiliks sənədlərinə düşüb.
-Belə çıxır ki, demokratiyaya mərhələli keçiddə 4-cü təşəbbüsü də siz pozubsunuz?
-Yox, elə çıxmır. Əli Kərimliyə, İsa Qəmbərə bu təklifi hakimiyyət təklif edirdi. 2009-cu ildə isə bənzər təşəbbüsü mən qaldırmışdım. Özü də bunu açıq şəkildə bildirmişdim. Məqsədim iqtidardaxili müxalifət yaratmaq idi. Azərbaycanda bu cür müxalifət olmayanadək biz mərhələli keçidi həyata keçirə bilməyəcəyik. O zaman isə iqtidar bundan imtina etdi. Ümumiləşdirsək, Fukuyamanın demokratiyaya mərhələli keçid proqramından 3 dəfə hakimiyyət, bir dəfə isə müxalifət imtina edib. Beləliklə də 25 ildir Azərbaycanda qeyri-demokratik rejimin yaratdığı təhlükə iqtidarlı-müxalifətli hər kəsi təhdid edir. Bu vəziyyət İlham Əliyev üçün də, Əli Kərimli üçün də, İsa Qəmbər üçün də təhlükəlidir, Sərdar Cəlaloğlu üçün də. Heç bir Azərbaycan vətəndaşı da bu təhlükənin yaradacağı fəlakətlərdən sığortalanmayıb.
Müxalifətin səhvi ondadır ki, Azərbaycanda vəziyyət nə qədər gərginləşərsə, iqtidarın bir o qədər tez yıxılacağına inanır. Tarixi təcrübə isə əksini göstərir. İstənilən ölkə inqilabi situasiyaya sürüklənəndə hakimiyyətdəkilər xaricə qaçıb canlarını qurtara bilirlər. Olan isə sadə xalqa olur. Çanaq zavallı insanların başında çatlayır. Pyotr Stolipinin Leninə məşhur bir müraciəti var. Bilirsiniz ki, 20-ci əsrin əvvəllərində Stolipin müvəqqəti hökumətin baş naziri kimi Rusiyada islahatlar həyata keçirirdi. Çarla torpaq, təhsil, səhiyyə islahatları ilə bağlı razılıq əldə etmişdi. Lenin isə hakimiyyətə gəlmək istəyirdi deyə, o islahatlara qarşı çıxırdı. Stolipin həmin situasiya ilə bağlı Leninə yazırdı: “Sizinlə bizim bir fərqimiz var - siz böyük çaxnaşma istəyirsiniz, biz isə Böyük Rusiya”. Nəticədə Stolipinin islahatlarının qarşısını almaq, mərhələli demokratik keçidi əngəlləmək üçün bolşeviklər Stolipini terrorla öldürdülər. İndi də bizim müxalifət özünü bolşeviklər kimi aparır. Hətta iqtidardan biri çıxıb elan etsə ki, biz sizin dediyiniz bütün islahatları həyata keçirəcəyik və bunu əməli fəaliyyətlə ortaya qoysa, müxalifət onu öldürməyə hazır olacaq. Çünki islahatları bu hakimiyyət həyata keçirsə, ömrünü uzada biləcəyini düşünürlər. Bu yanlış təsəvvürdür. Biz hər şeydən əvvəl Azərbaycanda nə istədiyimizə qərar verməliyik: Böyük çaxnaşma istəyirik, yoxsa demokratik inkişaf xətti tutan Böyük Azərbaycan?
-Sərdar bəy, sanki sizin bu çıxışınız iqtidarla əməkdaşlığa getmək çağırışına bənzəyir...
- Azərbaycan dövləti, xalqı, xoşbəxt gələcəyi, Qarabağın azad olunması naminə mən İlham Əliyevlə əməkdaşlığa getməyə hazıram. Çünki indiki situasiyada başqa variant da yoxdur. Qarşılıqlı əməkdaşlıq, mərhələli keçid variantı olmasa, nə Azərbaycan iqtidarının, nə müxalifətinin, nə də xalqının gələcəyi yaxşı görünmür.
-Başqa variant yoxdursa, niyə Əli Kərimli, İsa Qəmbər hakimiyyətin təklif etdiyi bu əməkdaşlıqdan imtina etdi? Siz niyə onların imtina etdiyini mənimsədiniz?
-Mən bir məqaləmdə bu suala aydınlıq gətirmişəm. Siyasi ədəbiyyatda revanşizm deyilən bir anlayış var. Revanşizm o zaman ortaya çıxır ki, bir hakimiyyət zorakı yolla devrilir. Devrilən komanda devirən komanda ilə heç vaxt eyni məxrəcə gəlmir, ona düşmən kimi baxır. Mənimlə İsa Qəmbərin, Əli Kərimlinin fərqi də bundadır. Mən devrilməmişəm. Hakimiyyətlə birgə fəaliyyətə, koalisiya qurmağa pis baxmıram. Əli Kərimli və İsa Qəmbər üçün isə psixoloji baryerlər var. Ən əsası, onların söykəndiyi elektorat revanşist hislərlə yaşayırlar.
-Deyirsiniz ki, bir vaxtlar Əli Kərimli də İlham Əliyevlə hakimiyyət bölgüsündə razılaşmışdı. Revanş almaq istəyi hara, razılaşmaq hara?
-Söhbət gizlin razılaşmaqdan yox, mənim kimi açıq şəkildə koalisiya qurmaq təklifi ilə çıxış etməkdən gedir. Əli Kərimlinin o zamankı razılaşmadan imtinasının səbəbi bu qərarını öz partiyadaşlarına izah edə bilməməsindən qaynaqlanırdı. Bu da onda psixoloji baryer yaradırdı. Mənim isə elə problemim yoxdur. Çünki ADP o hakimiyyətə də müxalifətdə olub, indikinə də. Bizim elektorat hakimiyyətə ravanşist nöqteyi-nəzərdən baxmır. Odur ki, mən fikrimi çox açıq ifadə edə bilmiş, mətbuat vasitəsilə həm xalqa, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmışdım. Yəni bir var, pərdə arxasında oyun oynayırsan, biri də var, fikrini açıq şəkildə ortaya qoyursan. Birinci hal əməkdaşlıq deyil, öz tərəfdarlarını aldatmaqdır, xəyanətdir. Bizim təklifimiz isə normal əməkdaşlıqdır.
-Sərdar bəy, bilmirəm, bu sualı soruşmaq nə dərəcədə doğrudur? Razılaşıbsınızmı hakimiyyətlə?
-Mən razılaşmamışam. Mən sadəcə Azərbaycanda yaranmış vəziyyəti nəzəri olaraq şərh edirəm, çıxış yollarını göstərirəm.
Mən keçən dəfəki seçkilərdə də bəyan etmişdim, bu dəfə də edəcəyəm: Seçicilər mənə səs verərsə, seçkilər saxtalaşdırılmazsa, gəlib prezident olaramsa, mən Yeni Azərbaycan Partiyası, Müsavat, AXCP ilə koalisya qurub milli həmrəylik hökuməti yaradacağam, ölkəmizi düşdüyü bugünkü vəziyyətdən xilas etməyə çalışacağam. Deyə bilərsiniz ki, niyə Azərbaycan xalqının başına bu qədər müsibətlər gətirən YAP-la koalisiya qurmağı arzulayıram? Çünki YAP-ın tam tərkibdə müxalifətə keçməsi, eynilə AXCP və Müsavatın müxalifətdə olması effektini yaradacaq. Bu dəfə də YAP-çılar revanşistləşəcək. Azərbaycanda nə islahat keçirmək, nə də demokratik mühit yaratmaq mümkün olacaq. Biz bu neqativliklərin qarşısını almaq üçün Azərbaycanda bütün qrupların maraqlarını ifadə edən keçid hökuməti yaratmalıyıq. Məni prezident seçkilərinə getməyimin, yürütdüyüm bütün siyasətlərin əsasında bir məqsəd dayanır-keçid dövrünün fəlsəfəsinə uyğun olaraq milli həmrəylik hökumət qurmaq. Yadınıza gəlirsə, 2003-ci ildə partiyamızın o vaxtkı sədri Rəsul Quliyevlə İsa Qəmbər arasında belə müqavilə imzalanmışdı ki, birilliyinə, ikiilliyinə müvəqqəti hökumət yaradılacaq, sonra İsa Qəmbər prezidentlikdən istefa verəcək və növbədənkənar azad, demokratik seçkilər keçiriləcək. Mən də eynilə keçid dövrünün fəlsəfəsi əsasında bu seçkilərdə iştirak edirəm və hədəflərim demokratiyaya mərhələli keçid prinsipi üzərində qurulub.
-Söhbət növbədənkənar seçkilərdən düşmüşkən, bu hakimiyyət üçün mövcud MSK ilə istənilən seçkini “udmaq” şansı var. Bəs, niyə proses 6 ay qabağa çəkildi? Bəziləri bunu hakimiyyətin nələrdənsə çəkinməsiylə izah edir. Amma nədən çəkindilər?
-Bilirsinizmi, istənilən hadisənin nədən qaynaqlandığını anlamaq üçün ilk əvvəl onun mahiyyətini düzgün anlamalısan. Bəzi qüvvələr seçkilərin önə çəkildiyini düşünür və səhv qənaətlərə gəlirlər. Bu qənaətlərdən də, guya, hakimiyyətin nədənsə çəkindiyi mülahizəsi ortaya çıxır. Mənim fikrimcə isə, seçkilər önə çəkilməyib. Əksinə, zamanından 6 ay gec keçirilir. Çünki hakimiyyət Konstitusiyada köklü dəyişikliklər aparmışdı. Yeni Konstitusion aktlara uyğun hakimiyyət formalaşmalıydı. Bunun üçün isə həm prezident, həm də parlament seçkiləri keçirilməliydi. Hakimiyyətə isə, görünür, xarici qüvvələr, ələlxüsus da Rusiya təzyiq edir, ölkənin idarəetmə orqanlarını yeni qanunvericiliyə uyğun formalaşdırmasına imkan vermirdi. Görünür, məhz buna görə də, hətta I vitse prezident də zamanından gec təyin olundu.
Hakimiyyətin seçkiləri indiki dövrə salması isə Rusiyanın başının öz seçkilərə qarışmasından qaynaqlanır. Görünür, Azərbaycan hakimiyyəti bu fürsətdən istifadə edib növbəti seçkiləri 6 ay geç başlatdı. Mənim fikrimcə, prezident seçkilərindən dərhal sonra da parlament seçkiləri keçiriləcək. Yeni qanunvericilikdə də bunun üçün əsaslar yaradılıb. Prezidentin parlamenti vaxtından əvvəl buraxmaq səlahiyyətini nəzərdə tuturam.
-Maraqlı mülahizədir. Amma həm də qorxuncdur. Belə çıxır ki, Azərbaycan həqiqətən də Rusiya kimi xarici ölkələrin daxili işlərimizə qarışacağı qədər təhlükə qarşısındadır. Siz ən böyük xarici təhülkəni hardan gözləyirsiniz?
-Azərbaycan xalqının başı üzərində real təhlükələr var. Hətta elə təhülkələr var ki, indiki hakimiyyətin korrupsionerliyindən, zülmündən daha ciddidir.
-Nədir o təhlükə?
-Azərbaycanın bir dövlət kimi çökməsi, suverenliyini itirməsi, ərazilərinin daha geniş şəkildə işğal olunması, hətta İŞİD kimi qanlı bir rejimin qurulması, Suriyadakı vəziyyətin Azərbaycanda təkrarlanmasıdır. Biz bu yaxınlarda İranda olmuşduq. İranda bizə dedilər ki, dəqiq kəşfiyyat məlumatımız var; Amerika İŞİD-i ilk növbədə Əfqanıstana gətirmək istəyir. Məqsəd İrandan Çinə getməsi planlaşdırılan neft kəmərinin qarşısını kəsməkdir. Digər planda isə İŞİD-in Azərbaycana gətirilməsi dayanır. Məqsəd odur ki, İranın sərhəddində böyük təhlükə ocağı yaradılsın. Belə bir təhlükəli perspektiv qarşısında biz Azərbaycanda münasibətləri gərginləşdirməklə nəyə nail ola bilərik? Azərbaycan iqtidarında da, nə yazıq ki, bu təhülkəni bildikləri halda, müxalifətə düşmənlik siyasətini davam etdirirlər. Məsələn, heç bir səbəb olmadan jurnalisti tutub zindana salırlar. Və yaxud “Gül bayramı” əvəzinə “Qul bayramı” yazan gənclərə 7 il həbs cəzası kəsmək kimə və nəyə lazım idi? Sanki süni surətdə vəziyyəti gərginləşdirirlər. Bunlar İlham Əliyevin özünə belə, “ayı xidməti” göstərirlər. Halbuki, jurnalistlərin, haqqında bəhs etdiyim həmin gənclərin, Əli İnsanov kimi siyasi məhbusların həbsdə saxlanılması Azərbaycanda vəziyyətin gərginləşməsinə səbəb olur. Bu kimə xeyir edir? - təbii ki, Azərbaycanın müstəqilliyində və suverenliyində marağı olmayan qüvvələrə. Müxalifətin barışmazlığı da eyni məqsədi güdür. Mən həmişə demişəm: Azərbaycanda həm hakimiyyətdə, həm müxalifətdə bəzi qüvvələr var ki, ölkəni vətəndaş müharibəsinə sürükləməyə çalışırlar.
Söhbətləşdi: Heydər Oğuz
Paylaş:
