Ötən gün Moskvada keçirilən 9 May Qələbə Bayramı xeyli təvazökarlığı ilə yadda qaldı. Əvvəlki illərdə adətən paradda çox sayda tanklar keçirdisə, bu dəfə Stalin dövründən qalma bir tank rus hərbi texnikalarına başçılıq edirdi. Rusiyanın nəyi olmasa da, hər halda müasir dronlar qarşısında zəif hədəfə çevrilən xeyli sayda möhtəşəm görünüşlü, necə deyərlər “üstü bəzək, altı təzək” tankları az deyil. Odur ki, Kreml rəhbərlərinin Qələbə paradına niyə məhz köhnə tankla çıxması dünya mediasında ciddi müzakiyə çevrildi.

Bəziləri bunu Rusiyanın bütün tanklarını Ukraynaya göndərməsi kimi yorumlasa da, təbii ki, bu qiymətləndirmə real yanaşmadan çox istehza xarakterli izahata daşıyır. Əslində isə bu mütəvazi görünmək cəhdinin daha əsaslı səbəbləri var. NATO-ya bağlı ən ünlü düşüncə mərkəzlərindən olan Atlanticcouncil.org-un bu barədə yayımladığı bir analizdə irəli sürülən iddialar sözügedən suala kifayət qədər aydınlıq gətirir. Atlantik Şurasının Ukrayna Alert Xidmətinin redaktoru Piter Dikinsonun qələmə aldığı analizdə iddia olunur ki, bir tanklı parad Kremlə statistik orta rus insanına Ukraynadakı çətin vəziyyətlə bağlı müəyyən mesajlar vermək məqsədi güdə bilər. “Bu ilki Qələbə Günü ilə bağlı hadisələrin rus tamaşaçılarını xoşagəlməz həqiqətə yaxınlaşdırması baxımından müəyyən mənada başadüşüləndir. Regional paradların və kütləvi yürüşlərin ləğvindən tutmuş Qırmızı Meydanda müasir tankların olmamasına qədər hər şey sanki Ukraynada işlərin plana uyğun getmədiyini orta statistik rusiyalıya ağrılı şəkildə çatdırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. Putin rejiminin gücünü nümayiş etdirmək üçün təbliğat tamaşası kimi düşünülmüş hadisə Rusiyanın artan zəifliyini vurğulamağa xidmət edirdi”, - məqalədə qeyd olunur.  

Əgər bu analiz doğrudursa, belə çıxır ki, Rusiya yaxın zamanlarda Ukraynadan ağır məğlubiyyətlə ayrılacağının fərdindədir. Bu qənaətlə hərəkət etsək, Putinin ən yaxın adamı Yevgeni Priqojinin tez-tez Rusiya Müdafiə naziri Sergey Şoyqunu və Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimovu sərt tənqid atəşinə tutması, Ukraynadakı uğursuzluqları bu iki generalın üzərinə atması da təsadüfi görünmür. Belə anlaşılır ki, Rusiya yaxın günlərdə əks-hücum əməliyyatlarına başlamağa hazırlaşan Ukrayna ordusu qarşısında geri çəkilərkən məğlubiyyətin bütün günahı Priqojinin danlaq qurbanı etdiyi bu iki generalın boynuna qoyulacaq.

Təbii ki, bu bizim, Ovqat.com-un fikirləridir. Gəlin, ən yaxşısı, əlavə şərhə yol vermədən “Atlantic Council”in analizinə nəzər salaq:

9 Mayda ölkənin ənənəvi Qələbə Günü paradı zamanı Qızıl Meydanda təkbaşına Stalin dövrünə aid bir tankın keçməsi çox simvolikdir və Rusiyanın azalan hərbi gücünün bundan daha münasib təsvirini yaratmaq mümkün deyil. Halbuki, son iyirmi ildə Vladimir Putin Qələbə Günündə müasir Rusiyanın hərbi supergüc kimi dirçəlişini nümayiş etdirmək üçün adətən onlarla ən son model tankını paraddan keçirirdi. Ancaq bu il nümayiş olunan yeganə tank İkinci Dünya Müharibəsindən qalma T-34 modeli idi.

İstər-istəməz, builki Qələbə Günü paradında tankların utancverici olmaması Rusiyanın Ukraynadakı fəlakətli itkilərinin növbəti sübutu kimi şərh olundu. Tezliklə sosial mediada Kremli ələ salan yazılar göründü. “Müasir Rusiya hərbi texnikasını Ukraynanın hərbi qənimət sərgilərində Moskvadakı Qələbə paradından daha rahat tapmaq olar”, - deyə Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin rəsmi Twitter hesabında qeyd edilir. Digər paylaşımlar daha az incə idi. “Moskvadakı paradda bir tank var idi! Biz bütün Ukrayna gülürük”, - deyə ukraynalı deputat Aleksey Qonçarenko yazıb. 

"Ukraynada bundan daha çox və müasir tankı olan fermerlər var", - deyə başqa bir Twitter istifadəçisi istehza edirdi.

Çərşənbə axşamı günü keçirilən birtanklı parad builki Qələbə Günü tədbirlərinə hazırlıqlara kölgə salmış bir sıra hadisələrin sonuncusu idi. Bayramdan bir ay əvvəl Rusiyanın iyirmidən çox şəhəri hərbi paradların keçirilməsi planlarını ləğv etdi. Rəsmi səbəb olaraq təhlükəsizlik problemləri qeyd edilsə də, bu qərarlar Rusiyanın regional paradlar keçirmək üçün kifayət qədər hərbi texnikaya malik olmadığı, tankların və digər maşınların böyük əksəriyyətinin artıq Ukraynaya göndərilməsi ilə bağlı fərziyyələri də gücləndirdi.

Bu ilki “Ölümsüz Batalyon” yürüşlərinin tamamilə ləğvi Rusiya insanına daha böyük zərbə oldu. İkinci Dünya Müharibəsi illərində Qırmızı Orduda xidmət etmiş ailə üzvlərinin portretlərini nümayiş etdirmək son on ildə Rusiyanın Qələbə Günü mərasimlərinin ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdi. Bu mərasim qərarı Putinin özü tərəfindən verilməsinə baxmayaraq, Kreml Ukraynada həlak olan rus əsgərlərinin ailə üzvlərinin iştirakı qorxusundan bu il yürüşləri qadağan etmək məcburiyyətində qaldı. Rusiya rəsmilərinin Ukraynaya təcavüzünün fəlakətli nəticələrini hələ də inkar etdiyi bir vaxtda Kremlin ən son istədiyi minlərlə qurbanın kədərli qohumlarının bir araya toplaşması və diqqəti faciənin miqyasına yönəltməsi idi.

Avrasiya Mərkəzinin tədbirləri

Builki Qələbə Günü mərasimləri ilə bağlı mənfi qənaət bayramın müasir Rusiyanın milli kimliyinin tam mərkəzində yerləşdirilməsində mühüm rol oynayan Vladimir Putin üçün şəxsən zərərlidir. 

Çox vaxt Qələbə Gününün Rusiya təqvimində üstünlük təşkil etdiyi güman edilir, lakin bu, sadəcə olaraq doğru deyil. Əslində, İkinci Dünya Müharibəsinin başa çatmasından SSRİ-nin süqutuna qədər olan 46 illik müddət ərzində Sovet hakimiyyəti Qələbə Günü münasibətilə cəmi üç hərbi parad keçirdi. 1 May və Bolşevik İnqilabının ildönümü kimi digər bayramlar daha əlamətdar sayılırdı.

Yalnız Putin minilliyin əvvəlində hakimiyyətə gələndən sonra Qələbə Günü Rusiyanın ən mühüm dövlət bayramı kimi indiki mövqeyini almağa başladı. Son iki onillikdə Putin Qələbə Gününü özünün müqəddəs simvolları, bayram günləri, müqəddəsləri və ehkamları ilə tamamlanmış psevdodini qələbə kultunun mərkəzinə çevirdi. Bayramı əhatə edən isteriya "Pobedobesie" və ya "qələbə maniası" kimi tanınmağa başladı, heç kim Kremlin İkinci Dünya Müharibəsinin yüksək dərəcədə təmizlənmiş versiyasını şübhə altına almağa cəsarət etmir, ehtimal ki, bir vaxtlar orta əsr bidətçiləri üçün qorunan şiddətlə müalicə olunurdu.

Nasist Almaniyasının məğlub edilməsində Rusiyanın roluna hörmət Putin üçün siyasi baxımdan son dərəcə sərfəli idi. Bu, ona 1990-cı illərin alçaldılmasından sonra rus milli qürurunu bərpa etməyə kömək etdi və Stalini reabilitasiya etməklə və sovet dövrünün cinayətlərini minimuma endirməklə bugünkü Rusiyada avtoritarizmə qayıtmağa yol açdı. Putin həmçinin İkinci Dünya Müharibəsi leksikonunu öz düşmənlərinə hücum etmək üçün əlverişli bir üsul kimi canlandırdı, yerli və xarici rəqibləri müntəzəm olaraq “faşist” kimi damğaladılar. Bu baxımdan, müasir Rusiyada “nasist” termini öz mənasını itirib və “anti-Putin” kimi görünən hər kəsi ifadə edir.

Bu zəhərli tendensiya ən çox Ukrayna ilə bağlı özünü büruzə verir. Kreml liderləri Ukrayna hökumətində heç bir faktiki ifrat sağçı siyasətçinin olmamasına baxmayaraq, ukraynalıları “nasist” kimi iblisləşdirməyə illərini sərf ediblər. Gözlənildiyi kimi, Putin 2022-ci ilin fevralında Ukraynaya genişmiqyaslı işğala başlayanda ölkənin “de-nazifikasiyasını” özünün əsas müharibə səbəbi elan etdi. Rusiya diktatoru çərşənbə axşamı Qələbə Günü nitqi zamanı yenidən bu mövzuya qayıtdı, Ukraynaya əsassız hücumunu birbaşa nasist Almaniyasına qarşı mübarizə ilə müqayisələndirdi.

Putinin İkinci Dünya Müharibəsinin xatirəsinə sonsuz müraciətləri açıq-aydın Rusiya ictimaiyyətini hazırkı müharibəni dəstəkləmək üçün səfərbər etmək üçün nəzərdə tutulub, lakin onlar Ukrayna işğalının acı reallıqlarını tamamilə gizlədə də bilmirlər. Ukrayna hökumətini devirmək və ölkəyə nəzarəti ələ keçirmək üçün ilkin olaraq üç günlük kampaniya kimi nəzərdə tutulan hadisə Hitler və Stalin dövründən bəri ən qanlı Avropa münaqişəsinə çevrilib. Son on beş ayda Rusiya hərbi itkiləri o qədər ağır olub ki, ABŞ kəşfiyyatının yüksək rütbəli rəsmiləri indi açıq şəkildə Putinin ordusunun “hətta təvazökar hücum əməliyyatlarını davam etdirmək” qabiliyyətini saxlayıb-saxlamadığını sorğulayırlar. Yaxın həftələrdə Ukraynanın böyük əks-hücumunun başlaması gözlənildiyi üçün Moskvada optimizm üçün çox az səbəb var.

“Bu ilki Qələbə Günü ilə bağlı hadisələrin rus tamaşaçılarını xoşagəlməz həqiqətə yaxınlaşdırması baxımından müəyyən mənada başadüşüləndir. Regional paradların və kütləvi yürüşlərin ləğvindən tutmuş Qırmızı Meydanda müasir tankların olmamasına qədər hər şey sanki Ukraynada işlərin plana uyğun getmədiyini orta statistik rusiyalıya ağrılı şəkildə çatdırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. Putin rejiminin gücünü nümayiş etdirmək üçün təbliğat tamaşası kimi düşünülmüş hadisə Rusiyanın artan zəifliyini vurğulamağa xidmət edirdi. Putini tez-tez keçmişdə yaşamaqda ittiham edirlər, lakin bu, onun unutdurmaq istədiyi Qələbə Günüdür.

Tərcümə Ovqat.com-a aiddir