III Hissə
 
(Əvvəli: "Ramil Səfərov işi": Prezident seçilməsinin 4-cü ayında İlham Əliyevə problemlərlə dolu sürpriz
“Ramil Səfərov işi”: Deputat Zahid Orucun və digər rəsmilərin ermənilərə yarayan hay-küyçülüyü)

Vilayət Quliyev,
Azərbaycanın sabiq Xarici İşlər naziri
 
 
İlk dəfə səsini eşitdiyim Ramilin fikirlərini dəqiq və sərrast ifadə etməsi, təmkini, danışıq tonundakı sakitlik və gümrahlıq diqqətimi çəkdi. Anladım ki, telefon xəttinin o biri başında dayanan gənc illərdən bəri dörd divar arasında saxlanmasına baxmayaraq, kifayət qədər dözümə, gücə, təqdirəlayiq iradi keyfiyyətlərə malikdir. Xalq arasında deyildiyi kimi, dili varsa, dilçəyi də var... Çətinliyə sinə gərməyi bacarır. Şikayətlənməyi, yazıqlıq donuna girməyi qətiyyən özünə rəva görmür. Başqalarının da ona belə mövqedən yanaşmasını qəbul etmir.
 
Yadımdadır ki, ümumi şeylərdən danışdıq. Ramil yeni təyinatımla bağlı məni təbrik etdi. Əvvəlki səfirdən və bütünlükdə Səfirliyin münasibətindən razılığını bildirdi. Polşadakı diplomatik fəaliyyətimi və mətbuatdakı yazılarımı izlədiyini (!) dedi. Taleyi ilə yaxından maraqlanacağıma ümid etdiyini söylədi.
 
Həyatımda ilk dəfə idi ki, həbsxana kamerasında oturan adamla telefonda danışırdım. Təskinlik sözləri deməyə, ürək-dirək verməyə çalışdım. Onu möhkəm və səbirli olmağa, həyatının nə zamansa mütləq yaxşılığa doğru dəyişəcəyinə inanmağa çağırdım. Yadımdadır ki, hətta sonda özümdən asılı olmayaraq çox da xoşuma gəlməyən şablon ifadə işlətdim, "Azadlıqda görüşənə qədər!" - dedim. Bu sözləri dilə gətirərkən səsim, intonasiyam özümə saxta göründü. Amma həqiqətən nə deyirdimsə, hamısı ürəkdən gələn sözlər idi.  Aktyorluğu heç vaxt bacarmamışam.
 
Həmin gündən Vətənə ekstradisiya olunana qədər Ramil mənə ayda 1-2 dəfə zəng vururdu. Bəzən hansısa məsələ ilə bağlı məsləhət almaq istəyirdi. Bəzən sadəcə hal-əhval tutmaq niyyəti ilə telefon açdığını deyirdi. Bəzən macar radiosundan, yaxud televiziyasından dinlədiyi ölkəmizlə bağlı hansısa o qədər də obyektiv olmayan xəbəri çatdırır, səfir kimi münasibətimi bilmək istəyirdi. Və bu söhbətlərin hamısında olmasa da, iki-üç dəfədən bir sanki elə-belə, sözarası "işinin" nə yerdə olduğu ilə maraqlanırdı. Əslində isə hər dəfə bunu dilə gətirməsə də, bütün telefon zənglərinin arxasında mütləq "İşimdən təzə nə xəbər var?" - sualının gizləndiyini yaxşı başa düşürdüm. Belə məqamlarda özümü Frans Kafkanın məşhur "Proses" romanının qəhrəmanının düşdüyü aləmdə hiss edirdim. Ümidverici bir yenilik yox idisə, danışmaq da asan olmurdu. Daim təkrarlanan təskinlik sözləri saxta səslənirdi. Ona görə də gizlətmirəm: həbsxana kamerası ilə rahat kabinet arasında cərəyan edən mütəmadi telefon danışıqları mənim üçün həmişə çətin, üzücü idi.
 
Macarıstana ölkə həyatında mühüm siyasi dəyişikliklərin baş verdiyi vaxtda gəlmişdim. Apreldə parlament seçkiləri keçirilmişdi. Artıq kifayət qədər gənc yaşında bir dəfə baş nazir olmuş Viktor Orbanın rəhbərlik etdiyi sağ mərkəzçi siyasi qüvvə - FİDES-Macarıstan Vətəndaş İttifaqı partiyası Avropa Birliyi ölkəsi üçün gözlənilməz nəticə göstərib qanunverici orqanda konstitusion çoxluq və hökuməti təkbaşına formalaşdırmaq səlahiyyəti qazanmışdı. Bunun macarlar üçün nə dərəcədə faydalı olacağını deyə bilməzdim. Amma azərbaycanlı zabitin gələcək taleyi baxımından baş verən dəyişiklik o qədər də əhəmiyyətsiz amil sayılmamalı idi. Çünki vahid lider və yekdil hakimiyyətlə dialoq qurmaq həmişə bir neçə nəfərlə, yəni koalisiya ortaqları ilə dil tapıb anlaşmaqdan daha asan olur.
 
İş elə gətirdi ki, Viktor Orban ikinci dəfə baş nazir kimi hökumətə rəhbərlik etməyə başlayandan bir neçə ay sonra - 2010-cu il sentyabrın 13-də ölkəmizə işgüzar səfərə gəldi. Həmin vaxt Bakıda Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya prezidentlərinin iştirakı ilə Xəzər qazının Gürcüstan və Rumıniya üzərindən Avropaya nəqlini hədəf alan AGRİ layihəsi ilə bağlı ilkin razılaşma və niyyət protokolunun imzalanma mərasimi keçirilirdi. Danışıqlar bir neçə ay ərzində Bakıda və Brüsseldə aparılmışdı. Həlledici mərhələdə Macarıstan da layihəyə maraq göstərdi. Çünki sosializm dövründən Rumıniya ilə bu ölkə arasında indi istifadəsiz qalan boru kəməri vardı. Əgər layihə gerçəyə çevrilsəydi, Macarıstan həm özünün təbii yanacağa olan ehtiyacının bir hissəsini ödəyər, həm də Mərkəzi Avropada qaz paylaşdırıcı ölkəyə çevrilə bilərdi. Çox güman, bu səbəbdən də Rumıniya prezidenti Troyan Basesku ilə söhbətdən dərhal sonra Viktor Orban Bakıya səfər etmək qərarı vermişdi.
 
Adətən, işlədikləri ölkənin dövlət və hökumət başçılarını öz paytaxtlarına gətirmək səfirin nüfuz və əlaqələrinin, uğurlu fəaliyyətinin nəticəsi kimi qəbul edilir. Amma əslində, Macarıstan Baş nazirinin Azərbaycana ilk səfərinin təşkilində mənim heç bir rolum yox idi. Sadəcə, təsadüf nəticəsində belə alınmışdı. Odur ki, hələ üzünü görmədiyim macar Baş nazirlə də ilk dəfə Bakı hava limanındakı qarşılama mərasimində tanış olub özümü təqdim etdim. Cənab Orban ünsiyyətə açıq, sadə və səmimi insan təsiri bağışlayırdı. Bu, ətrafındakılarla rəftar və davranışında da aydın nəzərə çarpırdı. Hər sözündən, hərəkətindən həyatsevərlik, nikbinlik sezilirdi. Protokol incəliklərinə o qədər də əhəmiyyət vermirdi. İlk dəqiqələrdən özünü sırf rəsmi qonaq kimi yox, dostlar arasında olan bir adam kimi aparırdı.
 
Ertəsi gün qısa da olsa söhbət etmək imkanı yarandı. Dünənki zənnimdə yanılmadığıma inandım. Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövründə bir müddət xarici işlər naziri vəzifəsini tutduğumu bilən Viktor Orban mərhum Prezidentin şəxsiyyəti və idarəçilik üsulları ilə bağlı bəzi suallar verdi, Macarıstanda Azərbaycan icmasının tərkibi və sayı, ölkə haqqındakı ilkin təəssüratım, tarixi-mədəni əlaqələrimiz, hətta səfirliyimizin Budapeştin hansı rayonunda yerləşməsi ilə maraqlandı. Sonuncu sualı isə mənim üçün həqiqətən də gözlənilməz oldu. Macar Baş nazir "What is about yours solgier in prison?" ("Sizin həbsxanadakı hərbçinizdən nə xəbər var?") - deyə konkret ad çəkmədən Ramil Səfərovu soruşdu. Təbii ki, siyasi xadim və hökumət başçısı kimi altı il əvvəl Budapeştdə baş verən səs-küylü qətldən xəbərsiz deyildi. Maraqlı olan bu məsələni Bakıda xatırlaması idi. Bir neçə cümləlik qısa məlumatımı dinləyəndən sonra "İt is a tragedy" - "Bu, faciədir" - dedi.
 
Zaqulbada, qonaqların şərəfinə verilən işçi nahar zamanı münasib fürsət yarandığını görüb Viktor Orban barəsindəki təəssüratlarımı Prezident İlham Əliyevlə bölüşdüm. Macar Baş nazirlə bütün mövzuları, eləcə də məhbus zabitin ölkəmizə ekstradisiya məsələsini müzakirə etməyin mümkünlüyünü bildirdim. Təbii ki, dövlət başçısı nəyə əsaslanaraq belə qənaətə gəlməyimlə maraqlandı. Gətirdiyim dəlillər - Viktor Orbanın hökumətə rəhbərlik dövrünün əsas siyasi-iqtisadi istiqamətlərindən biri kimi "Şərqə açılım" siyasətini elan etməsi və bu prosesdə Azərbaycana önəm verməsi, Azərbaycan liderinə xüsusi ehtiramla yanaşması, hökumət rəhbəri kimi mövqelərinin qüvvətli olması, insan kimi sadəliyi və səmimiliyi, hər cür dialoq üçün açıq görünməsi Prezidentə o qədər də tutarlı təsir bağışlamadı.  "Bilirsiniz, - dedi, - dövlət başçısı kimi bu məsələ ilə bağlı mən yalnız bir dəfə müraciət edə bilərəm. Onu da o zaman etmək olar ki, müəyyən hazırlıq işləri görülsün, müsbət nəticə barədə siqnallar alınsın. Yoxsa, indi danışsam, çox güman, qarşı tərəf də ümumi şəkildə "Baxarıq, araşdırarıq" - cavabını verəcək və beləliklə də məsələ bağlanacaq. Elə etmək lazımdır ki, həqiqətən də baxsınlar, araşdırsınlar, hansısa bir nəticəyə gəlsinlər, dialoqa müəyyən qədər hazır olsunlar. Yəni sadəcə, protokol tələblərinə uyğun, yaxud etika xatirinə bizi cavabsız qoymamaq üçün "baxarıq" deməsinlər. Predmetli, konkret söhbət getsin. Yalnız belə vəziyyətdə, yəni qarşı tərəfin təklifimizə pozitiv münasibəti ilə bağlı müəyyən məlumatımız olduğu təqdirdə, əlbəttə, mən də dövlət başçısı kimi müraciət edə bilərəm. Yoxsa tələsik məsələ qaldırmaq hələ uğur qazanmaq deyil".
 
Prezidentin dialoqun şərtləri haqdakı dəlilləri inandırıcı idi. Söhbət zamanı məhbus zabitin mümkün ekstradisiyası ilə əlaqədar müvafiq yollar aramaq, vəziyyəti öyrənmək, bir sözlə, bu istiqamətdə işləmək barədə razılıq aldım. Bəlkə də deyə bilərlər ki, həmin işi görmək səfirin, diplomatik missiyanın, yaxud əlaqədar sahəyə cavabdeh olan şəxsin birbaşa vəzifəsidir, daha burada əlavə tapşırığa, icazəyə nə lüzum var? Məndən əvvəl də bu istiqamətdə müəyyən addımlar atılmışdı. Amma yeni səfir kimi macar rəsmiləri ilə danışıqlar üçün belə yüksək səviyyəli razılığın olması zəruri idi. Eləcə də bizim müvafiq qurumlar məhz dövlət başçısı səviyyəsində göstəriş verilmədiyi üçün hətta məsələnin öz aramızda müzakirəsinə də maraq göstərmirdilər. Müxtəlif instansiyalara göndərilən məktub və müraciətlər çox vaxt cavabsız buraxılırdı. Hələ onu demirəm ki, bəziləri Ramil Səfərovun ölkəyə qaytarılmasının xoşagəlməz eksseslərə yol açacağı, guya müxalifət qüvvələrinin onu əldə bayraq edəcəkləri ilə bağlı proqnozlar verir, yanlış təəssürat yaradırdılar.
 
Beləliklə, Baş nazir Viktor Orbanın Azərbaycana ilk səfəri ekstradisiya məsələsinin qeyri-rəsmi də olsa, gündəliyə gətirilməsinə təkan verdi. Bu səfər zamanı Prezident İlham Əliyevlə Macarıstan rəhbəri arasında nəzərəçarpacaq dərəcədə açıq, səmimi münasibətlərin yaranması da ümidli olmağa əsas verirdi.
 
Səfir kimi Polşada çalışdığım illərdə ölkə həbsxanalarında cəza çəkən iki nəfər həmvətənimizin vətənə qaytarılmalarına nail olmuşduq. Lakin onlar adi məişət cinayətlərinə görə məhkum edilmişdilər, həbs müddətinin yarısı arxada qalmışdı. Üstəlik də, cəzalarını sona qədər və mütləq Polşada çəkməyi tələb edən maraqlı qüvvə, üçüncü tərəf yox idi. Ramil Səfərovun işi isə kifayət qədər beynəlxalq rezonans doğurmuşdu, Ermənistan əsas iddiaçı kimi çıxış edirdi. Deməli, burada məsələni sakit, səssiz-küysüz yoluna qoymaq mümkün olmayacaqdı. Amma istənilən halda cəhd göstərmək lazım idi. Dövlət öz vətəndaşına sahib çıxmalı idi...
 
***
Budapeştə qayıtdıqdan sonra yollar axtarmağa başladım. İlk növbədə əlaqədar macar qurumlarının diqqətini məsələyə cəlb etmək üzərində düşündüm. Lakin necə, hansı yolla? Rəsmi müraciətin bir faydası olmayacaqdı. Ən yaxşı halda məhkəmənin qüvvəyə minmiş qanuni hökmünü yada salacaqdılar. Digər tərəfdən, bir dəfə üz tutduğun şəxsə, yaxud təşkilata ikinci dəfə söz demək imkanı itiriləcəkdi. Ona görə də məsələni şəxsi müstəvidə, birbaşa və açıq ünsiyyət yolu ilə müzakirə etmək, imkan daxilində sözlə inandırmaq variantına üstünlük verdim.
 
İlkin olaraq Ədliyyə və İctimai İşlər Nazirliyinə müraciət ünvanladım. Hansı məsələləri müzakirə etmək istədiyimlə maraqlandılar. Azərbaycanlı zabitin cəzasının qalan hissəsini çəkmək üçün ekstradisiyası haqqında eşidəndə çox soyuq tərzdə bu işə məhkəmədə baxıldığını və iki müxtəlif instansiyada təsdiq olunmuş hökmü xatırlatdılar. Sözlərindən belə çıxdı ki, məsələ ətrafında müzakirə aparmaq üçün 2034-cü ili gözləmək lazımdır. Çünki əvvəldə də qeyd etdiyim kimi, hökmdən yalnız 30 il (əslində 30 il 9 ay, kamera yoldaşı olan türk əsilli dustaqla münaqişəyə görə həbsxanada cəzasının üzərinə 9 ay da artırılmışdı) sonra yenidən baxılması, seçilmiş qətiimkan tədbirinin dəyişdirilməsi ilə bağlı yeni apellyasiya şikayəti vermək mümkün idi. Digər tərəfdən məhbusun özünün, yaxud vəkilinin müraciəti olmasa, səfirin, eləcə də Səfirliyin təşəbbüslə çıxış etməsi yolverilməz sayılırdı. Şəxsi müraciət hazırlamaq, vəkil tutmaq çətin iş deyildi. Lakin mahiyyət etibarı ilə yeni müraciət də heç nəyi dəyişməyəcəkdi. Bu, sadəcə, qapalı dairədə hərəkət olacaqdı. Vəsatətlə çıxış etsək də, sonda məhkəmə əvvəlki hökmünü qüvvədə saxlayacaqdı. Bir sözlə, əhəmiyyətli bir irəliləyişə nail ola bilməyəcəkdik. Arada müttəhim lüzumsuz mənəvi-psixoloji sarsıntılar yaşayacaqdı.
 
Kəşfiyyat məqsədi ilə daxili işlər naziri Şandor Piterlə görüşməyi qərara aldım. Bilirdim ki, ekstradisiya məsələsi daxili işlər deyil, ədliyyə və ictimai işlər nazirliyinin səlahiyyətinə aiddir. Lakin zahirən o qədər də diqqəti çəkməyən cənab Piter ictimai fikirdə və siyasi dairələrdə hökumətin ən nüfuzlu üzvlərindən biri kimi tanınırdı. Eyni zamanda Baş nazirə çox yaxın olduğunu, sözünün hər yerdə keçdiyini deyirdilər. Əgər istəsə, əgər onu inandırmaq mümkün olsa, bizim xeyrimizə uyğun qərarın çıxarılmasına təsir göstərə bilərdi.
 
Nazirliyə müraciət edib iki ölkənin - Azərbaycanla Macarıstanın mütəşəkkil cinayətkarlığa, beynəlxalq terrorçuluğa qarşı birgə mübarizə imkanları barəsində fikir mübadiləsi aparmaq üçün nazirlə görüş istədim. Müsbət cavab alacağıma o qədər də ümidli deyildim. Hər hansı müvafiq idarə rəisi, ən yaxşı halda əlaqədar məsələləri nəzarətdə saxlayan dövlət katibi ilə görüşməyimi məsləhət görə bilərdilər.
 
Amma heç gözləmədiyim halda razılıq verildi. 2011-ci il fevralın 1-də Macarıstan Daxili İşlər Nazirliyinə, nazirlə görüşə dəvət olundum. Nazir Şandor Piter zahirən bizim azərbaycanlılara çox bənzəyirdi. Əgər Bakıda çıxıb küçədə gəzsə, heç kəs onu əcnəbi hesab etməzdi. Balaca boylu, çevik, enerjili adam idi. Az qala hər sözü sifətinin dəyişən mimikaları ilə müşayiət olunurdu. Məni mehribanlıqla qarşıladı. Həm də aydın görünürdü ki, bu, sadəcə "protokol səmimiyyəti" deyil. Əvvəlcə ümumi məsələlərdən danışdıq. Cinayətkarlığa qarşı mübarizədə səylərin birləşdirilməsinin zəruriliyini vurğuladıq. Bu istiqamətdə birgə fəaliyyətlə bağlı bizim daxili işlər naziri ilə məmnuniyyətlə görüşüb dialoq aparmağa hazır olduğunu bildirdi. Macarıstanda kriminogen durumun nəzarətdə saxlandığını (nə qədər tanış ifadə idi!), bir vaxtlar cinayətkar dəstələrin at oynatdığı Budapeştin artıq dünyanın təhlükəsiz şəhərlərindən birinə çevrildiyini dedi. Macarıstan paytaxtında keçirdiyim bir neçə ayın təcrübəsinə əsaslanıb bunun həqiqətən də belə olduğunu təsdiq etdim.
 
Nəhayət, mətləb üstünə gəldik. Daha doğrusu, mən sözü açdım. Uzaqdan başlayıb söhbəti azərbaycanlı zabitin neçə ildən bəri saxlandığı Kozma (burada ona göstərilən humanist münasibətə görə minnətdarlıq bildirməyi də unutmadım) həbsxanasından vətəninə ekstradisiya edilməsi məsələsinin üzərinə gətirdim. Və təbii ki, əvvəldən gözlədiyim cavabı eşitdim: bu iş onun səlahiyyət çərçivəsinə daxil deyil. Nazir əlavə etdi ki, artıq məhkəmənin hökmü var və bildiyinə görə, məhbus indiyə qədər saxlanma şəraitindən, yaxud həbsxana personalının rəftarından şikayətçi olmayıb. Hətta şikayətçi olsa da, yalnız daxili işlər nazirinin istəyi ilə belə bir addımın atılması qeyri-mümkündür. Mən cənab Piterin sözləri ilə razılaşdım. Bildirdim ki, həqiqətən də həbsxana hər yerdə həbsxanadır. Amma məşhur ifadədə deyildiyi kimi, vətəndə hətta doğma divarlar da insanı o qədər sıxmır. Ona görə də, istər humanistlik, istərsə də iki ölkə arasındakı münasibətlərin etibar və etimad mühitində inkişafı baxımından məhbus zabitin ekstradisiyası çox məqsədəuyğun olardı. Əslində, bu, hamıya bəlli bir həqiqətdir. Sadəcə, ilk addımı atmaq istəyən yoxdur. Bəs hörmətli nazir nə cür kömək edə bilər? Necə yol göstərə bilər?
 
Nazir Piter prinsipcə azərbaycanlı məhbusun ekstradisiyanın əleyhinə olmadığını bildirdi. Məni tamamilə əliboş qaytarmamaq üçün vəkilinin müvafiq müraciət hazırlayıb Səfirlik vasitəsi ilə göndərməsini təklif etdi. Eyni zamanda təbəssümlə növbəti müraciətin də bir faydası olmayacağını xatırlatdı. Açıq bildirdi ki, hər hansı real çıxış yolu göstərməkdən acizdir. Sadəcə onu bilir ki, məsələ öz həllini yüksək səviyyədə tapmalıdır. Mütləq ölkənin ali rəhbərliyinin siyasi qərarı olmalıdır. Yalnız bundan sonra işə başlamaq mümkündür. Onun özü də yalnız bundan sonra, həm də müvafiq tapşırıq verildiyi təqdirdə prosesə qoşula bilər. Odur ki, illüziyalara qapılmamalıyam. Çox böyük ümidlərlə yaşamamalıyam. Amma mən də geri çəkilmədim. Maraqlandım ki, bəs cənab nazir yüksək nüfuzuna arxalanıb, humanistlik göstərib məsələnin "yuxarılarda" müzakirəyə çıxarılmasına hər hansı şəkildə yardım göstərə bilərmi? Axı söhbət gənc bir insanın taleyindən gedir. Onun bütün ömrünü həbsxana divarları arasında keçirməsi macar cəmiyyətinə bir şey verməyəcək. Xeyirxahlıq isə heç zaman unudulmur. Həm də biz bunu dost və qardaş macar xalqının, Macarıstan rəhbərliyinin Azərbaycanın düşdüyü vəziyyəti anlaması, mənəvi-insani dəstək aktı kimi qiymətləndirəcəyik. Xalqlarımızın taleyində nə qədər faciəli bənzərliklər var! Macarların da başı çox bəlalar çəkib - tarixi torpaqlarının üçdə ikisini itiriblər, rumın separatçılarının etnik təmizləmə siyasətinə hədəf olublar. Odur ki, digərləri ilə müqayisədə  bizi daha yaxşı başa düşməlisiniz.
 
Şandor Piter bir daha səlahiyyət bölgüsünü yada saldı. Öz tərəfindən hər hansı təşəbbüslə çıxış edə bilməyəcəyini dedi. Məsələnin hökumət səviyyəsində müzakirəyə qoyulacağı və rəyi soruşulacağı təqdirdə mövcud qanunvericilik və praktika çərçivəsində ekstradisiya ideyasına tərəfdar çıxacağını vəd etdi.
 
Doğrudur, bu, dəryada balıq sevdasına bənzəyirdi. Amma kiçik də olsa nəticə idi. Ən azı məsələnin aktuallaşdırılması, gündəliyə gətirilməsi baxımından...
 
Bir neçə gün sonra Ramilin keçmiş vəkilini çağırıb ekstradisiya ilə bağlı müraciət hazırlamasını xahiş etdim. Vəkil heç nə demədən qovluğundan hazır mətn çıxarıb masanın üstünə qoydu. Başa düşdüm ki, səmərəsiz təşəbbüsdür. Amma yenə də göndərməyə qərar verdim. Bir neçə ay sonra şablon cavab aldıq.
 
Növbəti görüşüm ölkənin milli təhlükəsizliyinə cavab verən qurumun - Konstitusiyanı Müdafiə Komitəsinin sədri, general-leytenant  Laslo Balayti ilə oldu. Vəsilə ona bizim Milli Təhlükəsizlik naziri Eldar Mahmudovun məktubunu təqdim etmək idi. Əlbəttə, sənədi protokol xidməti vasitəsi ilə də göndərmək olardı. Sadəcə, fürsətdən yararlanıb mühüm güc strukturuna rəhbərlik edən Balaytinin ehtimali ekstradisiya ilə bağlı fikrini öyrənmək istəyirdim. Söhbətimiz bir saata yaxın çəkdi. General ölkəmizin üzləşdiyi erməni işğalı, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, gənc zabiti cinayətə sövq edən amillər haqqında dediklərimə diqqətlə qulaq asdı. Amma əvvəlcədən də gözlədiyim kimi, bu görüşdən də nəticəsiz qayıtdım.
 
Məsləhət üçün üz tutduğum Macarıstanın Rusiyadakı keçmiş səfiri (1999-2003-cü illərdə eyni zamanda Azərbaycanda da akkreditasiya olunmuş, nazir işlədiyim dövrdə etimadnaməsinin surətini mənə təqdim etmişdi), həmin vaxt Xarici İşlər Nazirliyinin Qafqaz və Mərkəzi Asiya Departamentinin direktoru Erno Keşkeni, parlamentin vitse-spikeri Şandor Lejak da konkret yol göstərə bilmədilər.
 
Baş tutan görüşlərdən bir nəticə çıxardım: aşağıdan heç kəs təşəbbüslə çıxış etmək niyyətində deyil. Qərarı yalnız Baş nazir verə bilərdi! Bakıdakı Macarıstan səfiri Jolt Çutora, əvvəldən tanıdığım və ölkəmizə xoş münasibəti ilə seçilən bir sıra digər macar rəsmiləri də diqqəti eyni nöqtəyə çəkirdilər: müsbət nəticə əldə etmək istəyirəmsə, məsələni Viktor Orban səviyyəsinə qaldırmaq lazımdır. Lakin necə?
 
Bu sual mənə rahatlıq vermirdi. Hətta bəzən hissə qapılıb Bakıda  dövlət başçısı qarşısında təşəbbüs qaldırdığıma görə özümü qınamağa başlamışdım. Amma dərhal da ani ruh düşkünlüyünə qarşı daxilimdə etiraz səsi qaldırırdım. Əgər vəd vermisənsə, yerinə yetirmək lazımdır! İstəmirdim ki, haqqımda gücü çatmayan yükün altına girən boşboğaz, vədəbaz adam təəssüratı yaransın.
 
***
 
Təşəbbüs məndən gəlmişdisə, çıxış yolunu da özüm tapmalı idim.  Hələlik rəsmi təmaslar vasitəsi ilə heç nə alınmırdı. Ona görə də fəaliyyətin istiqamətini dəyişmək, məsələyə fərqli rakursdan yanaşmaq qərarına gəldim.
 
Ramil Səfərova hüquqi cəhətdən bəraət qazandırmağın mümkünsüzlüyünü yaxşı başa düşürdüm. Lakin onun intellektual və mənəvi baxımdan erməni, eləcə də erməni təsiri altına düşmüş macar mətbuatının təqdim etdiyindən tam fərqli olduğunu ortaya qoymaq, adamları buna inandırmaq mümkün, hətta zəruri idi.
 
Mediada, kütlə arasında, ictimai-siyasi dairələrdə azərbaycanlı zabitə münasibəti dəyişdirmək onun gələcək ekstradisiyasını yüngülləşdirən amillərdən biri ola bilərdi. Erməni mətbuatının Ramil Səfərov haqqında həm əvvəllər, həm də xüsusən Vətənə qaytarılandan sonra işlətdiyi iyrənc epitetləri, gücsüzlükdən doğan təhqir və iftiraları yada salmağa lüzum görmürəm. Təəssüf ki, macar jurnalistləri də məhbus zabitə münasibətdə bir çox hallarda erməni həmkarlarının təsiri altında hərəkət edirdilər, onların fikir və mülahizələrini təkrarlayırdılar. Tək bir faktı xatırlatmaq kifayətdir ki, macar kütləvi informasiya vasitələrində Ramil Səfərovun şəxsiyyətindən, yaxud baş vermiş qətl hadisəsindən danışarkən ümumiyyətlə ad çəkməyə lüzum görmürdülər. Sadəcə "azeri baltaş gyilkoş", ("azərbaycanlı baltalı qatil") ifadəsindən istifadə edirdilər. Bu xoşagəlməz ifadə az qala macar mətbuatının brendinə və insanlarımıza münasibətin göstəricisinə çevrilmişdi. Əgər bu gün də google.hu saytında "baltaş gyilkoş" yazıb axtarış verən olsa,  minlərlə   biri-birindən xoşagəlməz materiala təsadüf etmək mümkündür.
 
Deyək ki, qızışdırıcı emosional yükə malik "baltalı qatil" ifadəsini başa düşmək mümkündü. Bəs qatilin milli mənsubluğunu hər dəfə vurğulamağa, qabartmağa nə ehtiyac vardı? Onun azərbaycanlı olduğunu mütləq yada salmaq hansı məqsədə xidmət edirdi? Məgər, macarlar bilmirdilər ki, cinayətkarın milləti, vətəni yoxdur? Məgər qətlə yetirilənin xristian erməni, qatilin müsəlman azərbaycanlı olmasının hər dəfə nəzərə çarpdırılması yüz minlərlə oxucunun yaddaşında hansı assosiasiyalar doğurduğu, hansı təsir bağışladığı onlara məlum deyildi? Bu yolla özlərini maraqlı tərəf kimi ortaya qoymalarının fərqində deyildilər?
 
(Davamı var)