NATO-nun Xarici İşlər nazirlərinin dünən (30 noyabr 2021-ci il) Riqada keçirilən sammitinin birinci günü başa çatıb. Görüşdən sonra keçirilən mətbuat konfransında alyansın Baş katibi Yens Stoltenberq bildirib ki, Xarici İşlər nazirlərinin əsasən Rusiya-Ukrayna, Belarus və silahlara nəzarət məsələlərini müzakirə ediblər.
 
Ovqat.com-un məlumatına görə, Stoltenberq çıxışında Rusiyaya bəzi mesajlar göndərib. 
 
Baş katib Rusiyanın Ukrayna yaxınlığında xeyli sayda hərbi qüvvə toplandığını xatırladaraq Moskvanı bu məsələdə şəffaf olmağa və gərginliyi azaltmağa çağırıb. O, qeyd edib ki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı hər hansı mümkün təcavüzü onun üçün baha başa gələcək və “ciddi siyasi, iqtisadi nəticələrə səbəb olacaq". 
 
Baş katib həmçinin bildirib ki, alyans ölkələrinin Xarici İşlər nazirləri Belarusun müttəfiqlərə qarşı hibrid kampaniyası, eləcə də NATO-nun silahlara nəzarətdə aparıcı rolu barədə də müzakirələr aparıblar.
 
NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberqin Riqada NATO Xarici İşlər Nazirlərinin toplantısındakı çıxışı (Tam mətn):


 
“Biz indicə NATO-nun xarici işlər nazirləri arasında çox yaxşı və əsaslı müzakirələr apardıq.
 
Nazirlər üç məsələni müzakirə etdilər: Rusiyanın Ukraynada və onun ətrafında hərbi güclənməsi, Belarusdakı rejimin hərəkətləri və silahlara nəzarətdə NATO-nun aparıcı rolu.
 
Ukraynada və onun ətrafında vəziyyət stabil-gözlənilməz olaraq qalır. Rusiyanın niyyəti ilə bağlı bizdə heç bir əminlik yoxdur. Biz güclərin əhəmiyyətli və qeyri-adi konsentrasiyasını görürük ki, bu da əsassız və izaholunmazdır, yüksək ritorika və dezinformasiya ilə müşayiət olunur. Biz bilirik ki, Rusiya əvvəllər də Ukraynaya və digər qonşulara qarşı güc tətbiq edib.
 
Bu gün nazirlər sözügedən vəziyyətlə bağlı müzakirələr aparıblar. Biz Rusiyanı növbəti təcavüzkar hərəkətlərdən çəkindirmək məqsədində həmrəyik. Biz Rusiyanı şəffaf olmağa və gərginliyi azaltmağa çağırırıq.
 
Rusiyanın Ukraynaya qarşı gözlənilən hər hansı təcavüzü baha başa gələcək və Rusiya üçün ciddi siyasi, iqtisadi nəticələr doğuracaq. 
 
Nazirlər qərara gəldilər ki, NATO-nun qərarında heç bir anlaşılmazlıq və ya səhv hesablama olmamalıdır. Biz bütün müttəfiqlərimizi müdafiə etmək və qorumaq üçün həmrəyik.
 
Biz vəziyyəti fəal şəkildə qiymətləndirəcək və bütün lazımi planların mövcud olmasını təmin edəcəyik.
 
Eyni zamanda, biz tərəfdaşımız Ukraynaya siyasi və praktiki dəstəyimizi davam etdiririk. Biz Ukraynanı Rusiyanın davam edən təxribatlarına ölçülü reaksiyasına görə alqışlayırıq və hazırkı hadisələrlə bağlı fikir mübadiləsi aparmaq üçün sabah həm Ukrayna, həm də Gürcüstanla görüşəcəyik.
 
NATO-nun Rusiyaya ikitərəfli yanaşması dəyişməz olaraq qalır. Biz Rusiyanın təcavüzkar hərəkətləri qarşısında müdafiə və çəkindirmə gücümüzü aktiv saxlayırıq.


 
Biz həmçinin hesab edirik ki, dialoq həyati əhəmiyyət daşıyır. Təəssüf ki, Rusiya bu yaxınlarda NATO ilə diplomatik əlaqələri kəsmək qərarına gəlib. Biz Rusiyanı bu qərarından dönməyə, sülh və təhlükəsizlik naminə yenidən NATO-Rusiya Şurasında iştirak etməyə çağırırıq.
 
Biz Belarusa da müraciət etdik. Lukaşenko rejiminin Polşa, Latviya və Litvaya təzyiq göstərmək üçün həssas insanlardan istifadə etməsi yolverilməzdir. Bu kinik və qeyri-insani münasibətdir. NATO nazirləri açıq şəkildə bildirdilər ki, biz bu təsirlərə məruz qalan müttəfiqlərlə tam həmrəyik. NATO da bu hibrid kampaniyaya qarşı çıxmaq üçün Avropa İttifaqı ilə sıx əməkdaşlıq edir. Bazar günü Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen ilə Vilnüs və Riqaya səfərim oldu.
 
Xarici işlər nazirləri həmçinin silahlara nəzarət, tərksilah və silahların yayılmaması məsələlərini müzakirə ediblər. Bu, NATO üçün prioritetdir. NATO müttəfiqləri nüvə silahı olmayan dünyanı dəstəkləyir. Soyuq Müharibə başa çatdıqdan sonra biz nüvə arsenallarımızı əhəmiyyətli dərəcədə azaltmışıq və əsas silahlara nəzarət sazişlərini ardıcıl olaraq təşviq edirik.
 
Amma biz çox narahatedici tendensiyalar görürük. Rusiya və Çin arsenallarını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Əsas müqavilələr pozulur. Yeni yaranan və pozucu texnologiyalar münaqişənin xarakterini əsaslı şəkildə dəyişdirir.
 
NATO müttəfiqləri silahlara nəzarəti gücləndirmək üçün yeni səylərə rəhbərlik etməkdə qərarlıdırlar. Çünki daha təhlükəli dünyada bizə daha çox proqnozlaşdırılabilənlik və daha çox şəffaflıq lazımdır.
 
Bu axşam nazirlər növbəti Strateji Konsepsiyamızı müzakirə edəcəklər. Hansı ki, gələn il Madrid Sammitində qəbul ediləcək. Strateji Konsepsiya yeni təhlükəsizlik mühitini əks etdirəcək. Bu, bizim birliyimizi və dəyərlərimizi bir daha təsdiq edəcək. Və davamlı uyğunlaşmamızı idarə edin. Bu, İttifaqımızın gələcək planıdır.
 
Avropa və Şimali Amerika NATO-da möhkəm dayanmağa davam edəcək”.


 
Göründüyü kimi, Stoltenberq Rusiyanın Ukraynaya hücum edəcəyi təqdirdə ağır bədəllər ödəyəcəyini vurğulasa da, NATO-nun Moskvaya iqtisadi və siyasi cavablar verəcəyini bildirir, amma hərbi dəstəkdən barədə heç nə demir. Halbuki, belə durumlarda Ukraynaya daha çox NATO-nun hərbi dəstəyi lazımdır. Baş katibin çıxışındakı bu xüsus BCC-nin jurnalisti Conatan Bilin də diqqətindən yayınmır. O, Stoltenberqdən soruşur:
 
-Siz Ukraynaya müdaxilə edəcəyi təqdirdə Rusiyanın yüksək bədəl ödəyəcəyi barədə xəbərdarlıq etdiniz. Amma sonra mümkün müdaxilənin iqtisadi və siyasi nəticələrdən danışırsınız. Bu durumda hərbi cavabın olmayacağını güman etmək düzgündürmü? 
 
NATO-nun baş katibi: 
 
-Əsas məqsəd Rusiyanı Ukraynaya qarşı təcavüzkar hərbi əməliyyatlardan çəkindirməkdir. Bu, bütün müttəfiqlərin mesajədır ki, Rusiyanı əvvəl olduğu kimi, bir daha güc tətbiq etməməyə, Ukraynanın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini pozmamağa çağırırlar. Bilirsiniz ki, əslində Rusiya Krımı işğal etməklə və şərqdə sabitliyi pozmaqla bu addımı 1 dəfə atıb...
 
Bundan əlavə, biz Ukraynaya dəstək veririk. Siyasi dəstək, praktiki dəstək, müttəfiqlərlə birgə təlim, həmçinin hərbi imkanların və potensialın artırılması, avadanlıqlar təmin edilməsi kimi addımlar atılır. Bu, əsl dəstəkdir və bütün bu addımlar Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi aqressiv hərəkətlər etməsi, yenidən Ukraynaya soxulması ərəfəsində atılır. Ukraynanın silahlı qüvvələrini gücləndirmək onlara öz suveren özünümüdafiə hüquqlarını həyata keçirməyə kömək etməyin üsuludur. Bu, hər bir suveren millətin haqqıdır. Buraya Ukrayna da daxildir. Biz Ukraynanın özünümüdafiə üçün bu suveren hüququnun qorunmasında dəstəkləyirik...


 
Biz müttəfiqlər və ya Alyans olaraq nə etməli olduğumuzu daim görür, araşdırırıq. Və sonra NATO müttəfiqlərini qorumaq üçün əsas məsuliyyətimizi yerinə yetirmək üçün öhdəmizə düşənləri həyata keçiririk. Xüsusilə də Qara dəniz bölgəsində biz artıq çox şey etmişik və biz daha nələr etməli olduğumuzu daim qiymətləndiririk. 
 
 
 
Lorne Kuk (AP): Baş katib, bu görüşə gələndə məndə belə bir təəssürat yarandı ki, bəzi müttəfiqlər arasında Ukraynadakı təhlükə ilə bağlı fərqli qiymətləndirmələr var. İndi siz də dediniz ki, Rusiyanın niyyəti ilə bağlı heç bir əminlik yoxdur. Bunu necə, necə başa düşməliyik? Söhbət ciddi təhlükədən gedir, yoxsa bu əsassız qorxulardan? Ümumi qiymətləndirmə varmı?
 
 
NATO-nun baş katibi: Ümumi qiymətləndirmə var ki, biz Ukraynada və onun ətrafındakı vəziyyətdən narahatıq. Müttəfiqlər kəşfiyyat məlumatlarını bölüşürlər. Təbii ki, Rusiyanın niyyətlərinin dəqiq nə olduğuna dair heç bir əminlik, aydınlıq yoxdur. Və ehtimallar həqiqətən inkişaf edə və dəyişə bilərlər.
 
Məsələ ondadır ki, kimsə müdaxilə ehtimalının 20% və ya 80% olmasını düşünə bilər. Amma bunun fərqi yoxdur. Biz ən pisə hazır olmalıyıq və Rusiyaya mesaj verməliyik ki, Ukraynaya hərbi müdaxilə etməsinlər. Onlar bunu əvvəllər də ediblər. Onlar Donbassdakı separatçılara dəstək verməkdə davam edirlər. Biz də çəkindirməli, mesaj göndərməliyik ki, bir daha belə etməsinlər. Və inşallah ki, etməyəcəklər də. Amma dediyim kimi, biz başqa ssenariyə də hazır olmalıyıq...
 
NATO-nun Baş katibinin jurnalistlərin sualına verdiyi cavablarda önə çıxan əsas məqamlar:
 

• Biz Ukrayna və üzvlüklə bağlı verdiyimiz qərarların yanındayıq. Mən əslində NATO-nun Buxarestdə keçirilən zirvə toplantısında iştirak etdim, burada qərar qəbul etdik. Biz islahatları dəstəkləməklə, korrupsiya ilə mübarizə apararaq, Ukraynanın təhlükəsizlik və müdafiə institutlarını modernləşdirərək, üzvlük, Avro-Atlantik inteqrasiya yolunda onu dəstəkləyirik.

 

• NATO-ya üzv olmaq üçün NATO standartlarına cavab verməlisən və 30 müttəfiqin qərarı olmalıdır. Genişlənmək və yeni ölkəni alyansımıza qoşulmağa dəvət etmək üçün üzvlərimizin konsensusuna ehtiyacımız var.

 

• Siyasi mesaj ondan ibarətdir ki, Rusiyanın bu prosesə heç bir müdaxilə etmək hüququ yoxdur. Ukrayna suveren, müstəqil dövlətdir. Və hər bir suveren, müstəqil dövlət öz yolunu, o cümlədən hansı təhlükəsizlik tədbirlərinin bir hissəsi olmaq istədiyini seçmək hüququna malikdir.

 

• Beləliklə, Ukraynanın alyansa qoşulmağa nə vaxt hazır olacağına qərar vermək Ukrayna və 30 müttəfiqin öhdəsindədir. [Rusiyanın] veto hüququ yoxdur, bu prosesə müdaxilə etmək hüququ yoxdur.

 

• Biz başa düşməliyik ki, NATO-nun üç müttəfiqi Qara dənizə sahilyanı dövlətlərdir. NATO-nun iki yaxın tərəfdaşı Ukrayna və Gürcüstan sahilyanı dövlətlərdir. Deməli, təbii ki, bu region NATO üçün böyük strateji əhəmiyyət kəsb edir.

 

• Sabah Ukraynanın xarici işlər naziri ilə görüşməyi səbirsizliklə gözləyirəm. Biz onunla, həmçinin Gürcüstanın xarici işlər naziri ilə görüşəcəyik. Bu həm də bu regiondakı iki yaxın tərəfdaşla həmrəyliyimizin əlaməti və nümayişi olacaq.

 
 

• Rusiya və Belarusun öz ərazilərində öz qüvvələrini tətbiq etmək hüququ var. Amma bunu edirlərsə şəffaflığı da təmin etməlidirlər və təxribatlardan qaçmalıdırlar. İndi gördüyümüz şəffaflığın olmamasıdır. 

 

• Avropa ölkələrinin hərbi davranış və fəaliyyətlərində, o cümlədən hərbi təlimlərdə necə şəffaf olmasını tənzimləyən beynəlxalq müqavilələr,  o cümlədən Vyana sənədi var. Çətinlik budur, Rusiya buna əməl etmir.

 

• Biz dünya ÜDM-nin 50%-ni əlimizdə cəmləşdiririk. Təbii ki, NATO müttəfiqlərinin Rusiyanın davranışına qarşı iqtisadi sanksiyaların tətbiqi məsələsini də müzakirə etməsi vacibdir. Və biz öz qətiyyətimizi, istəyimizi və lazım gələndə iqtisadi sanksiyaları davam etdirmək qabiliyyətimizi gördük.

 

• Rusiya əvvəllər də Avropa qonşularına: Gürcüstana, Ukraynaya qarşı güc tətbiq edib və onların Moldovada hərbi qüvvələri var.

 
 

• Hamınız bildiyi kimi, tariximizdə ilk dəfə olaraq Alyansın şərq hissəsinə döyüşə hazır qoşunlar yerləşdiririk. Bu qoşunların Alyansın şərq hissəsində yerləşdirilməsi təkcə Baltikyanı regionda deyil, o cümlədən Qara dənizdə və Rusiyanın Ukraynaya qarşı təcavüzkar hərəkətlərinə birbaşa cavabdehdir.