İsrail Suriyada İran İslam İnqilabi Keşikçiləri Korpusunu (SEPAH) tez-tez bombalayır. Heç uzağa getməyək, ötən ay SEPAH-ın Suriyadakı ən önəmli komandirlərindən olan Razi Musəvi Dəməşq yaxınlığındakı Seyyidə Zeynəb bölgəsinə raket hücumu nəticəsində öldürülmüşdü. Dünən isə Korpusun daha 5 yüksək rütbəli zabiti raket hücumu nəticəsində qətlə yetirildi. Maraqlıdır ki, İran İsralin “intiqamını” İraq, Suriya və Pakistandakı qüvvələrdən alır. Bəs, doğrudanmı İranın İsraildən kənarda qətlə yetirdiyi şəxslərin MOSSAD-la bir əlaqəsi varmı?

İraq Xarici İşlər naziri Fuad Hüseynin iddasına görə, qətiyyən! 

Onun fikrincə, İran sadəcə İsraillə razılaşdırılmış döyüş qaydalarına uyğun hərəkət edir və “başqaları ilə problemini İraq kimi dost dövlətlərə daşıyır”.

Növbəti sual ortaya çıxır: niyə?

Fuad Hüseyn müsahibəsində bu suala cavab verməsə də, bəzi mütəxəssislər İranın əslində İraqı parçalama projesində yer aldığına inanırlar. Bu mülahizəyə görə, İsrail və ABŞ-la problemin İraqa daşınması, ABŞ hədəflərinə “xala xətrin qalmasın” müdaxilələr, ABŞ-ın da buna cavabı istər-istəməz Bağdadda yenə İrana bağlı qüvvələr tərəfindən “xarici ölkə silahlıları ölkədən çıxarılsın” tələblərinin gündəmə gətirilməsinə yol açır. Bunu isə İraq kürdləri və sünnüləri istəmirlər. Nəticədə, ölkə parlamenti bu barədə qərar qəbul edərsə, ABŞ “İraq Kürdüstanı”nın tələbi ilə regionda qalmağa çalışacaq. Bu isə Kürdüstan dövlətinin elanı mənasına gəlir. 

Mülahizələrə inansaq, bu məsələdə İran da ABŞ və İsrail qədər maraqlı ola bilər. Çünki Kürdüstandan və sünnülərdən təmizlənmiş Şiə İraqı İranın birbaşa təsiri dairəsinə düşəcək və Tehran təbii sərvətlərlə zəngin bölgə qazanacaq. Üstəlik, Kürdüstan və sünni dirənişi təhlükəsi şiə İraqını daha sıx şəkildə İrana bağlayacaq. 

Görünür, İraq Xarici İşlər nazirinin açıq şəkildə dilə gətirməsə də, “İsraillə İranın arasında razılaşdırılmış döyüş qaydaları var” deyərkən bu ehtimalı nəzərdə tutur. Əgər belədirsə, yaxın zamanlarda Yaxın Şərqdə yeni gərginlikləri ortaya çıxaracaq ciddi çalxantılarla üzləşə bilərik.

Ovqat.com İraq Xarici İşlər naziri Fuad Hüseynin “Şərqül-əvsat”a müsahibəsinin önəmli hissələrini təqdim edir:

- İsrailin Qəzzaya qarşı müharibəsi İraqı İran və ABŞ arasında mesaj mübadiləsi səhnəsinəmi çevirib? Buna görəmi İraq hökuməti ABŞ qüvvələrinin ölkədən çıxarılmasını istəyir?

-İranla digər ölkələr arasında münasibətlər gərginləşəndə problem əslində İranla Vaşinqton arasında yaşanır. Lakin bu gərgin münasibətlər İraq sahəsinə də mənfi təsir göstərir.

Bu gün İsraillə İran arasında münasibətlər gərgin və təhlükəlidir. Lakin iranlılar müharibəni İsrailə qarşı aparmırlar. Onlar müharibəni İraq Kürdüstanına və ya İraq arenasına keçirirlər, bu böyük səhvdir.

Burada mənim başa düşdüyüm budur ki, israillilərlə iranlılar arasında razılaşdırılmış döyüş qaydaları var. Düşünürəm ki, Ərbilə hücum Tehrandakı bəzi insanların zehniyyətində Kirmanda baş verənlərə reaksiya ola bilər. Yəni İŞİD-in Xorasan qolunun üstləndiyi terror əməliyyatına.

İranla intellektual, ideoloji və təhlükəsizlik münaqişələri olan bu təşkilat (İŞİD-in Xorasan qolu – Ovqat.com) Kirmanda çoxlu şəhid verən terror aktına görə məsuliyyət daşıyırsa, İran bu problemi niyə İraq Kürdüstanına ixrac edir? Əgər bu əməliyyat İranın iddia etdiyi kimi, israillilərə qarşıdırsa, İranda da israillilər var.

İranlılar giya, israillilərlə döyüşdüklərini iddia edirlər. Düşünürəm ki, iki tərəf arasında razılaşdırılmış döyüş qaydaları var. Lakin ölkə daxilində yorğunluq üzündən iranlılar zəif halqanı bombalayırlar. Halbuki, İraq İranın dostudur. Dostları vururlar, amma düşmənə qarşı vuruşmurlar.

-ABŞ qüvvələrinin İraqdan çıxarılması üçün vaxt cədvəli təyin etmisinizmi?

-İraq hökuməti bu problemin silahla deyil, danışıqlarla həll olunacağına inanır. Bu mühüm məqamdır. Hər iki tərəfin razılığı ilə bizi bu məqsədə aparacaq danışıqlar lazımdır. Bu gün biz hələ də ABŞ tərəfi ilə bu danışıqlara başlamaq üçün məsləhətləşmələr aparırıq.

İraqın son zamanlar şahid olduğu zorakılıq kontekstində amerikalılar atəş gücü altında danışıqlar masası arxasına keçməyəcəklərini deyirlər. Onlar Amerikanın İraq torpaqlarında mövcudluğu ilə bağlı danışıqlara hazırdırlar, lakin normal şəraitdə.

Burada keçmişə qayıtmaq lazımdır, amerikalılar İraq hökumətinin dəvəti ilə İraqa gəliblər. Ona görə də biz ümumi razılaşma əsasında ABŞ tərəfini İraqı dinc şəraitdə tərk etməyə çağıra bilərik.

Bunun üçün də bizə danışıqlar prosesi lazımdır. Biz Amerika tərəfi ilə dialoq aparırıq ki, danışıqlar prosesinə başlayaq və sonra bunu elan edək. Ümid edirik ki, bu razılaşmaya tezliklə nail olacağıq.

-Görünən budur ki, bəzi kürd və sünni partiyaları hazırda ABŞ-ın ölkədən çıxmasını dəstəkləmirlər. Bu addımla bağlı İraqdakı komponentlər arasında konsensus varmı?

-Bəzi məsələlər ümummilli məsələlərdir və bu, reallıqdır. İraq hökuməti koalisiya hökumətidir. Bu hökuməti formalaşdıran Dövlət İdarəetmə Koalisiyasında təmsil olunan siyasi rəhbərliyimiz var. Buraya partiyalar vasitəsilə bütün komponentlərin nümayəndələri daxildir.

Ona görə də biz danışıqlara başlayanda onların məzmununu siyasi rəhbərliyin görüşünə təqdim etməliyik. Nəticələr razılaşdırıldıqdan sonra qərar hüquqi çərçivələr vasitəsilə İraq hökumətinin təsdiqi nəticəsində milli qərara çevriləcək.

Bizə qarşılıqlı razılaşma lazımdır, bu məsələləri müzakirə etmək üçün siyasi çərçivəmiz var.

-Amerika qüvvələrinin İraq ərazisində olmasının səbəbi terrorla mübarizədə İraq qüvvələrinə yardım etmək idi. İraq qüvvələri bu gün terror təhlükəsi ilə üzləşməyə qadirdirmi?

Bu məsələdə bir “tənlik” var. Düzdür, İraqdakı Amerika qüvvələri və Beynəlxalq Koalisiya qüvvələri İŞİD-ə qarşı mübarizə aparmaq üçün yaradılan zaman hökumətin icazəsi ilə İraqa gəliblər. Əks halda onlar İraqa girə bilməzdilər. İraq ordusu, Həşdi-Şabi və Peşmərgə qüvvələrinin səyləri, koalisiya qüvvələri və digər ölkələrin, o cümlədən İranın dəstəyi ilə İraq xalqı İŞİD-i məğlub etməyi və sözdə İŞİD dövlətinin qarşısını almağı bacarıb.

İŞİD sona çatdı və terrorçu dəstəyə çevrildi. Terrorçu dəstələrə qarşı mübarizə orduların müharibəsi deyil. Bu, kəşfiyyat və informasiya müharibəsidir. Bu quldur dəstələrinə bu gün hücum etmək təşəbbüsü ilə çıxış edən bizik. Hərbi konsepsiya nöqteyi-nəzərindən bizim heç bir əlavə gücə ehtiyacımız yoxdur. İraq sahəsində mövcud ordu, Həşdi Şabi, Peşmərgə və təhlükəsizlik qüvvələri kimi hərbi güclər kifayət edər.

Bir ölkə olaraq biz təhlükəsizlik üzərində tam suverenliyə malik olmalıyıq. Dost ölkələr, lazım gələrsə, İraq hökumətinin icazəsi ilə təlim və məsləhət üçün İraqda iştirak edə bilərlər.

Bizə döyüş qüvvələri lazım deyil. Lakin bu qüvvələrin İraq torpaqlarından çəkilmə mərhələsinə çatması üçün danışıqlara ehtiyacımız var. Hökumətə təqdim edilən təkliflə bəzi digər qrupların irəli sürdükləri arasında fərq budur. Biz dialoqa və danışıqlara inanırıq. Onların vasitəsilə biz bu qüvvələrin çıxarılması ilə bağlı razılığa gələ bilərik.

-Bu gün İraqdakı Amerika qüvvələrinin sayı nə qədərdir?

Düşünürəm ki, 2500 Amerika əsgəri var, daha çox deyil. 2003-2011-ci illər arasında İraqda müəyyən mərhələlərdə xidmət edən Amerika qüvvələrinin sayı 160 min Amerika əsgərinə çatdı. Bu gün biz yalnız bir neçə mindən danışırıq.

Bundan əlavə, İraq bazalarında olan amerikalılara (Amerika bazaları yoxdur) nəzər saldıqda görürük ki, onların orta yaşı döyüş əsgərləri ilə eyni deyil, daha çox mütəxəssis, məsləhətçi və ya təlimatçıdırlar.

-Səudiyyə Ərəbistanı ilə İraq arasında çoxlu investisiya layihələri var. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi ildə təxminən 1 milyard dollara yüksəlib. Bu gün Ər-Riyad-Bağdad münasibətlərini necə qiymətləndirirsiniz?

-Bu gün İraq və Səudiyyə Ərəbistanı arasında siyasi əlaqələr mükəmməldir. Biz Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı ilə İran İslam Respublikası arasında münasibətlərin bərpasında mühüm rol oynamışıq. İran ən uzun sərhədimizi paylaşdığımız qonşu ölkə olduğu üçün bu vəziyyətdən məmnunuq. İraq və İranı əhatə edən ərəb ölkələri arasında münasibətlər nə qədər yaxşı olarsa, bu, İraqın marağına bir o qədər uyğun olar.

Bölgədəki gərginlik İraqa mənfi, yaxşı münasibətlər isə müsbət təsir göstərir. Əslində İraqın təhlükəsizliyi regionun təhlükəsizliyi ilə bağlıdır.

Biz Səudiyyə Ərəbistanı ilə ticarət və iqtisadiyyat sahəsində necə əməkdaşlıq edə biləcəyimizi müzakirə etməklə başladıq. Biz OPEC çərçivəsində neft məsələlərində mövqeləri əlaqələndirmək üçün həmişə Səudiyyə tərəfi ilə əməkdaşlıq edirik, həmçinin beynəlxalq səviyyədə və Ərəb Liqasında koordinasiya edirik.

Biz iki ölkə arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılmasını, güclü iqtisadi əlaqələrin qurulmasını və Səudiyyə şirkətlərinin İraqa sərmayə qoymasına imkan verməyi səbirsizliklə gözləyirik. İraq iqtisadiyyatını qurmaq üçün bizə xarici investisiya lazımdır.

Baş nazir Məhəmməd Şia əl-Sudani ilə vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salman arasında daimi əlaqə mövcuddur. Davosda Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri şahzadə Feysəl bin Fərhanla görüşəcəyəm.

-İraqın baş naziri iyul ayında Dəməşqə səfər etdi və bu, Dəməşqin Ərəb Liqasına qayıtmasından sonra ərəb dünyasına ilk yüksək səviyyəli səfər idi. İraq-Suriya münasibətlərinin bugünkü gedişatı barədə məlumat verə bilərsinizmi?

Bir çox ərəb ölkələri ilə Suriya arasında əlaqələr kəsilsə də, İraq və Suriya arasında əlaqələr kəsilmədi.

Ərəb Liqasının əvvəlki iclaslarında biz Suriyanın Ərəb Liqasına qaytarılmasını təklif etməyə hazır idik. İraq Suriya hökumətinin danışıqlarda və Suriya ərazisində sabitliyin əldə olunmasında fəal rol oynaması üçün Suriyanın beynəlxalq forumlara qayıtmasının tərəfdarı olub.

Bundan əlavə, Suriyadakı qeyri-sabitlik İraqa mənfi təsir göstərir.

Unutmaq olmaz ki, İŞİD İraq və Suriyada qondarma “dövlət” qurdu və bu təşkilat müəyyən mərhələdə Suriya ərazisinin 50 faizə yaxınına, İraq ərazisinin isə üçdə birinə nəzarət edirdi.

Suriyada çoxlu terror təşkilatı olduğu halda, İraq sərhədinə yaxın Əl-Hol düşərgəsində və həbsxanalarda minlərlə İŞİD üzvü var. Əgər bu insanlar azadlığa buraxılsa və ya qaça bilsələr, şübhəsiz ki, onların bir çoxu İraq sərhədini keçib İraqın təhlükəsizliyi və sabitliyinə qarşı fəaliyyət göstərəcəklər.

Ona görə də biz Suriyada vəziyyətin sabitləşməsinə çağırırıq. Suriya böhranının yerli, milli, regional və qlobal böhran olduğunu və müxtəlif aktorları əhatə etdiyini bilirik. Eyni arenada iki deyil, birdən çox komanda var. Bu böhranın həlli ərəb ölkələri, regional və qlobal səviyyədə əməkdaşlıq tələb edir.

Humanitar nöqteyi-nəzərdən, həm köçkün, həm də qaçqın olan təxminən 8 milyon suriyalı var. Suriya iqtisadiyyatı tamamilə dağılıb. Suriyalılar inflyasiya, pisləşən iqtisadi vəziyyət, elektrik enerjisi çatışmazlığı, xidmət çatışmazlığı səbəbindən faciə yaşayırlar. Biz bu faciədən qurtulmaqda Suriya xalqının yanındayıq. Buna görə də biz Suriyada sabitlik mühiti yaratmaq üçün başqaları ilə qarşılıqlı əlaqədə olmağa çalışırıq.

Tərcümə etdi: Ovqat.com