NATO-nun Vaşinqton sammiti geridə qaldı. Sammitdə Rusiyanı qəzəbləndirən xeyli qərarlar qəbul olunsa da, Ukraynanın əsas gözləntiləri həll edilməmiş qaldı. Söhbət ölkənin NATO üzvlüyünə qəbul olunması və ya bu barədə konkret tarix verilməsindən gedir.

Ukraynanın tanınmış politoloqu Maksim Rozumni NATO-nun Vaşinqton sammitində Kiyevlə bağlı qərarları “ehtiyatlı yanaşma” adlanıdırır və müharibənin hələ uzun müddət davam edəcəyini proqnozlaşdırır.

Politoloqun Ukrayna mediasına verdiyi müsahibəsini Ovqat.com oxucularına təqdim edirik:

-NATO-nun Vaşinqtondakı sammitindən hansı təəssüratlarınız var-onun göstərdiyi bəyanatlara əsasən?

-Ümumiyyətlə, gözlənilməz heç nə yoxdur. Hər kəs bu Sammiti üç səbəbdən Qərbin Ukraynanı dəstəkləməsi üçün müəyyən bir irəliləyiş kimi gözləyirdi. Çünki bu, yubiley sammitidir, ona görə də müəyyən simvolizm var, çünki o, Amerika Birləşmiş Ştatlarında keçirilir və buna görə də ABŞ bunun mənalı nəticələrə malik olmasında maraqlıdır. Üstəlik, bu, ABŞ-da prezident seçkilərinin keçirildiyi il üçün doğrudur.

Hər kəs Demokratik Partiya komandasının və Cozef Baydenin prezidentliyə namizədi olaraq bu fürsətdən istifadə edərək Ukraynanı dəstəkləmək üçün kifayət qədər qətiyyətli və təsirli addımlar atacağını gözləyirdi. Düzünü desəm, NATO üzvlüyümüzlə bağlı dəvət alacağımıza və ya hər hansı bir rəsmi addım atacağımıza ümid etmirdim, çünki bunun üçün müəyyən şərtlər yoxdur (və bu yaxınlarda müzakirə olundu). Lakin hətta sammitin necə keçirildiyini, hansı ritorikanın hökm sürdüyünü göstərir ki, hətta sammitin Qərbin Ukraynaya dəstəyini ciddi şəkildə artıracağına dair bu təvazökar ümidlərimiz hələ ki, doğrulmayıb.

Yəni, bu sammitdən və onun iştirakçılarından gözlənilən ən cəsarətli şey Ukraynanın NATO - ya gedən yolunun qaçılmaz olduğu bəyanatıdır. Ancaq bu artıq heç kim üçün yeni deyil, bu barədə dəfələrlə bildirilmişdir. Və bunun bir daha, hətta sammitin kommünikesində də elan olunacağından, müasir dünyada çox şey dəyişmir.

Mənə elə gəlir ki, ehtiyatlı yanaşma qalib gəldi. Yəni əsas personajlar - kollektiv Qərb-bu anda qətiyyətli bir şey etməməyə qərar verdilər və "zərər verməmək"prinsipini rəhbər tutdular.

Vaşinqtonda NATO sammiti

-Qərb niyə hələ də Rusiya məsələlərində bu qədər ehtiyatlıdır?

-Hər şeydən əvvəl, Qərb tərəfdaşlarına açıq gözləntilərimizi və reaksiyalarımızı proqnozlaşdırırıq və onlar bunu fərqli qəbul edirlər, çünki vəziyyətə fərqli maraqları və baxışları var. Ona görə də biz Rusiya tərəfindən növbəti hərbi cinayətdən və ya eskalasiyadan sonra Ukraynanın NATO-da olmamasının nə qədər pis olduğunu danışanda, nə qədər kinayəli səslənsə də, NATO üçün bunun əksi ola bilər. Çünki NATO bu vəziyyətdə müdaxilə etmək, müharibəyə başlamaq, əsgərlərini göndərmək məcburiyyətində deyil və ümumiyyətlə, altı ay ərzində hər hansı bir yardımı dayandırmağa icazə verə bilər (Məsələn, Amerika Birləşmiş Ştatları kimi).

NATO-nun öz problemləri çoxdur. Və özünüzə əsas sual versəniz ki, "Ukrayna NATO-da olsaydı, Rusiya ona hücum edərdimi", NATO ilə bağlı bütün mülahizələrimizin əsas nöqtəsi olaraq, bizə elə gəlir ki, o zaman Rusiya hücum etməzdi. Ancaq Qərb siyasətçiləri üçün bu olduqca açıq görünmür. Məsələn, Ukrayna NATO-nun üzvü olsaydı və Rusiya Ukraynaya qarşı hibrid təcavüzünü davam etdirsəydi və ya inkişaf etdirsəydi, NATO bəlkə də öz uğursuzluğunu göstərərdi, çünki İttifaqa üzv ölkələr qoşun göndərməzdi, Moskvaya zərbə vurmazdı. Rusiya və ya Belarus Baltikyanı ölkələrə və ya Polşaya qarşı təcavüzkar hərəkətlər edərsə və ya Suvalki dəhlizini işğal etməyə çalışarsa, NATO-nun Kollektiv Təhlükəsizlik öhdəliklərini yerinə yetirəcəyi məlum deyil. NATO-nun mümkün nüvə müharibəsi təhlükəsi qarşısında döyüşməyə başlayacağı bəlli deyil.

İkinci xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, ümumiyyətlə, bu müharibənin bu gün necə baş verməsi NATO-nun maraqlarına o qədər də zərər vermir.

Rusiya getdikcə Rusiya-Ukrayna müharibəsinə qarışır, Putin bu vəziyyətdən çıxış yolu axtarır və ona elə gəlir ki, real yollar təklif edir. Biz razılaşmırıq, Qərb razılaşmır, Putin əsəbidir-biz bunu onun Orbanla görüşlərinin timsalında gördük. Ancaq Rusiya döyüşməyə, tükənməyə davam edir və prinsipcə bu sxem Qərbin strategiyasına da uyğun. Rusiya Federasiyasının məğlub olmasını, məhv edilməsini istərdik, amma orada başa düşürlər ki, bu, real deyil və Qərb onu sistemli şəkildə, ardıcıl olaraq zəiflədir.

Qərbin bu cür ehtiyatlılığı situativ bir şeydir. Fakt budur ki, danışıqlar masasında (və başa düşdüyümüz kimi danışıqlar servis diplomatiyasında və bəlkə də bütün mümkün birbaşa xətlər boyunca davam edir) Ukraynanın NATO - ya daxil olmaması oynanan əsas kartlardan biridir.

Ukrayna NATO-ya üzvlük iddiasından imtina edə bilməz, çünki bu, Konstitusiyada yazılıb və siyasi konsensusdur. Ancaq Ukraynanın NATO-ya daxil olması üçün təkcə Ukraynanın deyil, NATO-nun da razılığı lazımdır. Alyans Rusiyaya (rəsmi və ya qeyri-rəsmi) Ukraynanın tezliklə qəbul olunmayacağına söz verə bilər. Putin bunu öz seçicisi üçün böyük bir qələbə və Rusiyanın bu müharibədəki qələbəsi kimi təqdim edə bilər. Çünki qarşıdurma tərəfləri açıq-aydın kompromis axtaracaqlar.

Stoltenberg NATO sammiti zamanı Ukraynanın niyə ittifaqa girməyəcəyini izah etdi

-Bu sammitdən sonra Ukraynanın NATO-ya daxil olma perspektivlərini necə qiymətləndirirsiniz-bu nə vaxt baş verə bilər və Qərbin öz fikrini dəyişməsinə və bunu etməyə qərar verməsinə nə təsir edə bilər?

-Aydındır ki, bu yalnız müharibənin isti mərhələsi dayandırıldıqdan sonra baş verə bilər. Və yalnız Rusiya tərəfindən eskalasiya təhlükəsi aradan qaldırıldıqdan sonra (və biz başa düşürük ki, Rusiya təkcə Ukraynanı deyil, Qərb sərhədindəki digər qonşu ölkələri də sabitsizləşdirə bilər). NATO bunun heç bir təhlükə yaratmayacağına əmin olduqda, görünür, bu məsələyə praktik müstəvidə də baxılacaqdır. Eyni zamanda, bizə islahatlara, demokratiyaya, qanunun aliliyinə riayət etməyin zəruriliyindən danışacaqlar. Tarixi təcrübədən Yunanıstanı Türkiyə ilə birlikdə NATO-ya necə qəbul etdiklərini xatırlayırıq. Bu cür toqquşmaları manipulyasiya etmək çox asandır - NATO-da Ukraynanı NATO-ya qəbul etməyin sərfəli olmadığını açıq şəkildə söyləmək əvəzinə Ukraynada hələ kifayət qədər demokratiyanın olmadığını söyləyə bilərlər, çünki bu, NATO və onun üzvləri üçün təhlükəsizlik vəziyyətini pisləşdirir və bunun müqabilində heç nə vermir.

Belə bir vəziyyət yalnız Rusiya son dərəcə zəiflədikdə baş verə bilər və bu, yalnız Putin rejimi devrildikdən sonra və ya rejim Yeni Şimali Koreyaya çevrildikdə, tamamilə bağlandıqda və bir çox resurslarını itirdikdə mümkündür.

Bu vəziyyətin hansı perspektivdə baş verə biləcəyini söyləmək çətindir. Düşünürəm ki, Rusiya Federasiyasının deqradasiyasının hazırkı tempi, bazarlarından, resurslarından məhrum edilməsi, infrastrukturun dağılması üçün 10 il real bir müddətdir. Əlbəttə, əgər Ukrayna bu 10 ili az-çox sağlam vəziyyətdə keçirsə.

NATO Ukraynadakı müharibənin daha 3-4 il davam edə biləcəyini düşünür / "Qərb"əməliyyat komandanlığı

-NATO-nun məlumatına görə, Ukraynada müharibənin daha 3-4 il davam edəcəyi proqnozlaşdırılırdı. Bu fikrə münasibətiniz necədir və müharibənin müddəti həqiqətən nədən asılı olacaq? Belə olmazmı ki, müəyyən bir mərhələdə bizə, məsələn, Orbanın etdiyi kimi, sülh təşəbbüsləri tətbiq etməyə çalışacaqlar?

-3-4 il haqqında təxminlər əsasən Rusiyanın imkanlarına - səfərbərlik, iqtisadi və maliyyə mənbəyinə, hərbi relslərə köçürdüyü sənayenin potensialına əsaslanır. Ancaq mənim fikrimcə, yalnız bu amili nəzərə almaq kifayət deyil, çünki Putin ətrafındakı hər şey kimi intihar etmir. Rusiya bu 3-4 il ərzində öz resurslarını tamamilə tükəndirərsə, onda nə ilə qalacaq? Ukrayna ərazisinin başqa bir hissəsini alsa da, bununla yalnız əlavə problemlər alacaq və bəzi bonuslar və ya üstünlüklər almayacaq. Düşünmürəm ki, bu inertial ssenari praktikada həyata keçiriləcək - Aydındır ki, Rusiya belə bir vəziyyətə gəlməməyə çalışacaq. Ya bu vəziyyətdən daha əvvəl - nüvə şantajı, nüvə silahından istifadə edərək çıxmağa çalışacaq, ya da hadisələrin gedişatını güc yolu ilə çevirməyə çalışacaq. Yoxsa Qərbin də razılaşacağı müəyyən kompromislərə gedəcək.

Bu mülahizələrə əsaslanaraq müharibənin isti mərhələsi 3-4 il davam edə bilməz. Düşünürəm ki, bir-iki il davam edəcək, daha çox olmayacaq və sonra tam perspektivsizlik bu müharibəni sona çatdıracaq.

Bu müharibənin müddəti nədən asılı olacaq-bu vacib bir dəqiqləşdirmədir. Çünki Ukraynanın Təhlükəsizlik marjası Rusiyadan daha azdır. Bizim səfərbərlik resursumuz kimi, maliyyə resursumuz da, bu 3-4 ili səmərəli keçirməyimizə imkan verməyən digərləri də. Buna görə Rusiya ya Ukraynanı zorla məğlub etməyə çalışacaq, ya da gec-tez Ukrayna tərəfinin razılaşacağı kompromislər təklif edəcək. Buna görə də bu, bu məsələnin həll edilməli olduğu qısa müddətlərin lehinə də sübutdur. Əlbəttə ki, cəbhənin şərti dondurulmasından sonra 2015-2022-ci illər arasında olduğu kimi uzun bir müddət ola bilər. Bununla birlikdə, atışlar, təxribat qruplarının girişi və bu kimi şeylərlə ola bilər.

-Aydınlaşdırmaq olar-bu vəziyyətdə hansı kompromislərdən danışırıq? Rusiya Qərbə tam olaraq nə təklif edə bilər?

-Mənim fikrimcə, Rusiya Ukrayna şəhərlərinin hücumlarına və atəşə tutulmasına son qoyacağına söz verə bilər. Əslində onun təklif etdiyi hər şey budur. Biz görürük ki, hətta ərazi güzəştləri, yəni artıq ruslar tərəfindən işğal olunmuş müəyyən ərazilərin azad edilməsi, İstanbul Bəyannaməsinə və müharibənin əvvəlində müzakirə olunan sənədlərə müraciət etməklə Rusiya bizə təklif etməyə hazır deyil. Çünki o vaxt Putin üzünü itirir, çünki bu ərazilər əvvəllər Rusiyanın tərkibinə daxil edilmişdi. Əgər dediyimiz kimi, Rusiyanın Ukraynanın NATO - ya daxil olmamasına nail olmaq kifayət edərsə, kompromisə nail olmağın çətin olacağı əsas məsələ Rusiya Federasiyasından sanksiyaların qaldırılmasıdır.

Putin başa düşür ki, müharibəni dayandırmaq, siyasi və iqtisadi təcriddə qalmaq orta müddətdə Rusiyanı məğlub etmək üçün birbaşa yoldur. Buna görə də ruslar, əlbəttə ki, iqtisadi sanksiyaların qaldırılmasında israr edəcək, müharibənin davam etməsi, Ukrayna ərazilərinin hücumu və atəşə tutulması ilə şantaj edəcəklər.

-Yəni 1991-ci ilin sərhədlərinə çıxmaq, Rusiya Federasiyasının tam miqyaslı işğalının əvvəlində danışdıqları, indi ümumiyyətlə danışmırıq, sizi düzgün başa düşdüm?

-Mümkündür, amma danışdığımız ssenarinin sonunda. Yəni, Rusiyanın uzunmüddətli tükənmə strategiyası və onun daxili sabitliyi pozulduqda ya Putin rejiminin dəyişdirilməsinə, ya da sadəcə hərbi əməliyyatlar aparmaq iqtidarında olmayacağı zaman onun son dərəcə zəifləməsinə səbəb olacaq. Ancaq Rusiya və Putin bu ssenarinin işləməməsi üçün əllərindən gələni edəcəklər və onlar üçün kritik bir məqam sanksiyalardan, yəni Rusiya Federasiyasının iqtisadi, texnoloji deqradasiyasından çıxış yoludur.

-NATO-nun Vaşinqtondakı sammiti bizim üçün hansı real nəticələrlə başa çatacaq?

-Bu mərhələdə gələcəkdə də dəstəksiz qalmayacağımıza dair vədlər ala bilərik. Həm hava hücumundan müdafiə, həm müasir silah növlərinin, həm də lazımi miqdarda döyüş sursatı və mərmilərin çatdırılması ardıcıl olaraq həyata keçiriləcək və bizə, ilk növbədə, hərbi məğlubiyyətin qarşısını almağa imkan verəcəkdir. İkincisi, Rusiya və ordusu zəifləsə, müəyyən bir üstünlük əldə etmək və müəyyən bir mərhələdə, təyyarələrin, uzun mənzilli silahların meydana çıxması və Rusiya logistika obyektlərinin məhv edilməsi ilə təşəbbüsün ələ keçirilməsindən danışmaq artıq mümkün olacaqdır. Sonra Rusiyaya təzyiq göstərmək, onunla güc mövqeyindən danışmaq və getməyə hazır olmadığı güzəştlərə nail olmaq mümkün olacaq.

-Çin və Rusiya sammitin nəticələrinə necə reaksiya verəcək-onlardan nə gözləmək lazımdır?

-Hazırda Çin müəyyən fasilə verəcək. Son vaxtlar müşahidə olunan sülhməramlı cəhdlərdən sonra Çin başa düşdü ki, Putin kompromislərə meylli deyil və güc mövqeyindən danışmağa çalışır. Ümumiyyətlə, Çin bu vəziyyətdən razıdır, çünki Rusiyanın tədricən zəifləməsi onu heç bir şeylə təhdid etmir, əksinə mövqelərini möhkəmləndirməyə kömək edir.

Buna görə də, Çin tərəflərin qarşılıqlı olaraq tükəndiyi zaman qanadlarda gözləyəcək. Və kompromis vaxtı gələndə Çin təşəbbüsü öz əlinə alacaq.

Maksim Rozumni kimdir

Maksim Rozumni-ukraynalı politoloq, filosof, jurnalist, şair. Siyasi elmlər doktoru. 27 iyun 1969-cu ildə Kiyev şəhərində anadan olub. Taras Şevçenko adına Kiyev Dövlət Universitetini, jurnalistika fakültəsini bitirib (1992). Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun Strateji Kommunikasiya şöbəsinin müdiri (2005-2008); Ukrayna Baş nazirinin müavininin müşaviri (2008); milli beynəlxalq təhlükəsizlik problemləri institutunun Humanitar siyasət və təhlükəsizlik şöbəsinin müdiri (2009-cu ildən), yazar.

Qlavred.info-da dərc olunan müsahibə Ovqat.com tərəfindən tərcümə edilmişdir.