Müəllif: Diana Francis,

Avrasiya Atlantik Şurası Mərkəzinin baş elmi işçisi, Kanadadakı "National Post" dərgisinin baş redaktoru

Ukraynanın əks-hücumu hələ erkən mərhələdədir, lakin gözlənilən məğlubiyyətinin qarşısını almaq üçün Rusiyanın çıxılmaz tədbirlərə əl ata biləcəyindən qorxulur. Hazırda qorxular əsasən Vladimir Putinin əks-hücumun yayılması ilə güclənəcəyi gözlənilən nüvə silahları təhdidinə yönəlib.

Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski bu yaxınlarda xəbərdarlıq edib ki, Moskva Ukraynanın cənubunda Rusiyanın işğalı altında olan Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasını partlatmaq niyyətindədir. Yeri gəlmişkən, ABŞ prezidenti Co Bayden də iyunun 19-da etiraf etmişdi ki, Putinin nüvə silahından istifadə təhlükəsi "realdır". Bir neçə gün sonra Ukrayna hərbi kəşfiyyatının rəhbəri Kirill Budanov Rusiyanı Zaporojye AES reaktorlarında temperaturu idarə etmək üçün istifadə olunan soyuducu su anbarını minalamaqda günahlandırdı. Aydındır ki, partladılmış nüvə stansiyası nüvə silahı deməkdir.

Bunun qarşısını almaq beynəlxalq prioritet olmalıdır. Zavoddakı partlayış nəticəsində radioaktiv dağılma bir neçə saat ərzində bir çox ölkəyə yayılacaq. Ukrayna Hidrometeorologiya İnstitutunun təhlilinə görə, yalnız Ukrayna deyil, Belarus, Moldova, Litva, Latviya, Estoniya, Polşa, Rumıniya, Serbiya, Macarıstan, Slovakiya, Çexiya və Rusiyanın özü də ciddi risk altındadır.

Rusiya işğalın ilk həftələrindən Zaporojyedəki stansiyanı işğal etdi. Ötən yay Kreml Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinə (AEBA) əməliyyat təhlükəsizliyinə uzaqdan nəzarət etmək icazəsi verdi. Lakin 2023-cü ilin aprelində MAQATE rəsmiləri artan risklər barədə xəbərdarlıq etməyə və stansiyanı qorumaq üçün əlavə tədbirlər görməyə çağırmağa başladılar. İndi Ukraynanın çoxdan gözlənilən əks-hücumu başladığından narahatlıq artır.

Zelenskinin Kremlin Ukraynada nüvə fəlakəti təşkil etməyi planlaşdırdığına dair açıqlamaları, Putinin qüvvələrinin son on altı ay ərzində ölkəni necə qəsdən viran qoyduğunu nəzərə alsaq, bu ehtimal heç də imkansız deyil. İşğalçı Rusiya ordusu İsveçrə böyüklüyündə bir əraziyə minalar döşəyib, on milyondan çox insanın didərgin düşməsinə səbəb olub və onlarla Ukrayna qəsəbəsini dağıdıb. Saysız-hesabsız yaşayış binaları, məktəblər və xəstəxanalar xarabalığa çevrilib. Hərtərəfli bombardman kampaniyası ölkənin mülki infrastrukturuna qarşı yönəlib.

Son həftələrdə Rusiya Ukraynanın cənubundakı Kakovka bəndini partlatmaqda şübhəli bilinir və bu da ekoloji fəlakətə səbəb olub. Ancaq bu görünməmiş ekosid aktı belə Ukraynanın əks-hücumunu dayandıra bilmədi. Rusiyanın hərbi vəziyyətinin qarşıdakı həftələr və aylarda getdikcə daha acınacaqlı olacağı gözlənildiyi üçün, əlavə ekstremal tədbirlərin görülməsi ehtimalı artacaq. “Rusiyanın burada sabitliyin pozulmasına daim ehtiyacı var. Onlar istəyirlər ki, dünya müharibəni dayandırmaq üçün Ukraynaya təzyiq göstərsin”, - deyə Zelenski bildirib.

Putin Rusiyanın genişmiqyaslı işğalının ilk günlərindən nüvə təhdidləri ilə çıxış edir. Müharibənin ilk mərhələlərində nüvə qüvvələrini çox açıq şəkildə artan döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirmişdi. İşğal 2022-ci ilin sentyabrında pozulma təhlükəsi ilə üzləşdiyindən, Putin yenidən mümkün “nüvə cavabı”na işarə edərək xəbərdarlıq etmişdi: "Mən blöf etmirəm".

Hamı buna əmin deyil. Keçən ilki işğaldan sonra təqaüdə çıxan keçmiş rus diplomatı Boris Bondarev, 2023-cü ilin əvvəlində mediaya açıqlamasında deyib: "Bu gün [Putin] blöf edir və bildirir ki, nüvə təhdidləri blöf deyil. Amma Ukraynalılar ərazilərinin bir hissəsini geri aldılar və nüvə cavabı gəlmədi".

Digərləri isə mümkün təhdidə qarşı xəbərdarlıq edirlər. Kaxov bəndinin bu yaxınlarda dağıdılması bir çox müşahidəçini Rusiyanın Ukraynada nüvə silahından istifadə etməyə hazır olması ilə bağlı əvvəlki skeptisizmlərini yenidən nəzərdən keçirməyə məcburiyyətində buraxır. Putin Belarusda nüvə silahı yerləşdirəcəyinə söz verərək daha bir qırmızı xətti keçdi. Rus diktatoru hazırda qitənin ən böyük nüvə stansiyasında ölümcül partlayışla hədələyərək bütün avropalıları girov saxlayır və nüvə silahlarını Avropanın ürəyinə yaxınlaşdırır.

NATO-nun təhlükəsizlik və müdafiə tərəfdaşlığı və Ukrayna

Dünya çox gec olmadan Ukraynanın xəbərdarlıqlarına qulaq asmalıdır. Zelenski ilk dəfə 2022-ci ilin oktyabrında Kaxovka bəndi ilə bağlı həyəcan təbili çalmişdı, lakin beynəlxalq ictimaiyyət heç bir reaksiya verməmişdi. Bəndin dağılmasından sonra nisbətən zəif və təsirsiz beynəlxalq reaksiya Rusiyanın bunu gələcək fəaliyyət üçün yaşıl işıq kimi qəbul edəcəyi qorxusunu artırır.

Hazırda əsas beynəlxalq diqqət Putinin Belarusda nüvə silahının yerləşdirilməsinə yönəlib. Polşa prezidenti Andrzej Duda Fransa prezidenti Emmanuel Makron və Almaniya kansleri Olaf Scholz ilə görüşündən əvvəl deyib: "Mən tamamilə əminəm ki, Belarusa silah daşımaq NATO - dan birmənalı cavab tələb edir". Maraqlıdır ki, Rusiyanın Belarusa nüvə silahı yerləşdirmək qərarı, hətta deeskalasiya çağırışlarını bərpa edən Çin rəsmilərinin də tənqidi reaksiyasına səbəb olub.

Nəticədə, Rusiyanın nüvə təhdidlərinin həqiqi olub olmadığını öyrənmək üçün heç bir yol yoxdur, lakin Qərb liderləri Putinin nüvə şantaj taktikasının uğur qazanmasına imkan verə bilməzlər. Rusiya diktatorunun nüvə silahı ilə təhdidinin uğur qazanması onu Ukraynanı işğala həvəsləndirir və onun bu təcavüzkar hərəkətlərini sabah başqaları da izləyəcək. Bu kabus ssenarisinin qarşısını almaq üçün Qərb Ukraynaya hərbi, diplomatik və iqtisadi dəstəyi gücləndirərək qətiyyətlə cavab verməlidir. Rusiyanın ehtiyatsız nüvə hədə-qorxusuna yeganə ağlabatan cavab Ukraynanın qələbəsinə beynəlxalq bağlılığın artırılmasıdır.

Ukraynaya dəstəyin artmasına paralel olaraq, Zaporojye AES-dəki vəziyyəti və potensial olaraq Rusiyanın hədəfinə çevrilə biləcək digər Ukrayna infrastruktur obyektlərini izləmək üçün beynəlxalq müşahidəçilər göndərmək lazımdır. Çin və Hindistana da Rusiyanın nüvə təhdidlərini pisləmək üçün güclü təzyiq göstərilməlidir. Ukraynanın işğalı artıq beynəlxalq təhlükəsizliyin iqlimini dəyişdirdi; Putinin nüvə şantajını normallaşdırmasına icazə verilməməlidir.

Tərcümə etdi: Ovqat.com